همدلی| رضا نحوی : علی‌رغم هشدارهای مکرر اقتصاددانان درباره وعده انتخاباتی یکی از نامزدها مبنی بر پرداخت 250هزار تومان کارانه به هر فرد بیکار و هشدار رئیس مجلس درباره عدم سردادن شعارهای پوپولیستی توسط نامزدها، محمدباقر قالیباف در روزهای گذشته در گفت‌وگویی از راه‌اندازی سامانه ملی کار خبر داد. وی اظهار داشت: جویندگان کار و کارآفرینان با هر مهارت و تخصصی که دارند می‌توانند با مراجعه به این سامانه ملی کارانه ثبت‌نام کنند. این اقدام البته با واکنش بسیاری از کارشناسان و مسئولان مواجه گشت. بسیاری این اقدام را غیرقانونی ارزیابی کرده و خواستار برخورد قوه قضائیه با آن شدند. راه‌اندازی این سامانه توسط کارزار شهردار تهران همچنین واکنش وزیر کشور در مقام مجری برگزارکننده انتخابات را هم در پی داشت. رحمانی فضلی در یک نشست خبری گفت: «ازنظر بخش حقوقی وزارت کشور این اقدام غیرقانونی است، این اقدام به‌نوعی تطمیع است و به‌نوعی هم شایبه خریدوفروش رای را در آن وجود دارد. من معتقدم ما باید به شعور مردم ایمان داشته باشیم. هر کاری که در قالب هتک حرمت یا دروغ یا اقدام غیرقانونی انجام می‌شود همه آن‌ها در ذهن مردم ثبت می‌شود و نتیجه آن را در انتخابات مردم تجلی می‌دهند.» هرچند حامیان شهردار تهران از چنین طرحی حمایت کرده و آن را اولین اقدام عملی دولت مردم در راستای رفع مشکلات جوانان ارزیابی کرده‌اند، بااین‌حال افزایش یارانه‌ها و ایجاد سامانه کارانه واکنش رئیس مجلس، یکی از نمایندگان تهران و برخی اقتصاددانان را در پی داشت. علی لاریجانی دراین‌باره گفت: برای افزایش یارانه، منابع نداریم. مطهری با انتقاد از چنین خط‌مشی از کاندیداها خواست وعده‌های تحقق‌پذیر را مطرح کنند، عسگراولادی (اقتصاددان) با طرح این سوال که از کجا می‌خواهند یارانه را سه برابر کنند یا 250 هزار تومان کارانه بدهند، در گفت‌وگویی با روزنامه ایران، این‌گونه نتیجه‌گیری کرد: یارانه 150 هزارتومانی مساوی 3 برابر شدن قیمت‌ها؛ و فرشاد مومنی (اقتصاددان) چنین اقدامی را عریان‌ترین نماد فساد دانست.

طرح شعارهایی ازاین‌دست پرسش‌هایی را در اذهان مردم ایجاد می‌کند. اولین سوال این است که منابع چنین طرح‌هایی در صورت اجرایی شدن از کجا حاصل می‌شود. با یک جمع و تفریق ساده می‌توان دریافت که پرداخت کارانه و افزایش چند برابری یارانه‌ها اگر نگوییم غیرممکن به‌شدت آسیب‌زا است. به گفته اقتصاددانان تنها در یک حالت می‌توان چنین طرح‌هایی را عملیاتی کرد. ازآنجایی‌که درآمدهای یارانه‌ای از حامل‌های انرژی به دست می‌آیند، باید قیمت حامل‌های انرژی دو برابر شود تا به‌تبع آن درآمد یارانه‌ای هم افزایش یابد و این افزایش قیمت منابع پایه‌ای‌ (تحت نام آزادسازی قیمت‌ها) به افزایش قیمت‌ها در همه حوزه‌ها منجر خواهد شد. به بیانی دیگر شعارهایی که تا پیش از انتخابات وجوهی سوسیالیستی داشته و عدالت توزیعی را مبنا قرار می‌دهند، بعد از انتخابات و در حوزه عمل تبدیل به اقداماتی با مولفه‌های اقتصاد لیبرالیستی از طریق آزادسازی قیمت‌ها (به‌عنوان مولفه‌ای اساسی در نظام‌سرمایه‌داری) می‌شوند. بر این اساس، وعده افزایش یارانه به 150 هزار تومان برای هر نفر در هرماه، مبلغ یارانه فعلی یعنی 45 هزار و 500 تومان باید 104 هزار و 500 تومان افزایش یابد که خود ماهانه 8 هزار میلیارد تومان و سالانه 96 هزار و 500 میلیارد تومان به هزینه‌های هدفمندی یارانه‌ها می‌افزاید. بدین ترتیب به‌جای پرداخت ماهانه 3 هزار و 500 میلیارد تومان یارانه نقدی میان حدود 77 میلیون نفر، باید 115 هزار و 500 میلیارد تومان پرداخت شود که در هرسال بالغ‌بر 138 هزار و 600 میلیارد تومان می‌شود.از سویی کارشناسان معتقدند حدود 11 میلیون نفر متقاضی بالقوه دریافت کارانه 250هزارتومانی هستند. بااین‌حال اگر طبق آمار و محاسبات خود نامزدها جمعیت فعلی بیکاران را 3 میلیون و 200 هزار نفر حساب کنیم، باید ماهانه 800 هزار میلیارد تومان و در هرسال 9 هزار و 600 میلیارد تومان اعتبار برای پرداخت کارانه کنار گذاشت. بدین ترتیب مجموع یارانه نقدی و کارانه بیکاری که در هرماه باید پرداخته شود به 116 هزار و 300 میلیارد تومان و در هرسال 148 هزار و 200 میلیارد تومان میان مردم توزیع شود.

در این میان شاید فرشاد مومنی (اقتصاددان) بیش از دیگران ماهیت طرح چنین شعارهایی از سویی برخی نامزدهای ریاست جمهوری را از زوایایی منحصربه‌فرد دیده باشد. مومنی دقیقا نقطه ضعفی را هدف قرارداد که مجموعه دولت از آن غافل بود.

این اقتصاددان در گفت‌وگو با ایلنا در خصوص شعار قالیباف مبنی بر پرداخت کارانه 250 هزارتومانی به هر فرد بیکار اظهار داشت: این‌یک وعده بسیار غم‌انگیز و فاجعه‌بار است که به نظر من عریان‌ترین نماد فساد به‌حساب می‌آید. تعریف کلاسیک فساد این است که به افراد به‌صورت فرصت‌طلبانه از موقعیت‌های سیاسی و اجتماعی خودشان در جهت اهداف شخصی بهره‌برداری کنند.استاد دانشگاه علامه طباطبایی توضیح داد: اگر قرار بر این باشد که دانش اقتصاد، مبنای ما باشد، نفس پرداخت مستقیم پول یک اقدام ضد توسعه‌ای است چه برسد که میزان وعده‌ها به‌اندازه‌ای باشد که دولت را ناگزیر به تعرض به حقوق مالکیت و ناگزیر به بی‌ثبات‌سازی فضای کلان اقتصاد بسازد.

وی ادامه داد: به نظر من یکی از اشتباهات بزرگ دولت حسن روحانی این بود که ابعاد فاجعه‌ و خسارت‌های اجتماعی، انسانی و زیست‌محیطی عظیمی که در اثر پرداخت یارانه 45 هزارتومانی به کشور وارد شد را درست تشریح نکرد.مومنی تصریح کرد: برداشت‌های اولیه ما در چارچوب مطالعاتی که انجام دادیم این است که چیزی در حدود 25 سال زمان لازم است تا اقتصاد ایران دوباره کمر راست کند؛ بنابراین وعده‌هایی که برای خرید محبوبیت و برای کسب رای انجام می‌شود امنیت ملی را در معرض تهدید قرار می‌دهد و در صورت تحقق آن، فاجعه‌های بزرگ‌تری رخ خواهد داد.وی تصریح کرد: پوپولیسم مصداق بارز ارتکاب فساد است. ای‌کاش سطح بلوغ فکری و دانایی در دستگاه‌های نظارتی به آن اندازه بالا می‌رفت که قدرت تخریب چنین وعده‌های فاجعه‌باری شناسایی شود و هزینه برای افرادی که چنین وعده‌های تخریب آوری می‌دهند بالا برود. باید کاری کنیم که هزینه برای افرادی که چنین وعده‌هایی می‌دهند این‌قدر بالا برود که کسی جرات دادن چنین وعده‌های فرصت‌طلبانه‌ای را نداشته باشد.

با نگاهی به گفته‌های رئیس و نماینده مجلس و دو اقتصاددان شاید بتوان به شناختی دقیق‌تر از زیر متن طرح چنین شعارهایی رسید.افزایش قیمت‌ها در کنار کمبود منابع و درنهایت بروز فاجعه در صورت اجرایی شدن این وعده‌های پوپولیستی، تصویری سیاه از آینده‌ای محتمل ارائه می‌کنند. بااین‌همه سامانه کارانه راه‌اندازی شده و به نظر می‌رسد این ایده جذاب، بیش از آنکه سامانه‌ای برای شناسایی افراد بیکار به‌حساب آید، سبدی برای سنجش میزان رای شهردار تهران پیش از شمارش واقعی آرا در روز انتخابات باشد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی روز نو، تاریخ انتشار: 17 اردیبهشت 1396، کدخبر: ۲۶۳۷۶۶، www.roozno.com