شعارسال: حدود 482 هزار هکتار عرصه جنگلی در نوار جنوبی گلستان از بندرگز در غرب تا منتهی‌الیه کلاله در شرق استان وجود دارد که نقش سرنوشت‌سازی در توسعه پایدار، تلطیف هوا و تأمین آب ایفا می‌کند. به گفته دست‌اندرکاران حوزه منابع طبیعی و آب منطقه‌ای گلستان، برای بهره‌مندی بهتر از جنگل‌های استان لازم است در طرح‌های آبخیزداری برای جلوگیری از فرسایش خاک، هدررفت نزولات جوی، کاهش آسیب‌های خشک‌سالی در منطقه و تأمین آب شرب جمعیت یک میلیون و 869هزار نفری و فعالیت‌های اقتصادی آن‌ها، بیش‌تر توجه و سرمایه‌گذاری شود. با این اهداف، حمایت از جنگل‌های هیرکانی از طرح‌های مهم در استان است که در سال‌های اخیر مورد توجه کارشناسان و مسئولان مرتبط با حوزه‌های منابع طبیعی، آب منطقه‌ای و استادان دانشگاه منابع طبیعی قرار گرفته است تا هرچه بهتر نقش این جنگل‌ها در منطقه به جامعه معرفی و در سرمایه‌گذاری برای حفظ این عرصه‌ها با مدیریت چند منظوره اقدام شود.

حوزه «چهل چای» شهرستان مینودشت در شرق گلستان با 26 هزار هکتار مساحت به عنوان پایلوت (آزمایشی) پروژه حفظ این جنگل‌ها دراستان انتخاب شده است. در نشست هم‌اندیشی «جنگل‌های هیرکانی با محوریت آب، امکان سنجی و اجرای مکانیسم پرداخت ما به ازای خدمات اکوسیستمی آب» یکی از اقدام‌ها ترغیب دستگاه‌ها و مردم منطقه برای حفظ جنگل‌ها بود. به گفته کارشناسان منابع طبیعی، هدف از انجام مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی، کاهش فشار به عرصه‌های جنگلی از طریق انجام روش‌هایی چون تأمین معیشت جایگزین پایدار، آموزش جوامع محلی درباره اهمیت جنگل‌ها به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی و همسوسازی ارگان‌های دولتی است. اجرای پروژه مدیریت چند منظوره جنگل‌های هیرکانی از اردیبهشت 1392 با همکاری سازمان جنگل‌ها و برنامه عمران سازمان ملل متحد آغاز شد و مرکز آن در معاونت امور جنگل سازمان جنگل‌ها و مراتع در شهرستان چالوس مستقر است. جنگل‌های هیرکانی با 9/1 میلیون هکتار وسعت از آستارا در شمال استان گیلان تا گلیداغ در شرق استان گلستان در پهنه‌ای به طول تقریبی 800 کیلومتر امتداد دارد و یکی از طبیعی‌ترین و ارزشمندترین جنگل‌های دنیا محسوب می‌شود.

مشاور بین‌المللی پروژه جنگل‌های هیرکانی با اشاره به مطالعات در این حوزه، گفت: تدوین راهبرد توسعه سبز جنگل‌های هیرکانی از جمله اقدامات در این طرح بوده که در شورای عالی جنگل منتظر تصویب است و راهبردی قابل اجرا برای همه منطقه مورد مطالعه دارد. مایک موزر افزود: مشکلات زیادی را در حوزه چهل چای (پایلوت) شهرستان مینودشت می‌بینیم و اقدام‌های در حال انجام این گونه نبوده که مطمئن شویم فعالیت‌های کشاورزان و دامداران منابع را به صورت پایدار نگه دارد. وی بیان کرد: تدوین برنامه مدیریت تلفیقی از جمله اقدام‌های موثر برای حوضه‌های آبخیز بوده که در چهل چای این اتفاق افتاده است. به گفته وی، توجه جدی به جوامع محلی باعث می‌شود تا کشاورزان و دامداران برای حفظ منابع محیط‌زیست به شکل پایدار، انگیزه پیدا کرده و باید با اطلاع‌رسانی، آگاهی آن‌ها را افزایش دهیم. وی افزود: تغییر رویکرد مدیریتی که در حال رخ دادن بوده، اقدام اولیه در این بخش است. مشاور بین‌المللی پروژه جنگل‌های هیرکانی افزود: 18 ماه تا پایان فعالیت‌های پروژه هیرکانی باقی مانده که مهم‌ترین دستاورد آن اجتماع جوامع محلی و دخیل کردن در فعالیت‌های پروژه و توانمند کردن آنان بوده است. وی با بیان این‌که اکنون از فعالیت‌ها در حوزه پروژه رضایت داریم و در هر بخش از پایلوت‌ها تمرکز خاصی داشتیم، اظهارکرد: در گیلان روی موضوع مناطق ویژه تنوع زیستی و در تنکابن روی جنگل‌داری اجتماع محور تمرکز کردیم و مردم محلی مستقیم از نزدیک با هم کار می‌کنند، به‌طوری که اداره جنگل و حفاظت از آن به دست تعاونی روستایی و مردم می‌افتد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان نیز با بیان این‌که حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی و منابع آبی ازعهده یک اداره و دستگاه خارج است، گفت: دنیا به اکوسیستم جنگل‌ها توجه دارد، چون یکی از ارکان‌های اصلی توسعه پایدار درهر کشور به حساب می‌آید. علی نظری افزود: مطابق نظر کارشناسان فائو هر کشوری که کمتر از 25 درصد خاک آن جنگل باشد، از نظر محیط‌زیست انسانی در وضعیت بحران قرار دارد. به گفته وی سطح پوشش جنگل‌های ایران 7/5 دهم درصد است. نظری اظهار کرد: جنگل‌ها نقش مهمی در حفظ خاک دارند و باعث نفوذ‌پذیری آب در دل خاک شده و مانع بروز سیلاب، تبخیر، فرسایش خاک و پرشدگی سدها می‌شوند. وی ادامه داد: تشکیل سفره‌های آب زیرزمینی، پیدایش چشمه‌ها و تولید اکسیژن تنها بخشی از نقش ارزنده جنگل‌ها در محیط‌زیست است. مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان درباره نقش جنگل‌ها در توسعه پایدار، گفت: وابستگی منابع آبی و توسعه کشاورزی به عرصه‌های جنگلی، کاهش آب رودخانه‌ها و چشمه‌ها، افزایش رسوبات رودخانه‌ای و پر شدن سدها، افزایش گازهای گلخانه‌ای و تشدید آلودگی هوا و تخریب لایه‌های اوزن بستگی به بود یا نبود جنگل دارد. وی کاهش میزان بارندگی، افزایش آلودگی هوا، کاهش تولیدات کشاورزی و نبود حاصلخیزی خاک و گسترش بیابان‌ها را نتیجه کاهش جنگل و تاثیر آن در بخش منابع آب دانست و گفت: امروز مشکل نابودی جنگل‌ها دامن همه را گرفته است، به‌طوری که امسال بارش مناسبی نداشتیم. نظری افزود: اکنون ذخیره آب سدهای استان گلستان 35 میلیون مترمکعب از حدود 300 میلیون متر مکعب ظرفیت آن است، در حالی که سال قبل در همین مقطع زمانی، 95 میلیون مترمکعب ذخیره آب سدهای استان بود. به گفته وی همچنین رواناب رودخانه‌های استان هر روز کمتر و رودخانه‌های دائمی تبدیل به فصلی می‌شود و اگر جنگل‌ها را حفظ کنیم، منابع آبی و اکوسیستم حفظ می‌شود. وی گفت: برگزاری چنین نشست‌های تخصصی برای امکان‌سنجی و اجرایی‌کردن مکانیسم پرداخت ما به ازاء خدمات اکوسیستمی آب در مدیریت پروژه جنگل‌های هیرکانی است. این طرح توسط مشاور بین‌الملل طراحی و در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان درحال اجرا بوده و گلستان نقطه مطلوبی برای انجام مطالعات است. به گفته نظری چهل چای مینودشت در پایین‌دست حوضه چهل چای سد نرماب واقع شده و قرار است 190 میلیون مترمکعب آب را تنظیم کند تا در بخش صنعت، کشاورزی و شرب مورد استفاده قرار گیرد و چهار شهر و 130 روستای شرق گلستان از مزایای آن بهره‌مند شوند. وی افزود: برگزاری چنین نشست‌هایی راهبردی است تا بالادست حوضه چهل چای را پایش کنیم که خطرات رسوب یا آلایندگی آب به پایین دست نفوذ نکند، به‌ویژه درسد نرماب که قرار است آب شرب نیز تأمین کند. نظری با بیان این‌که بهتر است از سرچشمه پایش‌ها صورت گیرد و آموزش‌های لازم داده شود، اظهار کرد: اقدام برای حراست از آب، محیط‌زیست و منابع طبیعی در توان یک دستگاه نیست و باید توسط همه نهادها و مردم اجرایی و در بخش فرهنگ‌سازی نیز سرمایه‌گذاری شود. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز گفت: یکی از کارکردهای منابع طبیعی و جنگل‌ها خدماتی مانند تولید آب و هوای سالم است که رفاه و سلامت را برای آحاد جامعه به دنبال دارد. ابوطالب قزلسف‌لو افزود: پیشگیری از آلودگی در سطح حوضه‌های آبخیز با همکاری دستگاه‌های مرتبط، نقش موثری در تأمین کمیت و کیفیت آب عاری از آلودگی خواهد داشت. در گلستان با بیش از 20 هزار کیلومتر مربع وسعت یک میلیون و 869 هزار نفر زندگی می‌کنند. این استان علاوه بر جنگل، 825 هزار هکتار مرتع، 620 هزار هکتار زمین کشاورزی، 30 هزار هکتار باغ و 120 کیلومتر ساحل دارد.