شعارسال: با وقوع سیلاب در روزهای اخیر، برخی بر این امر تاکید کردند که جنگل های زاگرس در طی این سال ها شاهد از دست دادن ۱۶ میلیون درخت بلوط خود بدلیل استفاده نادرست مردم از طبیعت از جمله قطع درختان و استفاده از آن ها برای تبدیل به زغال یا چرای بیش از حد دام ها و… بوده است، در نتیجه وقوع سیلاب طبیعی بوده و خود کرده را تدبیر نیست. گرچه این نظر کارشناسی بوده و قطعا از بین رفتن درختان بلوط در وقوع این سیلاب و تشدید قدرت تخریب آن بسیار موثر بوده، اما نباید از نظر دور داشت که ارجاع خسارت های سیل تنها به این امر و چند دلیل فنی دیگر بنظر نمی رسد که خالق امکانی نو برای باز اندیشی ما در سیاست های مبتنی بر توسعه و کاهش لطمات ناشی از بحران باشد.

واقعیت این است که میزان تاب آوری و آسیب پذیری مناطق در برابر حوادث طبیعی به میزان توسعه یافتگی مناطق و البته فقر نیز بسیار بستگی دارد. یعنی به هر میزان که میزان فقر و توسعه نیافتگی در منطقه ای افزایش پیدا کند، آسیب پذیری آن مناطق بیشتر خواهد بود و بالعکس. مطالعه ای از "رابرتس و پارکس” از خسارات جانی و مالی ناشی از سوانح طبیعی در فاصله سال های ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۲ نشان می دهد که تنها در سال ۱۹۸۴ بعلت خشکسالی در شرق آفریقا تنها در سه کشور اتیوپی، سودان و چاد، بیش از ۵۰۰۰۰۰ نفر جان باختند و تعداد بیشتری دچار سوتغذیه شدند و یا آواره گشتند. همچنین مورد طوفان "جین” در آمریکا و هاییتی در سال ۲۰۰۴ نشان می دهد که میزان آسیب پذیری در مقابل سوانح طبیعی چقدر می تواند براساس درجه فقر متفاوت باشد.

بررسی ها نشان می دهد که طوفان جین در آمریکا تنها باعث شد تا افراد زیادی بی خانمان (بدون کشته) شوند اما همین طوفان زمانی که در هائیتی رخ داد باعث مرگ بیش از ۱۵۰۰ شهروندان هائیتی شده بود. بررسی جزییاتِ علت این میزان تفاوت نشان داد که فقرا در هائیتی درختان را برای تولید زغال قطع می کردند و به این ترتیب باعث شده بودند تا ۹۸ درصد از جنگل های هائیتی نابود شود. در نتیجه زمانی که باران از تپه های هاییتی سرازیر شد، پایتخت زیر آب رفت، بسیاری از بازماندگان بی خانمان شدند، محصولات کشاورزی نابود شد و به سرعت بیماری های واگیردار شیوع یافت. اگر خسارات همین طوفان را در جمهوری دومینیکن، که کمی آن طرف تر از هائیتی است، نیز در نظر بگیریم، گواهی بر همین رابطه است. چرا که شاهد بودیم در جمهوری دومینیکن نیز که در همان سال این حادثه را بطور همزمان تجربه کرد، تنها ۲۵ نفر جان باختند.

بررسی های میدانی از تاب آوری دومینیکن نشان داد که علت پایین بودن تلفات به این بر می گردد که این کشور چندان فقیر نبود و در نتیجه بیشتر جنگل های آن در طول زمان دست نخورده باقی مانده بود. طنز تلخ این است که پس از بروز این واقعه در هائیتی، یک موسسه مردم نهاد آمریکایی تصمیم گرفت تا در طی دو دهه درختان بسیاری در این منطقه بکارد تا اینگونه درختان جدید جایگزین درختان قطع شده گردند. با این وجود کمی بعد همه آن درختان توسط افراد فقیر قطع شد؛ چرا که تولید زغال یا دامداری تنها منبع درآمدشان بود. تاسف بار اینکه کمی بعد هائیتی حادثه طبیعی دیگری را در سال ۲۰۱۰ تجربه کرد و در آن سال ۲۰۰۰۰۰ نفر کشته شدند. بنابراین پرواضح است که رابطه وثیقی میان فقر و تاب آوری سرزمینی وجود دارد و بدون گنجاندن این متغیر در معادله تاب آوری و بحران نمی توان انتظار داشت که راه حل ها خالق امکانی نو و تلفاتی کمتر در این مناطق باشد.

پانوشت: براساس نتیجه طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران استان های زاگرس نشین کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد در سال ۹۷ جزو استان های دارای بیشترین میزان بیکاری و سطح توسعه نیافتگی صنعتی در کشور محسوب می شوند

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری واکاوی ، تاریخ انتشار : 10اردیبهشت 98، کد خبر: www.vakawi.ir،