شعار سال: جستوجوگر در لباسهای مختلف
کلید راهاندازی و استفاده از جستوجوگرهای بومی در زمان
دولت دهم زده شد. نخستین بار رضا تقیپور، وزیر ارتباطات وفناوری اطلاعات دولت دهم
در سال 89 با اعلام اینکه جستوجوگرهای خارجی ابزارهای جاسوسی بیگانگان هستند؛
بحث استفاده از جستوجوگرهای بومی که در آن زمان با عنوان «ملی» از آن یاد میشد،
بر سر زبانها انداخت. او در یکی از سخنرانیهایش اعلام کرد که ایران برای
جوابگویی به نیازهای داخلی و حفاظت از اطلاعات کاربران میخواهد موتور جستوجوگر
ملی راهاندازی کند و حتی این طرح ملی در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی کشور پیشبینی شده است. همان زمان نیز هادی ملکی پرست مدیر کل تحقیق و
توسعه سازمان فناوری اطلاعات با اعلام اینکه کارهای پژوهشی بر جستوجوگر ملی شروع
شده اعلام کرد که نام «یاحق» برای این جستوجوگر نیز انتخاب
شده است. به گفته وی، این پروژه بعد از فاز مطالعاتی وارد فاز پیادهسازی میشود
که منجر به خرید سخت افزار و نرم افزار خواهد شد. او همچنین تأکید کرده بود که فاز
مطالعاتی این طرح حداقل حدود چهار ماه به طول میانجامد و عملیاتی کردن آن نیز بعد
از انجام مناقصه انتخاب پیمانکار تا انتهای سال 90 ممکن خواهد شد. اما تا پایان
سال 91 هم گزارشی مبنی بر راهاندازی و فعالیت «یاحق» منتشر نشد. در سال 91 مجدداً
صحبت موتورجستوجوگر دیگری به نام پارسی یاب، شد که در خصوص این موتور جستوجوگر
هم اطلاعاتی در دست نیست. یکی دیگر از نامهایی که در فهرست موتور جستوجوگرهای
بومی مطرح شد «پارسیجو» است. این موتور جستوجوگر نیز سال 89 و با حمایت وزارت
ارتباطات دولت دهم شروع به کار کرد و در نهایت با حمایت دولت یازدهم نسخه سوم آن
با پوشش ۲۰۰ میلیون صفحه
روی وب، در استان یزد افتتاح شد. از دیگر موتورجستوجوگرهای بومی میتوان از« یوز»
و «گرگر» نام برد. دو موتور جستوجوگری که
راهاندازی آنها بهدلیل شباهت ها در آدرس آی پی، استفاده از Code Base یکسان در طراحی
و پارامترهای url و...
سر وصدای زیادی به پا کرد. هر چند که مدیران این دوجستوجوگر شباهت و یکسان بودن
«یوز» و «گرگر» به یکدیگر را رد کردند؛ حالا و پس از سالها مطرح شدن راهاندازی
جستوجوگرهای بومی، هفته گذشته پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در همایشی دو
روزه از دستاوردهای جستوجوگر بومی رونمایی کردند هرچند که در خبرها آمده است که
این طرح هنوز تا مرحله تجاری فاصله زیادی دارد.
چرا جستوجوگر بومی؟
موتورهای جستوجوگر یکی از شاخصهای اصلی توسعه یافتگی در صنعت آی تی
به حساب میآیند. بیش از 80 درصد کاربران برای دسترسی به اطلاعات در حوزههای مختلف
از جستوجوگرها استفاده میکنند. جستوجوگرها تنها برای جستوجو در وب مورد
استفاده قرار نمیگیرند و کاربردهای مختلفی دارند. گزارش یک پژوهش نشان میدهد که
اکثر کاربران برای پرس و جوهای اطلاعاتی، ناوبری و تراکنشی از جستوجوگرها کمک میگیرند.
جستوجوی اطلاعاتی همان جستوجوهای روزانهای است که هر یک از ما انجام میدهیم
مثلاً اینکه چطور میتوانید با ورد یا اکسل کار کنید و از این دست سؤالها. جستوجوی
ناوبری زمانی رخ میدهد که شما بهدنبال یک سایت یا یک هویت مشخص و در واقع برای رسیدن
به یک مقصد مشخص هستید. جستوجو در خصوص آدرس سایت یک ارگان مانند قوه قضائیه یا
وزارت ارتباطات در دسته جستوجوی ناوبری قرار میگیرند. اما زمانی که کاربر جستوجویی
هدفمند برای انجام کاری مشخص در راستای رفع نیاز خود انجام میدهد این نوع جستوجو
را تراکنشی مینامند. دانلود، خرید، پیدا کردن مقالات و... نمونهای از جستوجوهای
تراکنشی هستند.
دقیقاً هم وجه تمایز جستوجوگرهای بومی با جستوجوگرهای بینالمللی
را هم همین جستوجوی تراکنشی مشخص میکند. موتورجستوجوهای بومی به خاطر شناخت
بیشتر نسبت به زبان مادری یک کشور و دسترسی راحتتر به منابع زبان بومی قابلیتهای
بسیاری را میتوانند برای رفع نیاز کاربرانشان فراهم کنند. در واقع میتوان جستوجوی بهینه و کارا در میان
صفحات وب را مهمترین هدف فعال کردن جستوجوگرهای بومی در کنار جستوجوگرهای بینالمللی
دانست.
بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا مانند کره جنوبی، چین، چک، روسیه و.. سال هاست
که با سرمایهگذاری روی جستوجوگرهای بومی خود توانستهاند به موفقیتهای چشمگیری
دست پیدا کنند. «بایدو» جستوجوگر بومی چین نمونه موفق در این زمینه است. براساس
گزارشهای منتشر شده بیش از 86 درصد از سهم پرس و جو در کشور چین در اختیار بایدو
است. یاندکس نمونه دیگر از جستوجوگرهای بومی در کشور روسیه است که بیش از 65
درصد از سهم جستوجو در فضای وب را به خود اختصاص داده است. Naver هم جستوجوگر بومی در کشور کره جنوبی
است که 73 درصد از بازار پرس و جو در وب را به خود اختصاص داده است. جستوجوگرهای بومی مزایای مختلفی
را در اختیار کاربران خود میگذارند که از جمله این مزایا میتوان به جنبه اقتصادی
یعنی گسترش تبلیغات هدفمند و محلی، رشد محتوای بومی، کمک به اجرای دولت الکترونیک،
هدایت کاربران به اطلاعات معتبر و مجاز، ارائه سرویسهای کاربردی به گروههای مشخص
مانند دانشجویان، صاحبان مشاغل و... اشاره کرد. موتورجستوجوگرهای بومی در کشورهای
اشاره شده به این دلیل توانستهاند مورد استقبال کاربران خود قرار بگیرند که
نیازهای خاص آنها را پاسخ دادهاند. برای مثال موتور جستوجوی بومی کشور چین،
بایدو، با شناسایی دقیق نیاز کاربران، تاکنون بیش از ۱۵۰ سرویس کاربردی راهاندازی کرده است. یکی
از سرویسهای پرکاربرد در بایدو سرویس «سفر» آن است. بایدو اطلاعات جامع سفر را که
کاربران به هیچ وجه نمیتوانند با جستوجو در گوگل یا بینگ به آن دست پیدا کنند
را در اختیار مسافرانی میگذارد که قصد سفر در این کشور دارند.
اما و اگرهای جستوجوگرهای بومی ایرانی
داستان جستوجوگرهای بومی در ایران متفاوتتر از آنچه در
دنیا رقم خورده جلو می رود. هنوز بسیاری از کاربران ایرانی از گوگل بهعنوان
نخستین جستوجوگر برای جست وجو در محتوای وب استفاده میکنند. طبق تحقیقات انجام شده
از سوی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، جویشگر پارسی جو، رتبه دوم استفاده را
بعد از گوگل در ایران به دست آورده و قبل از جستوجوگر بینگ قرار گرفته است. اما
چرا با وجود سرمایهگذاری و تلاش دولت برای استفاده از جستوجوگرهای بومی آنها
مورد توجه و استقبال کاربران ایرانی قرار نگرفتهاند. ایوب محمدیان، عضو هیأت علمی
دانشگاه تهران و پژوهشگر در حوزه جستوجوگرهای بومی، مشکل اساسی در رشد نیافتن
جستوجوگرهای بومی را به دسترسی
نداشتن فعالان این عرصه به داده های مهم کشور ارتباط میدهد. او میگوید: «بهدلیل زبان خاص «پارسی» میتوانیم
خدمات بسیار متفاوتی را از طریق جستوجوگرهای خود در اختیار کاربران بگذاریم که گوگل
امکان ارائه آن را ندارد. بخشی از این خدمات در صورتی به کاربران ایرانی میتواند
ارائه شود که نهادهای دولتی و شهرداری دیتاهایشان را در اختیار این جستوجوگرها
بگذارند اتفاقی که هنوز در کشور رخ نداده است و همین پیشرفت جستوجوگرهای ایرانی
را با مشکل مواجه کرده است.»
وی دلیل موفقیت جستوجوگرهای بومی در کشورهایی مانند روسیه، چین و..
را نیز همین موضوع میداند و میافزاید: «دولت باید در این زمینه قانون یا الزامی
در نظر بگیرد تا نهادهای دولتی و شهرداری دیتاهایشان را در اختیار جستوجوگرهای
بومی بگذارند تا آنها نیز از این طریق خدمات خاصی به کاربرانشان ارائه کنند. برای
مثال گوگل درحال حاضر امکان جستوجو در بین مقالات علمی و پژوهشی پارسی را ندارد.
این در حالی است که دانشگاهها با باز گذاشتن دست جستوجوگرها برای دسترسی به
مقالات کتابخانهها و... میتوانند
خدمات ویژهای در حوزه جستوجو در مقالات را در اختیار کاربران ایرانی بگذارند.»
او بخشی از عدم پیشرفت جستوجوگرهای بومی را به ضعف این شرکتها در ایجاد اعتمادسازی
در بین کاربران و برندینگ مناسب ارتباط میدهد و تأکید میکند که در حال حاضر بهدلیل
بازاریابی ضعیفی که این جستوجوگرها دارند حتی بخشی از خدمات کاربردی آنها آن طور
که باید نتوانسته به جامعه کاربران اینترنت ایرانی معرفی شود. محمدیان بر این باور
است که تمرکز جستوجوگرهای ایرانی نباید تنها رقابت یا تقلید از خدماتی باشد که
جستوجوگرهای بینالمللی آن را به کاربران ایرانی ارائه میدهند بلکه آنها باید
روی ارائه خدمات خاص که این جستوجوگرهای معروف امکان ارائه آن را ندارند تمرکز
کنند.
نیم نگاه
سال هاست که بحث شروع به کار جویشگر یا جست وجوگر بومی شنیده می شود
اما تا کنون هیچ گزارش دقیقی از وضعیت استقبال کاربران از این جست وجوگرها و جایگاه
شان در کشور در مقابل رقبای بین المللی شان منتشر نشده است.
بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا مانند کره جنوبی، چین، چک، روسیه و..
سال هاست که با
سرمایه گذاری روی جست وجوگرهای بومی خود توانسته اند به موفقیت های چشمگیری
دست پیدا کنند به عنوان نمونه «بایدو» جست وجوگر بومی چین نمونه موفقی است که
توانسته بیش از 86 درصد از سهم پرس و جو در این کشور را در دست بگیرد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار 7 آبان 96، شماره: 205751