جنگ شیعه و سنی یا فارس و عرب؟

جنگ دنیای اسلام سنی با ایران شیعی که تا دیروز، تحت رهبری ترکیه قرار بود صورت بگیرد، امروز جای خود را مستقیما به دو کشور عربستان سعودی و ایران داده ‌است.

شعارسال: پروفسور محمت سیف‌الدین ارول - در روزنامه ملی گازته کشور ترکیه در یادداشت پیش رو به تحلیل اینکه اختلاف بین ایران و عربستان را نباید اختلاف شیعه و سنی دانست بلکه باید آن را اختلاف فارس و عرب دید می پردازد. در ادامه این یادداشت را می خوانید.

حوادث این چند روز گذشته به همراه تحولاتی که در ۲۰۱۵ شاهدش بودیم، به ما در مورد اینکه در سال ۲۰۱۶ چه چیزی در انتظارمان است سرنخ‌های روشنی به دست می‌دهد. به نظر می‌رسد دنیای اسلام و ترک به طور عمده صحنه‌ مجادلات قدرت که میل به قطب‌گرایی‌ها و تعمیق و گسترش دارد خواهد شد. ترکیه، عربستان سعودی، ایران و روسیه هنرپیشه‌های نقش اول این مجادلات هستند.

به نظر می‌رسد دو کشور ترکیه-روسیه که با بحران‌های بین شان بر روزهای پایانی ۲۰۱۵ مهر خود را زده بودند، در روزهای آغازین ۲۰۱۶ جایشان را به دو کشور ایران- عربستان سعودی داده‌اند. در حالی که ترکیه و روسیه در روندهای بعدی با عنوان مجادله‌ قدرت در محور قفقاز- خزر- آسیای مرکزی قرار دارند، ظاهرا رقابت ایران- عربستان سعودی به ‌احتمال زیاد با عنوان ژئوپولیتیک شیعه خود را نشان می‌دهد. به بیان روشن‌تر، اگر مبارزه بین نمایندگان امروز سایکس پیکو «عربستان بزرگ» و «امپراطوری پارس» برای تسلط منطقه‌ای بگوییم اشتباه نکرده‌ایم.

بنابراین پروسه‌ جنگ غیر مستقیم میان دو قدرت (جنگ نیابتی) جایش را با مبارزه‌ مستقیم تغییر داده و به نظر می‌رسد نام این را «جنگ شیعه و سنی» گذاشتن زیاد درست نیست. نام این جنگ در واقع «جنگ عرب و فارس» است. در نتیجه، با توجه به ‌اوج مبارزه که با یمن آغاز شد، شاهد تقویت این ادعا توسط اعضای ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی و مصر هستیم.

کدام کشورها در ائتلاف حضور دارند؟ به ترتیب: عربستان سعودی، بحرین، قطر، کویت، امارات متحده‌ی عربی، اردن، سودان، مراکش و مصر.

در این نقطه، باید خاطر نشان کرد که‌ این کشورها در عین حال عضو «ائتلاف اسلامی علیه تروریسم» که متشکل از ۳۴ کشور است، هستند. تنها یک تفاوت وجود دارد. نام گذاردن اتحادیه متشکل از ۳۴ کشور به نام «اتحادیه عرب» امکان پذیر نیست. اما از سوی دیگر، فاکتور عربستان سعودی و ایران وجود دارد، و در اینجا ترجیح این اتحاد نیز عمدتا روشن است. آنچه که ‌ایران را آشفته ساخته ‌است این وضعیت است.

جنگ دنیای اسلام سنی با ایران شیعی که تا دیروز، تحت رهبری ترکیه قرار بود صورت بگیرد، امروز جای خود را مستقیما به دو کشور عربستان سعودی و ایران داده ‌است. در حالی که کشورهای زیادی از جمله عربستان سعودی که در راس هم قرار داشت برای کشاندن ترکیه به چنین جنگی تلاش می‌کردند آنکارا با مانور‌های هوشمندانه ‌این وضعیت را دفع کرد.

اما از سوی دیگر، با وجود شبکه‌ای از روابط در داخل ترکیه، آنکارا هنوز خطر را برطرف نکرده ‌است. بنابراین برای آنکارا روند دشواری در پیش است. زیرا مانورهای ایران و عربستان سعودی و بحرانی که به وجود آمده، ترکیه را مجبور به ‌یک انتخاب در جنگ داخلی جهان اسلام خواهد کرد.

بله، با اعدام ۴۷ شهروند شیعه سعودی، از جمله روحانی آیت الله نمر باقر النمر در عربستان سعودی، رخدادهای گیج کننده ‌اگر پیشگیری نشود، اشاره به ‌یک جنگ منطقه‌ای دارد. پس از به ‌آتش کشیده شدن کنسولگری عربستان سعودی در شهرستان مشهد و به دنبالش در تهران با هجوم گروهی از معترضان به سفارت عربستان سعودی و به آتش کشیدن آن دولت عربستان سعودی سفیر ایران در ریاض را از کشور اخراج کرد.

به نظر می‌رسد بحران موجود جنگ به تعویق افتاده‌ی شیعه و سنی را بین دو کشور دنیای اسلام تحریک خواهد کرد. در چنین فضایی که تدبیر جای خود را به‌ اقدامات خیابانی داده‌است اگر مداخله‌ اضطراری کشور سوم نباشد وضعیت واقعا وخیم خواهد شد.

وخیم‌تر از آن فقدان یک کشور سوم که بتواند به بحران‌های داخل جهان اسلام پایان دهد است. متأسفانه بحران سوریه و حوادث پس از آن این احتمال را به کل ‌از بین برده ‌است. به خصوص در روند سیاستی که ‌ایران تحت نام «جبهه‌ی مقاومت» پیش گرفت باعث تعمیق جبهه بندی جهان اسلام گشت.

«جبهه‌ی مقاومت» که در ابتدا، بر علیه روابط آمریکا و اسرائیل در منطقه به منظور محافظت از بقا و منافع ایران به میان آمد و در این زمینه پشتیبانی هم شد، پس از موفقیت‌های نسبی به معنای تاریخی، هدف قرار دادن منافع فارس و جغرافیای امپریالیستی، نقطه‌ی عطفی است که در اینجا با آن مواجه می‌شویم.

به نظر می‌رسد ادعای خطرناک ایران مبنی بر یکی خواندن تقریبا همه‌ جهان اسلام سنی با ترور و بنا کردن بازی بر این پایه ‌امروز منطقه را به‌ این موقعیت کشانده ‌است. ایران قبل از متهم کردن دیگران، بهتر است نگاهی به تاریخ اخیر خود کرده و حافظه خود را تقویت کند. اگر ایران حافظه تاریخی خود را به طرز عادلانه‌ای مرور کند متوجه خواهد شد که ‌ایران چگونه با سیاست‌های پس از انقلاب اسلامی ‌منطقه را به وضعیت امروز کشانده ‌است.

زمان، زمان سرزنش کردن یکدیگر نیست. علیرغم همه چیز، زمان آرامش و خونسردی و حل و فصل مسایل نه در خیابان‌ها بلکه پای میز مذاکره ‌است. در غیر این صورت ایران با چهره‌ی داغ بازی خطرناکی که آغاز کرده مواجه می‌شود، که در این صورت کسی را در کنار خود نخواهد یافت. برای این هم نه به کد‌های فارسی بلکه به تفکر و حرکت با کد‌های اسلامی ‌نیاز دارد.

آخرین جمله برای شما خوانندگان ارزشمند و اتحادیه نویسندگان ترکیه (TYB). بدین وسیله ‌از اینکه بنده را لایق دریافت جایزه‌ اندیشمندان و نویسندگان و هنرمندان در زمینه‌ مطبوعات و فکر سال ۲۰۱۵ به واسطه‌ نوشته‌هایم در روزنامه‌ ملی گازته دیده‌اید از شما و اتحادیه‌ نویسندگان ترکیه (TYB)تشکر می‌کنم. به ‌امید سال‌های خوش، همه با هم انشاالله.