شعار سال: از دیر باز و بر پایه نگرشی تاریخی خاک همواره به عنوان بستر رشد ونمو گیاهان و تولید غذا و عامل پیدایش تمدن مورد توجه بوده است، به طوری که در بسیاری از موارد ضعف و قوت اقتصاد هر کشور را در نحوه رفتار با خاک زراعی جستجو می کنند.

آب دومین عامل هم عرض با خاک در تولید غذا به شمار می رود و البته شیوه های مدیریت زراعی نقش بسیار مهمی در استفاده صحیح و کارامد از این دو منبع تولید را موجب می شوند. در ایران به لحاظ شرایط جغرافیایی متاسفانه میزان بارش و نزولات آسمانی بسیار کم و حدود یک سوم میانگین جهانی بوده و از پراکنش مکانی و زمانی نا مناسبی برخوردار است و در عین حال میزان تبخیر در کشور بیش از سه برابر میانگین جهانی است،ضمن این که در مدیریت مورد منابع آب و خاک نیز باچالش های نگران کننده مواجه هستیم. نخست این که خاک های کشاورزی در ایران به دلیل مدیریت های نا مناسب و اعمال روش های نادرست عملیات زراعی به ویژه خاک ورزی شدید ونیز مصرف بی رویه کود های شیمیایی در معرض تخریب قرار گرفته است. مدیریت نامناسب خاک ورزی با تاثیر مستقیم در تشدید روند خطر فرسایش، و با افزایش خطر ایجاد رواناب و کاهش پوشش خاک سطح الارض زراعی خطر فرسایش آبی و بادی را فزونی بخشیده و قابلیت نگهداشت آب و حاصلخیزی خاک را کاهش داده است.این موضوع در کنار الگو های کشت نامناسب بویژه تک کشتی و عدم توجه به برقراری تعادل در منابع ورودی و خروجی زمین و به رسمیت نشناختن سهم زمین از زیست توده (بیوماس) تولیدی منجر به افت روز افزون بازدهی مزارع و تنزل حاصلخیزی خاک ها می شود. دوم اینکه در زمینه آب نیز از میزان کل آب مصرفی در کشور بیش از 90 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می شود که حدود 65 درصد این مقدار به دلیل کاربرد شیوه های غلط آبیاری و عدم توجه به آرایش کشت مناسب ضمن اتلاف آب باعث شستشوی نهاده های تغذیه ای مصرفی بویژه کود های شیمیایی محلول به لایه های پایینی زمین و به دنبال آن آلودگی منابع سطحی و زیر زمینی آب می گردد .

در حالی که نسبت تولید محصول کشاورزی در بسیاری از کشورهای پیشرفته به بیش از 1.7 کیلوگرم به ازاء یک متر مکعب آب مصرفی رسیده، در کشور ما این نسبت از 0.7 تجاورز نمی کند. امروزه برای دستیابی به بهره وری بهینه و پایداری تولید، شیوه هایی که مبتنی بر حفاظت از منابع پایه، به خصوص آب و خاک هستند باید بیش از پیش مورد توجه قرارگیرند.

در این میان فناوری کشاورزی حفاظتی به عنوان الگوی عملی تولید پایدار محصول، با تکیه برنگرش سیستمی و رویکرد تلفیقی، به حفظ آب و خاک تاکید دارد. در ایران و جهان برای تامین امنیت غذایی و دستیابی به تولید پایدار، توسعه"کشاورزی حفاظتی" به منظور مقابله هوشمندانه با پدیده تغییر اقلیم و پیامد های آن از جمله کم آبی، فرسایش خاک، آلودگی محیط زیست، انتشار گازهای گلخانه ای، بحران های درون سرزمینی همچون دریاچه ارومیه و هامون و نیز کانون های داخلی تشدید ریزگرد، اثراتی همچون کاهش محسوس تقاضای مصرف آب و انرژی و بهره وری بهینه از نهاده های تولید، جلوگیری از نوسانات در عملکرد و اقتصادی نمودن تولید، کاهش روند فزاینده فرسایش خاک و از همه مهمتر افزايش مواد آلی خاک زراعی به عنوان شاه کلید پایداری تولید را بدنبال خواهد داشت.

اما اصلاح تفکرات قبلی کلیه ذینغعان، اولین و مؤثرترین قدم در نهادینه سازی این فناوری است و برای تحقق این مهم نیاز به عزم ملی و برنامه کلان توسعه کاملا" محسوس به نظر می رسد. از بعد نگرش ایجاد تغییر در سیستم زراعی از شیوه مرسوم به کشاورزی حفاظتی بدون اصلاح دیدگاه همگان به ویژه کشاورزان ممکن نیست، بر این اساس لزوم درک صحیح و عملی سیاستگزاران و رهبران سیاسی، اجتماعی و قانون گزاران از مزایای میان مدت و بلند مدت کشاورزی حفاظتی برای اتخاذ سیاست های حمایتی بسیار ضروری است. اما از نقطه نظر فنی، توسعه کشاورزی حفاظتی نیازمند تحول بنیادی در باورها، نگرش ها و رفتارها و فرهنگ همه دست اندرکاران مربوطه است. به علاوه این تحول، به طور مستمر سیاست ها و حمایت های پایدار را برای ارائه خدمات مورد نیاز کشاورزان در گذار از این مقطع، به عنوان یک پیش نیاز طلب می کند.

مزایااستفاده از روش های کشاورزی حفاظتی:

1. افزایش ماده آلی و ارتقاء حاصلخیزی خاک

2. کاهش هزینه های تولید و افزایش سود خالص مزرعه در تولید محصول

3. افزایش ظرفیت حفظ رطوبت و کاهش تبخیر و تعرق از سطح خاک و ارتقاء کارایی مصرف نهاده ها(آب، کود، سم)

4. کاهش فرسایش آبی و بادی خاک از طریق وجود پوشش دائم بقایای گیاهی

5. کاهش فشردگی خاک به دلیل تردد کمتر ماشین های کشاورزی

6. افزایش ضریب امنیت غذایی

تفکیک سطوح اجرایی کشاورزی حفاظتی در سالیان گذشته به همراه برخی صرفه جویی های مربوطه:

البته خوشبختانه این رویکرد در اسناد بالادستی همچون چشم انداز 1404، سیاست های اقتصاد مقاومتی مورد توجه قرار گرفته است و برابر بند الف ماده 31 از فصل هفتم برنامه ششم توسعه کشور یکی از ابعاد شایان توجه و اجتناب ناپذیر در برنامه ریزی های توسعه پایدار بخش کشاورزی "توسعه کشاورزی حفاظتی" محسوب می شود. بدون تردید فناوری کشاورزی حفاظتی می تواند تا با جلب حمایت و سرمایه گذاری به مراتب کمتر از دیگر برنامه های راهبردی کشور در بخش کشاورزی همچون آبیاری نوین،کشت های نشایی وگلخانه ای، درگستره ای به مراتب وسیع تر، به ویژه در محصولات راهبردی زراعی زمینه ساز تحقق و تبلور عینی سیاست های اقتصاد مقاومتی و توسعه درون زا در این بخش باشد و در سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل، در پرتو حمایت مدیریت عالی اجرایی کشور طرح ملی پنج ساله کشاورزی حفاظتی(سه میلیون هکتار) که در سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز مورد موافقت قرار گرفته است به مورد اجرا در آید.

ما این بیت شعر شیخ اجل سعدی را به خاطر جان سپرده ایم که:

بنی آدم سرشت از خاک دارد اگر خاکی نباشد آدمی نیست

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه اخبار سبز ایران(پاسا)، تاریخ -، کد مطلب: -: www.sabznn.ir