شعار سال: در آستانه سالروز پرواز ملکوتی بانوی ایرانی که بسیاری از معادلات تاریخ در رابطه با جایگاه زن را تغییر داده و در هم شکننده همه تئوری‌های مدعیان امروز تاریخ بشر در مورد زن، وظایف و نقش آن در اجتماع بوده است به بیان نظرات چند تن از بزرگان تاریخ ایران زمین در وصف وی می‌پردازیم تا پس از آشنایی اولیه با عظمت آن بزرگوار به بیان مشروح زندگی وی برسیم.

علامه محمدتقی جعفری درباره بانوی ایرانی می‌گوید: «...نظر به مقامات عالیه روحی که بانوی ایرانی در آن موفق شده‌اند، باید ایشان را از گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد که به اضافه فرا گرفتن دانش، به تولد جدید در زندگانی نائل می‌شود».

در مورد اهتمام و جدیت در تحصیل علوم دینی توسط این بانو، استاد ایشان آیت‌الله می‌رسید علی نجف‌آبادی فرمودند: علویه خانم، چنان مجد و ساعی هستند که هر وقت به خانه خواهرش رفته است، کتب خود را هم می‌برده و مطالعه می‌کرده است؛ روزی دختری از او فوت شده بود، من قطع کردم که کلاس را تعطیل می‌کند، اما بازهم برای درس آمد، گفتم: امروز تعطیل کنید، مصیبت زده هستید؛ گفت: نه، منعی ندارد، او رفت به رحمت خدا، ما چرا تعطیل کنیم؟

مرحوم حجت‌الاسلام صفوی قمی از شاگردان بانوی ایرانی در مورد علم و عرفان بانو چنین می‌گوید: این بانوی معظمه از نظر فقهی به مقام اجتهاد رسیده بودند، فلسفه را هم خوب می‌دانستند، ولی مهم برای ایشان عرفان بود، مرحوم آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب با آن مقام علمی و معنوی «نفحات» را به من دادند و فرمودند این کتاب را بگیرید و ببینید این زن چه معنویتی دارد.

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در دیدار روحانیون و طلاب حوزه علمیه اصفهان در مورد این بانوی بزرگوار چنین فرمودند: این حوزه (اصفهان)، حوزه‌ای بود که در یک دوره، یک مجتهد و فقیه و فیلسوف زن در آن پرورش یافت، تا جایی که مرحوم علامه طباطبائی، آن فیلسوف و فقیه و مفسّر، از ایشان تعریف می‌کردند.

بانو علویه همایونی در مورد بانوی ایرانی می‌فرمود: ایشان دانشمندی بودند، باذوق، عارف، متواضع، خوش برخورد، موقر، با مهارت، پرهیزگار، ساکت و کم‌حرف، بدون تکلف و تجمل، از دوستان و شیفتگان اهل‌البیت عصمت و طهارت (ع) و بسیار علاقه‌مند به مطالعه، از مخلصین و محبین و مطیعین حق تعالی و مبلّغ و مروّج اسلام، چنان که چندین سال در منزل خود مبلّغ و مدرّس و موعظه گر جامعه زنان بود.

فرزند وی می‌گوید: مادر زنی مؤمن بود که در عین حالی که درس می‌خواندند و درس می‌دادند، به جریان‌های روز هم کاملاً واقف بود، وی معتقد بود که زن در عین حال که تحصیل می‌کند، درس می‌خواند، باید در جامعه وارد شود، باید به جامعه خدمت کند، باید درس امروز را یاد بگیرد و باید علم امروز را بداند.

این بانوی بزرگوار تاریخ تشیع کسی نیست جز بانوی مجتهد اصفهانی به نام بانو امین، شاید اکثر ما در هنگام گذر از کنار قبرستان بزرگ تخت فولاد اصفهان مقبره ایشان را دیده باشیم، حتی شاید برای خیلی از ما سؤال باشد مگر می‌شود یک زن مجتهد شود؟ و سؤالات بسیاری از این قبیل در مورد این شخصیت تاریخی اصفهان که همه ما اطلاعات کمی در مورد وی به گوشمان رسیده است؛ اما امروز فرصت شده که به معرفی شخصیت وی پرداخته شود.

نصرت السادات امین، معروف به بانوی ایرانی، در اواخر ماه ذی‌الحجه الحرام سال 1312 قمری در اصفهان دیده به جهان گشود. پدر او حاج سیّد محمدعلی، ملقّب به امین‌التجار اصفهانی، یکی از افراد متدین و باسخاوتی بود که در اصفهان از شهرتی برخوردار بود و مادر او از زنان سیده و صالحه به نام زهرا، معروف به حاجیه بی بی، دختر حاج میرزا مهدی ملقب به جناب بود.

* ازدواج زودهنگام

در سیزده سالگی برای ازدواج بانو امین اقدام کردند و او با حاج میرزا آقا، معروف به معین التجار ازدواج کرد از هفت فرزند که در دامان او رویش یافتند، تنها یک پسر برای او باقی ماند و بانو این را امتحان الهی می‌دانست، به حدود بیست سالگی که رسید، اشتیاق به تحصیل علوم دینی پیدا کرد و معقول و منقول و فروع و اصول را فرا گرفت و عمرش که به چهل سال رسید، قوه استنباط احکام از روی دلایل تفصیلی برایش حاصل شد و از بعضی علما درخواست اجازه اجتهاد کرد.

عظمت مقام علمی این بانوی بزرگ به حدی رسید که علما و مفاخر اصفهان و دیگر شهرهای ایران و حتی خارج از ایران با شنیدن وصف ایشان، مشتاق دیدن این بانوی بزرگوار می‌شدند که از آن جمله می‌توان از حضرات آیات و حجج‌الاسلام: استاد علامه سید محمدحسین طباطبائی، فیلسوف تلاشگر استاد محمدتقی جعفری، علامه مبارز شیخ عبدالحسین امینی، شیخ عبدالله سبیتی، حاج آقا رحیم ارباب و شیخ زهیرالحسون را نام برد.

از خصوصیات بارز ایشان، این که در همان زمان‌هایی که به درجه اجتهاد رسیده و مفسّر و محدث و عارف بود، یک زن بسیار طبیعی در همه وظایف زنانه بود و در عین حرکت صعودی و رسیدن به قرب الهی، از وظایف طبیعی خارج نشده و یک انسان معمولی بود.

مرحوم حجت‌الاسلام صفوی قمی از شاگردان بانو امین در مورد علم و عرفان بانو چنین می‌گوید: بنده مدت‌ها خدمت مرحومه بانو حاجیه خانم امین تلمذ می‌کردم و تا حدی عرفان را از ایشان فرا گرفتم، پنج‌شنبه‌ها خدمت ایشان می‌رفتم و مطالب عرفان را برای من بیان می‌کردند؛ به خصوص مطالبی را که در نفحات الرحمانیه هست، برای من شرح می‌دادند.

* زمان مخصوص عبادت

این بانوی ایرانی سجده‌های طولانی داشت و در قنوت این دعاها را زیاد می‌خواند: «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک وأَنر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک .... »؛ « ربنّا لاتزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة»؛ وی ساعات خاصی برای عبادت اختصاص می‌داد و هیچ‌گاه مطالعه و برنامه‌های دیگر، مانع از عبادت و راز و نیاز او نمی‌شد.

* جامعه بانوان تحت‌الشعاع بانوی ایرانی

بانو امین از همان دوران تحصیل، با تدریس و پاسخگویی به پرسش‌های دینی و ارشاد دختران و زنان، پایه گذار حرکت‌های علمی و معنوی زنان در عصر خود شد، در مهر و موم‌های بعد نیز ایشان با تأسیس مدرسه دخترانه و حوزه علمیه خواهران به فعالیت‌های اسلامی خویش، در مقابله با جریانی که در جهت تبدیل زن مسلمان به زن مصرفی و تجدد زده غربی آغاز شده بود، قوت بیشتری بخشید که آثارش تاکنون نیز باقی است.

* اساتید کم اما درسی بزرگ

با توجه به این که بانو امین به هیچ مدرسه یا حوزه‌ای نرفت و تعلیمات او فقط از طریق چند نفری بوده که برای تدریس به منزل او می‌آمدند، می‌توان از افراد زیر به عنوان استادان بانو امین نام برد: شیخ ابوالقاسم، معروف به حاج آخوند زفره‌ای و آیت‌الله سیّد علی نجف‌آبادی؛ استاد فقه و اصول و حکمت بانو امین و مهم‌ترین استاد بانو بوده‌اند.

از جمله علما و بزرگانی که بانو امین از آن‌ها موفق به کسب اجازه روایی شده‌اند، می‌توان از حضرات آیات سید میرزا آقا اصطهباناتی، شیخ محمدکاظم شیرازی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی، شیخ مرتضی مظاهری اصفهانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و سید علی نجف‌آبادی نام برد.

همچنین بزرگانی همچون آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیده زینت السادات همایونی، سید عباس حسینی کاشانی، آیت‌الله شهید سید محمدعلی قاضی تبریزی، علامه سید محمدعلی روضاتی، علامه شیخ عبدالحسین امینی، شیخ عبدالله سبیتی، شیخ زهیرالحسون در طول حیات این بانوی بزرگوار موفق به کسب اجازه روایی از ایشان شده‌اند.

شاگردانی که به صورت کلاسیک و منظم دروس حوزه را نزد بانو و دیگران خواندند، تنها دو نفر بودند یکی بانو زینت السادات همایونی که پنجاه سال از عمر پر برکت خویش را در کنار بانو بود و در برابر کرسی استادی ایشان زانو می‌زد و دیگری بانو عفت الزمان امین؛ دیگر کسانی که برخی به طور نامنظم بعضی کتاب‌ها را نزد بانو خوانده‌اند و برخی به صورت حضور مستمر در جلسات بانو و یا هم‌نشینی زیاد با بانوی ایرانی داشته‌اند و یا از اولین دستاوردهای مکتب فاطمه (س) بوده‌اند.

* آثار علمی بانو امین

کتاب «اربعین الهاشمیّه» (به زبان عربی)، عصاره اندیشه فلسفی و عرفانی بانو است، بانو در سال 1355 قمری در حالی که چهل و سه سال از عمر پربرکتش می‌گذرد، آخرین سطرهای اولین کتاب خود را می‌نگارد؛ کتاب « مخزن اللئالی فی مناقب مولی الموالی امیرالمؤمنین(ع)» یکی دیگر از کتب مؤلفه بانو امین بوده که به زبان فارسی نوشته شده است.

کتاب «سیر و سلوک در روش اولیاء و طریق سیر و سلوک» با بیان هشت مرحله سیر به سوی خدا و راه یافتن به ملکوت و ذکر حدیثی از پیامبر گرامی اسلامی(ص) که اسماء الهی را 99 عدد می‌دانند، به شرح و بیان این اسماء خداوند پرداخته و قلب‌ها را با یاد و نام خدا نورانی می‌سازد.

کتاب «النفحات الرحمانیه فی الواردات القلبیه» سخنان دل است و الهاماتی که تنها و تنها بر قلب نازل می‌شود؛ در کتاب «روش خوشبختی و توصیه به خواهران ایمانی» معنای سعادت و خوشبختی و راه نیل به آن با زبانی ساده و همراه با اندرزهای نیکو به خواهران ایمانی ابلاغ شده است.

کتاب «تفسیر مخزن العرفان» تفسیر جامعی از قرآن کریم است که در پانزده جلد به چاپ رسیده است، هنگام نگارش این اثر عظیم، بانو امین پس از تفسیر دو جزء اول از بیم آنکه برای خاتمه کارش عمر وفا نکند به تفسیر جزء سی ام دست می‌زند، چرا که بنا به قول خودشان سوره‌های آخر قرآن کمتر تفسیر شده و دیگر این که غالباً مکی است و حال و هوای خاص خود را دارد و به لطف خداوند آن را ادامه داده تا سرانجام در اواخر عمر، این مجموعه به پایان می‌رسد.

به این صورت اراده خداوند متعال بر این قرار گرفت که این مجتهده فرزانه، از بانوان مفسّر در جهان اسلام باشد که قرآن را از ابتدا تا انتها تفسیر نموده است؛ از آثار دیگر و ارزنده استاد، «مکتب فاطمیه» و «دبیرستان دخترانه امین» در سال 1344 شمسی بود، از امتیازات این دبیرستان این بود که علاوه بر اجرای برنامه‌های هفتگی، برنامه‌های دینی هم برگزار می‌شد و حتی خود خانم امین هفته‌ای یک روز در آن دبیرستان برنامه تفسیر قرآن داشتند.

سرانجام شمع تابناک وجود حاجیه خانم امین در 23 خرداد 1362 شمسی مصادف با اول رمضان سال 1403 قمری خاموش شد و پس از تشییع بسیار باشکوه، در تخت فولاد اصفهان در تکیه خانوادگی به خاک سپرده شد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار 22 خرداد 1396، کد مطلب:13960322000476 : www.farsnews.com