چهارشنبه ۰۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 24 
شعار سال: ایجاد تاسیسات حاوی این دستگاه بیش از یک میلیارد یورو هزینه داشته است و از آن برای مطالعه ساختمان ماده، در مقیاس اتمی، استفاده خواهد شد.
دانشمندان می‌گویند این دستگاه به نام «لیزر الکترون آزاد اشعه ایکس اروپایی» (XFEL) می‌تواند امکان فیلم گرفتن از پیوندهای شیمیایی میان اتم‌ها را در لحظه ایجاد یا گسست این پیوندها فراهم کند.
محققان پیش‌بینی می‌کنند که این توانایی به کشفیات بنیادی منجر شود که از جمله در معالجات پزشکی و ساخت مواد نوین کاربرد خواهد داشت.
XFEL که احداث آن بیش از هشت سال طول کشیده را کنسرسیومی متشکل از ۱۱ کشور می‌گردانند. این دستگاه یک شتاب‌دهنده خطی ابررساناست که در مجتمع تونل‌هایی به طول سه کیلومتر و ۴۰۰ متر در عمق ۴۰ متری زمین قرار دارد.
دستگاه دسته‌هایی از الکترون‌ها را شتاب می‌دهد تا سرعت آنها تقریبا به سرعت نور برسد و بعد آنها را در یک مسیر مغناطیسی قرار می‌دهد. با پیچ و تاب خوردن الکترون‌ها اشعه ایکس از آنها ساطع می‌شود و در این فرایند به هم نزدیک‌تر می‌شوند.
با فشرده‌تر شدن توده الکترون‌ها نه فقط نور ساطع شده از آنها تشدید می‌شود بلکه هماهنگی بیشتری پیدا می‌کنند. این اشعه‌های ایکس همزمان می‌شوند و خواص نور لیزر را پیدا می‌کنند.
این اشعه می‌تواند در هر چه سرراهش باشد نفوذ و ساختمان آن را در مقیاس اتمی آشکار کند؛ از ملکول پروتئین که انرژی بدن را تامین می‌کنند گرفته تا کاتالیزورهایی که برای تولید مواد شیمیایی در ابعاد صنعتی به کار می‌رود.
بسیاری از کشورهای جهان از ماشین‌های مدوری به نام «سینکروترون» استفاده می‌کنند که عملکردی مشابه دارد. اما نور تولید شده توسط XFEL حدود یک میلیارد بار قوی‌تر از این دستگاه‌هاست و امکان تحقیقاتی را فراهم می‌کند که ورای توانایی سینکروترون‌های فعلی است.
آلمان نه فقط محل استقرار این دستگاه است بلکه بخش اعظم بودجه و فناوری آن را تامین کرده است. روسیه، دانمارک، فرانسه، مجارستان، ایتالیا، لهستان، اسلواکی، اسپانیا، سوئد و سوئیس دیگر اعضای کنسرسیوم هستند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشگاه آزاد ، تاریخ انتشار 13 شهریور 96، کدمطلب:271371، www.ana.ir
