شعارسال: کشت مجدد برنج برنامه‌ای است که شالی‌کاران مازندران در سال‌های اخیر در دستور کار قرار داده‌اند تا ضمن جبران کسری درآمد، بهره‌وری از زمین‌های شالیزاری را افزایش دهند، ولی این برنامه با گسترش سطح کشت و خشک‌سالی، اکنون به چالشی چند وجهی تبدیل شده است. کشت دوباره برنج به دو صورت نشای مجدد و پرورش ساقه یا رتون انجام می‌شود. در روش اول کشاورزان اقدام به آماده‌سازی دوباره شالیزار کرده و نشای مجدد انجام می‌دهند، ولی در روش دوم ساقه‌های باقی مانده از کشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می‌شود تا تبدیل به شالی شود.

مهم‌ترین چالش برای انجام هر یک از دو روش، تأمین آب مورد نیاز برای کشت است که در چند سال اخیر به خاطر تشدید خشک‌سالی از یک سو و گسترش سطح زیر کشت مجدد از سوی دیگر با مشکل برخورد کرده است. جهاد کشاورزی مازندران در آستانه آماده‌شدن شالی‌کاران این استان برای کشت برنج به آن‌ها اخطار داده است با توجه به کاهش بارندگی و ذخایر آب پشت سدها و تالاب‌ها از کشت ارقام پرمحصول برنج خودداری کنند. کشت برنج که به صورت سنتی در مازندران از اواخر اسفند آغاز می‌شد، در سال‌های اخیر به خاطر بهره‌برداری از زمین‌های شالیزاری برای کشت دوم برنج، در بعضی مناطق از اوایل اسفند و گاهی اواخر بهمن با شخم و شیار زمین آغاز می‌شود. رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: با توجه به کاهش بارندگی و در نتیجه کم‌شدن ذخیره آب پشت سدها و آب‌بندان‌ها، نگرانی ما برای کشت شالی در مناطق مختلف استان جدی است. دلاور حیدرپور افزود: جهاد کشاورزی در شهرستان‌های استان به صورت میدانی و با همکاری کارشناسان آب منطقه‌ای منابع آبی سطحی، زیرزمینی، رودخانه‌ها و چشمه‌ها را بررسی کرده‌ و مشخص شده است که خشک‌سالی و کم‌آبی در شرق مازندران جدی است. وی گفت: توصیه جدی ما به شالی‌کاران در شهرستان‌های ساری، میان‌دورود، بهشهر، گلوگاه و بخشی از شهرستان‌های جویبار و سیمرغ این است که از کشت ارقام پرمحصول شالی پرهیز کنند.

کاهش 40 درصدی ذخایر آبی سدها و آب‌بندان‌ها

بر اساس آمار شرکت آب منطقه‌ای مازندران در حال حاضر ذخیره آب پشت سدهای این استان با 40 درصد کاهش نسبت به سال قبل به کمتر از 129 میلیون متر مکعب رسیده است. گزارش این شرکت نشان می‌دهد که هم‌اکنون 96 میلیون متر مکعب از ظرفیت سدهای مازندران خالی است و در این میان سد شهید رجایی ساری که یکی از دو سد بزرگ استان محسوب می‌شود، با 60 درصد کاهش ذخایر آبی، بیش‌ترین لطمه را از خشکسالی و کاهش بارندگی تحمل کرده است. ذخایر آبی سد البرز به عنوان دیگر سد بزرگ مازندران هم 25 درصد کاهش یافته است و در سد شیاده بابل هم میزان کاهش 50 درصدی اعلام شده است. مازندران دارای دو سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت 325میلیون متر مکعب است. همچنین استان مازندران با 800 قطعه آب‌بندان با ظرفیت حدود 370 میلیون متر مکعب نقش مهمی در تأمین آب زمین‌های کشاورزی و پرورش ماهی دارد که بر اساس گزارش آب منطقه‌ای، اکنون کمتر از 40 درصد از ظرفیت آب‌بندان‌ها، آب ذخیره شده وجود دارد. کاهش میزان بارندگی از جمله بارش برف در بالادست سبب شده است تا ذخایر آبی مازندران به‌شدت کاهش یابد. هواشناسی مازندران میزان کاهش بارندگی در این استان را در 10 ماهه امسال 21 درصد نسبت به سال گذشته و 17 درصد نسبت به دوره بلندمدت اعلام کرده است.

آب‌بری، ویژگی مهم ارقام پرمحصول

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران همچنین گفت: این سازمان علاوه بر توصیه به عدم کشت ارقام پرمحصول در مناطق شرقی استان، حتی این نگرانی را دارد که در بعضی مناطق اصلاً برنج کشت نشود. وی گفت: توصیه ما به شالی‌کاران برخی از مناطق شرق مازندران این است که از کاشت برنج دست بردارند و به کشت دانه‌های روغنی کلزا و کنجد یا کشت علوفه‌ای روی بیاورند. ارقام غالب کشت برنج در مازندران ارقام محلی نظیر طارم محلی و هاشمی است، ولی ارقام پرمحصولی مانند شیرودی، فجر و ندا نیز در این استان کشت می‌شود.

طول دوره رشد ارقام پرمحصول بر اساس اظهارات کارشناسی حدود 25 تا 35 روز بیش‌تر از ارقام محلی و نیاز آبی آن‌ها هم سه هزار متر مکعب در هکتار بیش‌تر است. میزان آب مصرفی اراضی شالیزاری به ازای هر هکتار به‌طور میانگین در ارقام محلی هشت تا 9 هزار مترمکعب است، ولی در ارقام پر محصول تا 12 هزار متر مکعب افزایش می‌یابد. عملکرد برنج رقم شیرودی و فجر در هر هکتار هفت تن شلتوک است و برای رقم ندا هم به هشت تا 5/8 تن می‌رسد. میزان عملکرد ارقام سنتی مانند طارم محلی و هاشمی هم حدود پنج تن شلتوک است. در حالی که در سال زراعی گذشته 51 هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران زیر کشت ارقام پر محصول قرار داشت، جهاد کشاورزی مازندران با توجه به افزایش تولید و توزیع بذرهای گواهی شده، پیش‌بینی کرده است که امسال سطح زیر کشت این ارقام به حدود 75 هزار هکتار برسد. مازندران 230 هزار هکتار شالیزاری دارد که پارسال به خاطر کمبود آب 213 هزار هکتار زیر کشت برنج رفت و برآورد می‌شود که بیش از یک میلیون و 50 هزار تن برنج سفید از این سطح برداشت شد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 28بهمن1396 ، کدخبر: 39879: www.sabzineh.org