شعارسال: براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نظام تعلیم و تربیت نهادی اجتماعی، فرهنگی و سازمان یافته است که به عنوان مهمترین عامل انتقال، بسط و اعتلای فرهنگ در جامعه اسلامی ایران، مسئولیت آماده سازی دانش آموزان برای تحقق مرتبه ای از حیات طیبه در همه ابعاد را برعهده دارد که تحصیل آن مرتبه برای عموم افراد جامعه لازم یا شایسته است.

دستیابی به این مرتبه از آمادگی برای تکوین و تعالی پیوسته هویت دانش آموزان(با تاکید بر وجوه مشترک انسانی، اسلامی و ایرانی) ضمن ملاحظه ویژگی های فردی و غیرمشترک و نیز در راستای شکل گیری و اعتلای مداوم جامعه صالح اسلامی نیازمند آن است که تربیت یافتگان این نظام شایستگی های لازم را برای درک و اصلاح مداوم موقعیت خود و دیگران را براساس نظام معیار اسلامی کسب کنند.

براساس این سند، نقش معلم به عنوان هدایت کننده و اسوه ای امین و بصیر در فرایند تعلیم و تربیت و موثرترین عنصر در تحقق ماموریت های نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی است تا دانش آموز را در ساحت های تعلیم و تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، زیباشناختی و هنری، اقتصادی و حرفه ای، علمی و فناورانه آموزش و پرورش دهد.

جامعه امروز از لحاظ علمی و تکنولوژی مدام در حال تغییر بوده و دیگر مولفه های گذشته برای آموزش دانش آموزان کفایت نمی کند و باید این تغییرات و تحولات در نوع و چگونگی آموزش مورد توجه قرار گرفته و در برنامه های آموزشی ارتقای توانمندی های معلمان به عنوان عنصر اساسی تعلیم و تربیت مدنظر قرار بگیرد.

در این راستا برخی از کارشناسان آموزشی معتقدند که معلمان پیش از آغاز فعالیت در این حرفه باید دوره ها و مهارت های خاصی را فراگرفته و به گونه ای چندبعدی و چند مهارتی برای حرفه معلمی آماده شوند و برخی نیز معتقدند که امروزه مخاطب شناسی و شناخت ویژگی های آنان در نظام آموزشی و تعلیم و تربیت اهمیت خاصی داشته و معلمان با شناخت این ویژگی ها باید مباحث درسی و علمی خود را تدوین کنند.

براساس نظر این کارشناسان، بهترین معلمان کسانی هستند که اوقات خود را صرف یادگیری کرده و مهارتهای خود را بهبود می‎بخشند، معلمان توانمند می توانند یادگیری دانش‎آموزان را افزایش داده و از طریق ارائه امکانات بیشتر و آموختن، سطح انگیزه آنان را افزایش دهند و همچنین این معلمان می توانند قدرت تفکر دانش‎آموزان را پرورش داده و رشد آنان را تسهیل کنند.

دکتر کیومرث امجدیان مدرس دانشگاه درباره ارتقای توانمندی معلمان در کیفی سازی آموزش و انتقال این آموزش ها به زندگی اجتماعی دانش آموزان  گفت: مهمترین عنصر در فرایند تعلیم و تربیت معلم است، اگر چه عناصر بسیاری در این فرایند دخیل هستند اما هیچ یک جایگزینی برای نقش معلم نیستند.

وی با بیان اینکه فرایند یادگیری، آموزش و تعلیم و تربیت در تعامل چندگانه میان معلم با دانش آموزان و در عین حال دانش آموزان با یکدیگر رخ می دهد، اظهار کرد: نقش معلم، یاددادن نیست بلکه ایجاد موقعیت برای یادگیری است و این بزرگترین اشتباه تعلیم و تربیت است که معلم را یاددهنده و دانش آموز را یادگیرنده می داند، در حالی که معلم زمینه ای را فراهم می کند تا دانش آموز خود در فرایند یادگیری درگیر شود و مباحث را بیاموزد.

امجدیان با اشاره به اهمیت ارتقای توانمندی معلم به عنوان نقش اصلی او در تعلیم و تربیت گفت: امروزه دو نوع نگاه نسبت به فعالیت و نقش آفرینی معلم وجود دارد که برخی معتقد به توانمندی و کسب مهارت های معلم در تدریس یک درس خاص هستند و برخی دیگر معتقد به کسب مهارت های چندگانه و توانمندی معلم در مهارت های مختلف هستند که معلم می تواند در موقعیت های مختلف کار یادگیری را برای دانش آموز سهل کند، باتوجه به ویژگی های جامعه امروز، تخصصی معلم در یک درس خاص نمی تواند کارساز باشد بنابراین باید در ارتقای توانمندی معلمان، کسب مهارت های چند بعدی آنان مورد توجه قرار بگیرد.

این مدرس دانشگاه تفکیک و برنامه های درسی جداگانه را از مشکلات آموزش و پرورش دانست و گفت: این تفکیک، یادگیری دانش آموز را برای حضور در جامعه به عنوان فردی توانمند، کاهش می دهد، اگر ما برنامه درسی تلفیقی داشته باشیم، دانش آموز در این فرایند درس های مختلف را توامان می آموزد و بر این اساس نیازمند معلمانی هستیم که بتوانند کتاب های درسی تلفیقی را برای دانش آموزان تدریس کنند.

وی افزود: براین اساس معلم باید فردی ماهر بوده و همچنین قبل از ورود به این حرفه، دوره های پیش از استخدام را گذرانده و توانمندی ها و مهارت های لازم را از طریق دوره های آموزشی و دانشگاه فرهنگیان کسب کند و برای تعاملات خاص درون مدرسه ای و مسایل اجرایی آن آماده شود.

امجدیان گفت: همچنین معلمان پس از آغاز فعالیت در این حرفه، برای ملزم شدن به کسب مهارت های خاص تدریس باید دوره آزمایشی سه ساله را گذرانده و در فرایند تدریس برای آگاهی از نقاط ضعف و قوت ارزیابی شوند و نقاط قوت را تقویت و ضعف ها را برطرف کنند.

این مدرس دانشگاه حرفه ای کردن معلمان در مدرسه را از دیگر راه های ارتقای توانمندی آنان دانست و اظهار کرد: با بهره مندی از امکانات مدرسه از جمله گروه های آموزشی و شورای معلمان می توان زمینه ای را برای مهارت آموزی معلمان و مدیریت دانش و انتقال دانش و تجربیات در بین کادر آموزشی مدرسه فراهم کرد.

وی درباره به کارگیری آموزه های معلمان در زندگی اجتماعی دانش آموزان گفت: نظام آموزشی و تعلیم و تربیت به دلیل محتوامحوری آیین زندگی را به دانش آموز نمی آموزد و معلم سعی دارد براساس دستورالعمل و زمان بندی مشخص، کتاب درسی را برای دانش آموزان تدریس کند و دیگر زمانی برای آموزش مهارت های زندگی کردن، نه گفتن، حل مسئله و مهارت های چندگانه که در زندگی یک فرد مورد نیاز است، وجود ندارد لذا محتوامحوری بزرگترین ضربه ای بوده که به آموزش و پرورش ما وارد شده است.

امجدیان با اشاره به رویکرد برنامه درسی تلفیقی و فاصله گرفتن از محتوامحوری در مدارس افزود: در این زمان می توان یک برنامه درسی را به عنوان راهنما در اختیار معلم قرار داد و معلم براساس توانمندی و خلاقیت خود فرایند یادگیری را سامان دهد که در این زمان فرصتی برای آموزش مهارت های زندگی به دانش آموزان نیز فراهم خواهد شد و معلم ضمن برنامه ریزی برای فرآیند یادگیری، این روند را اجرا و ارزیابی خواهد کرد در غیر اینصورت با تمرکز بر محتوامحوری هیچ توفیقی در زمینه تعلیم و تربیت نخواهیم داشت.

*تاکید بر شناخت ویژگی های مخاطب امروز در تعلیم و تربیت

دکتر حسین طالب زاده عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان نیز ارتقای مدرک و درجه تحصیلی و ایجاد امکانات تحصیلی جدید برای معلمان را یکی از راه های ارتقای توانمندی معلمان دانست و گفت: در این زمینه باید هماهنگی هایی با وزارت علوم و دانشگاه فرهنگیان صورت بگیرد تا معلمان تحصیلات خود را در طول فعالیت آموزشی خود ادامه دهند.

وی با اشاره به برگزاری کلاس ها و دوره های آموزش ضمن خدمت در ارتقای توانمندی معلمان افزود: توجه به تحولات جدید آموزش و پرورش در کشورهای دنیا، شناخت و آشنایی با روش های امروزی آموزش و مولفه های آن و ارتقای توانمندی معلمان در این راستا نیز باید مورد توجه قرار گیرد که آموزش و پرورش مدرن و به روز خواهد شد و به عقیده من می توان هر سه مورد ذکرشده را به صورت ترکیبی در راستای ارتقای توانمندی معلمان به کار گرفت.

طالب زاده با تاکید بر شناخت مخاطب امروزی و ویژگی های او در ارتقای کیفیت آموزشی اظهار کرد: یک معلم زمانی می تواند موفق باشد که دانش آموزان خود را با تمام ویژگی هایشان بشناسد، طبیعتا دانش آموزی که ما امروز با آن مواجه هستیم در مقایسه با دانش آموزان 10 سال و حتی پنج سال گذشته کاملا متفاوت هستند.

عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: اگر ما در برقراری ارتباط با مخاطبان و دانش آموزان دچار مشکل باشیم به تبع آن در انتقال مطالب و مفاهیم درسی دچار مشکل خواهیم بود، براین اساس از لحاظ جامعه شناختی باید تحولاتی در نظام مدیریت آموزش و پرورش اتفاق بیفتد تا معلمان ضمن کسب مهارت های لازم به نسل جدید و مخاطبان جدید توجه کرده و ویژگی های آنان را بشناسند تا کیفیت آموزش و پرورش ارتقا پیدا کند.

وی افزود: در راستای مخاطب شناسی، تسلط به تکنولوژی و فناوری های جدید و استفاده از فضاهای جدید یادگیری مانند فضاهای مجازی، در اشکال مختلف آن مطرح می شود که معلمان باید نسبت به این موضوع ها هم تسلط داشته باشند.

طالب زاده نداشتن شناخت از مخاطبان و نسل جدید را مهمترین مشکل آموزش و پرورش در حال حاضر دانست و اظهار کرد: آموزش و پرورش همچنان اصرار دارد از روش های قدیمی برای آموزش استفاده کند البته تغییراتی در متون درسی و پیشرفت هایی در این حوزه صورت گرفته اما به مخاطبان توجه ندارند.

عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: حجم کتاب های درسی بالا است و معلمان از کمبود زمان برای تدریس این دروس و کم حوصله بودن دانش آموزان گلایه می کنند و این نشان دهنده این است که ما در برقراری ارتباط و شناخت ویژگی های مخاطبان دچار مشکل هستیم.

وی با اشاره به متفاوت بودن دیدگاه ها و فعالیت های نسل امروز افزود: معلمان فکر می کنند که دانش آموزان کمتر اهل مطالعه هستند، در صورتی که نسل جدید در فضایی متفاوت از گذشته زندگی می کند، شیوه و حجم مطالعه برای دانش آموزان معنای متفاوتی دارد و ما همچنان اصرار داریم که دانش آموزان باید با همان روش سنتی کتاب بخوانند، کتاب تست بخرند و تمرین حل کنند، در صورتی که نسل جدید برای سرعت و فشردگی در زمان، احساس می کند که نیازی به خواندن این همه مطلب و کتاب درسی نیست و به کارآمدی این مطالب شک دارد.

طالب زاده اظهار کرد: بنابراین در نظام آموزشی و تدریس باید روش هایی را به کار ببریم که در مدت زمان کم و با حجم کم و ابزار مناسب بتوانیم پیام خود را منتقل کنیم، منظور این نیست که ما صرفا اگر حجم کتاب و درس را پایین بیاوریم، کیفیت آموزش و پرورش افت پیدا می کند، بلکه به این معنا است که کتاب های درسی متناسب با شرایط مخاطبان و با استفاده از ابزارهای امروزی کاهش پیدا کند.

عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان با اشاره به انتقال آموزه های معلمان به زندگی اجتماعی دانش آموزان در راستای کیفی سازی آموزش اظهار کرد: از گذشته، معتقدیم که گروه معلمان در تربیت دانش آموزان جز گروه مرجع بوده و به عنوان الگو محسوب می شوند منتهی در زمان اصرار بر استفاده از روش های غیرکارآمد آموزشی، مرجعیت این گروه کاهش پیدا می کند، در این شرایط معلم ممکن است مرجعیت اخلاقی داشته باشد اما مرجعیت علمی نخواهد داشت بنابراین باید از روش های آموزشی بهره بگیریم که مخاطبان همچون گذشته مرجعیت و مشروعیت آموزش و پرورش و معلمان را بپذیرند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 18اردیبهشت1396، کدخبر: 82520985: www.irna.ir