بنابر مستندات موجود در طول تاریخ این شهر زیبا محل حکمرانی و پایتخت دوران مختلف شاهنشاهی بوده و از این رو اماکن تاریخی این شهر کهن زیاد است.

همدان قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد و هرودت مورخ معروف یونانی مبنای این شهر را به دیاکو، نخستین شهریار ماد، نسبت می‌دهد و در آن زمان همدان را هگمتانه (محل اجتماع) و سپس اکباتان می‌نامیدند.

هگمتانه از دو واژه هنگ و متانا تشکیل‌شده و به معنی محل اجتماع است زیرا شاهان ایران در تابستان دوستان خود را به این شهر دعوت می‌کردند.

جذابیت های خاص همدان

البته ناگفته نماند که همدان این روزها نیز جذابیت های خاص خود را دارد و روستاها و شهرهای اطراف همدان باعث شده که همدان مقصد گردشگران بسیاری از سراسر جهان و ایران به شمار بیاید.

اغراق نیست اگر بگوییم از بارزترین جاذبه‌های گردشگری این شهر، آرامگاه پزشک، منجم و ریاضیدان ایرانی، ابوعلی سینا است که در میدان بوعلی سینا قرار دارد.

داخل این مجموعه موزه‌ ابوعلی سینا وجود دارد که این موزه اشیای گران‌بها، تابلوهای نقاشی و نسخ خطی کتاب‌های بوعلی سینا را مانند نسخه قدیمی کتاب قانون نوشته‌ی ابن‌سینا، نگهداری می‌کند.

باباطاهر همدانی، معروف به باباطاهر عریان نیز شاعر دوبیتی سرای اواخر قرن چهارم و اواسط قرن پنجم هجری است که معاصر با دوره‌ حکومت سلجوقیان است و آرامگاه وی بالای تپه‌ای در شمال غربی شهر همدان قرار دارد.

باباطاهر از شعرای مشهور و از بزرگان طریقت، در اوایل قرن پنجم هجری یعنی در دوران باروری دانش و معرفت ایران، در همدان به دنیا آمده است.

آرامگاه باباطاهر

آرامگاه باباطاهر بر فراز تپه‌ای در شمال غربی همدان قرار دارد و در یک میدان مستطیل‌شکل زیبا و سرسبز قرارگرفته و دارای گنبدی فیروزه‌ای‌رنگ به شکل منشور و قاعده‌ای هشت‌ضلعی است و سقف آن نیز به زیبایی تمام کاشی‌کاری شده است.

دو لوح برنجی نیز در داخل آرامگاه وجود دارد که یکی از آن‌ها شامل اسامی هیئت مؤسس انجمن آثار ملی در زمان تأسیس آرامگاه و دیگری نام افرادی است که در کنار باباطاهر دفن شده‌اند و مساحت زیربنای این آرامگاه و باغ اطراف آن به ۸۹۵۶ مترمربع می‌رسد.

گنبد علویان نیز از دیگر آثار تاریخی و دیدنی همدان است که در چهارباغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد.

این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچ‌بری بعد از اسلام در همدان است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در میان نمونه‌های به‌جامانده‌ معماری دوره اسلامی بی‌نظیر و از نمونه‌های منحصربه‌فرد معماری ایران‌زمین است که در شهر زیبای همدان قرارگرفته است.

گنبد علویان، میراث‌دار پیشینه‌ اعتقادی اهالی این دیار و همواره موردتوجه محققان بوده است.

گنبد علویان بنایی با معماری منحصر به فرد

بنای گنبد علویان که تا چندی قبل در محدوده‌ی دبستانی کوچک در بافت قدیمی شهر قرارگرفته بود و فرصتی برای شناساندن معماری منحصربه‌فرد خود نداشت، اکنون پس از آزاد کردن بافت پیرامون و تجهیز محدوده‌ آن در وضعیت مناسب‌تری قرارگرفته و به دلیل معماری ویژه و تزیینات بسیار پیچیده‌ی گچی آن، درخور معرفی است.

بر اساس شناسنامه‌ فنی بنا، این گنبد یکی از یادگارهای متعلق به اواخر دوره‌ سلجوقیان در قرن ششم هجری است که توسط خاندان علویان ابتدا به‌عنوان مسجد، احداث و در دوره‌های بعد، با ایجاد سردابی در زیرزمین به مقبره‌ی آن خاندان تبدیل‌شده ‌است.

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری همدان که به هیچ به‌عنوان دیدنش را نباید از دست داد، گنج‌نامه است؛ یک مجموعه‌ی تفریحی، تاریخی و طبیعی که قطعاً از دیدنش لذت خواهید برد.

سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه نوشته‌هایی از دوران داریوش و خشایار شاه

کتیبه یا سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه نوشته‌هایی از دوران داریوش و خشایار شاه هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های کوه الوند در پنج کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره‌ عباس‌آباد حک‌شده است.

این کتیبه‌ها هرکدام در سه ستون بیست خطی به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو، نوشته‌شده‌اند و در سمت چپ هر دو لوح، متن پارسی باستان به پهنایی معادل ۱۱۵ سانتیمتر، وسط آن‌ها متن عیلامی و در سمت راست، متن بابلی نو، حک‌شده است.

درباره‌ علت نام‌گذاری این کتیبه‌ها می‌توان گفت که گنج‌نامه در زبان فارسی به معنای حکایاتی از گنج است و عامه‌ مردم تصور می‌کردند که این کتیبه‌ها راز گنجی پنهان را بازگو می‌کنند.

آبشار گنج‌نامه نیز با ۱۲ متر ارتفاع در مسیر صعود به ارتفاعات کوه الوند و در پنج کیلومتری غرب همدان کنار کتیبه‌های گنج‌نامه قرار دارد.

آب دائمی آبشار گنجنامه

این آبشار دارای آب دائمی است و در زمستان‌ها نیز در جریان است و هرسال شمار بالایی از بازدیدکنندگان را به آن‌جا می‌کشاند.

آبشار گنج‌نامه بیست‌ویکمین اثر طبیعی ملی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۱۵ دی ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

اما به‌جرات می‌توان گفت غارها جزو آن دسته از جاذبه‌های طبیعی پرطرفدار و صدالبته پر رمز و راز هستند که دوستداران طبیعت خاص خود را می‌طلبد.

غار علیصدر در استان همدان یکی از هزاران غاری است که زیبایی و شگفتی آن هر بازدیدکننده‌ای را حیرت‌زده خواهد کرد چراکه غار علیصدر معروف به بزرگ‌ترین غار آبی جهان یکی از جاذبه‌های دیدنی کشور ایران است.

این غار که در سال ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت بیست و سومین اثر طبیعی ملی است.

غار علیصدر طولانی‌ترین غار آبی دنیا

غار علیصدر طولانی‌ترین غار آبی دنیا است اما ویژگی‌های محصورکننده و شگفتی‌های طبیعی این غار باعث می‌شود هنگام عبور از آن متوجه گذر زمان نباشید.

غار علیصدر که ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است و در شهرستان کبودرآهنگ استان‌همدان قرار دارد طبق گفته‌ زمین‌ شناسان قدمتی بیش از ۱۳۰ تا ۱۹۰ میلیون سال دارد.

روستای ورکانه همدان نیز که به‌عنوان نگین گردشگری روستایی این استان شهرت یافته با سنگ‌های لاشه که تمام‌ کوچه‌های آن را احاطه کرده‌اند زیر نورهای موضعی به رنگ قهوه‌ای سوخته در می‌آیند که تصاویر اروپای دوران رنسانس را یادآور می‌شود.

روستای ورکانه یکی از روستاهای دهستان الوند کوه شرقی در شرق شهرستان همدان است که در دامنه کوه قرار دارد و کوه‌های سرده در سه کیلومتری شمال شرقی، کوه سرخ بلاغ در سه کیلومتری جنوب‌غربی و کوه قره‌داغ در چهار کیلومتری شرق این‌ آبادی قرار دارند.

بافت دیدنی روستای ورکانه

آن چیزی که ورکانه را برای مسافران تماشایی کرده، بافت دیدنی روستا است چراکه کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خانه‌های سنگی، روستا را تبدیل به یک منطقه شگفت‌انگیز کرده؛ بر خلاف خانه‌های چوبی روستایی مناطق شمال و خانه‌های خشتی و گلی سایر مناطق روستایی ایران، خانه‌های این‌جا سنگی است و تصویری متفاوت از آنچه تاکنون از یک روستا در ذهن دارید، پیش چشمتان می‌آورد.

در هر کوچه این روستا که قدم می‌گذاری، فرش سنگی زیر پا، احساسی زیبا را در وجود انسان ایجاد می‌کند کمااینکه تمام کوچه‌ها جدول‌کشی شده و مانند شهری زیبا به نظر می‌رسد.

یکی از بااهمیت‌ترین زیارتگاه‌های یهودیان در ایران و جهان، مقبره‌ استر و مردخای است که در شهر همدان قرار دارد.

معماری این بنا با توجه به سبک بناهای اسلامی است و با توجه به اسلوب ساخت آن، به نظر می‌رسد که از قدمتی حدود ۸ قرن برخوردار باشد که احتمالاً روی عمارتی که قدمت آن به قرن سوم هجری بازمی‌گردد، احداث‌شده است.

بازدید از مجموعه تاریخی بازار همدان نیز خالی از لطف نیست؛ بازار همدان در محدوده خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرارگرفته و عمده بناهای آن مربوط به دوره قاجاریه است.

بازارهای همدان مانند بازارهای اغلب شهرهای قدیمی مسقفند و از بافت معماری اسلامی برخوردارند و همگی بازمانده دوره قاجاریه هستند.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری شهر همدان می‌توان به تپه‌ عباس‌آباد، موزه‌ هگمتانه، شیر سنگی، باغ‌موزه‌ نظری، دره‌ مرادبیگ، تخت نادر، پیست اسکی برف، پیست اسکی چمن تاریک دره، چشمه ملک همدان، پارک مردم، پارک پرواز اشاره کرد که هرکدام از آن‌ها، هرساله میزبان جمع زیادی از گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی است.

مجسمه شیر سنگی از یادمان‌های تاریخ باستان در شهر همدان است که در انتهای خیابان ۱۲ متری سنگ شیر و در وسط میدان مربع شکلی به همین نام جای گرفته‌است؛ این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه‌ای که هم‌اکنون تندیس شیر سنگی بر روی آن جای گرفته تپه‌ای باستانی است، چرا که تابوت متعلق به دوره اشکانی ازآن محل یافته شده و در موزه تپه هگمتانه نگهداری می‌شود.

این تندیس به همراه قرینه‌اش نخست در دروازه شهر همدان قرار داشته‌است و اعراب به هنگام فتح همدان آن را باب‌الاسد به معنی دروازه شیر نامیده‌اند.

آستان مقدس امامزاده عبدالله

از مکان‌های زیارتی در همدان نیز می‌توان به آستان مقدس امامزاده عبدالله اشاره کرد که در شهرستان همدان و در میدانی به همین نام قرار دارد.

طی سال‌های اخیر، تغییر و تحول بسیاری در این بنا صورت گرفته و بنای کنونی به‌جای بنای قدیمی که طاق سنگی چهارضلعی با گنبدی از شیروانی بود، ساخته‌شده است.

ضریح روی مزار، مشبک آهنی و نوساز است و مزارها متعلق به پدر و پسری از سادات به نام‌های احمد و عبدالله بن احمد از اولاد با واسطهٔ امام موسی بن جعفر(ع) است.

میدان مرکزی همدان نیز یکی دیگر از جاذبه های همدان است که دیدن آن خالی از لطف نیست.

میدان مرکزی همدان میدان بزرگی است که امروزه با نام میدان امام خمینی همدان معروف است و طرح و نقشهٔ این میدان توسط مهندس معمار آلمانی کارل فریش تهیه و اجرا شده و با وجود قدمت تقریباً یک قرن هنوز این میدان موقعیت ارتباطی خود را با خیابان‌ها و بازار همدان حفظ کرده‌است.

طراحی و اصول خیابان‌کشی یا انشعاب خیابان‌ها از این میدان دایره شکل، به نحوی است که هر چه شهر گسترده‌تر می‌گردد، باز غیر مستقیم زیر نفوذ همین میدان مرکزی شهر است.

این میدان مربوط به دوره پهلوی است و در همدان، محل تقاطع خیابان شهدا تختی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ تیر ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۷۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع همدان نیز در نزدیکی میدان مرکزی شهر و در قسمت غربی خیابان اکباتان در محدوده راسته بازارهای شهر قرار دارد.

مسجد جامع همدان از بناهای دوره قاجاریه است

این مسجد از بناهای دوره قاجاریه است و تاریخ شروع ساخت آن در قطار بندی جلوی ایوان بزرگ، سال ۱۲۵۳ ثبت شده و هم‌زمان با حکومت فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.

این مسجد سه در ورودی دارد که شامل ورودی نوساز سمت خیابان اکباتان، ورودی قدیمی با دالان طاقدار در ضلع شرقی صحن، ورودی قدیمی با دالان هشتی مقرنس‌کاری شده و ضلع غربی صحن است که هر سه از زیبایی چشمگیری برخوردارند.

بنای مسجد جامع همدان دارای طرحی مستطیل شکل و چهار ایوانی ناقص است و قسمت‌های جنوبی این مسجد شامل ایوانی مرتفع است که رسمی بندی جلوی آن از آجر و کاشی معرق ساده ساخته‌شده و بر روی آن با کاشی فیروزه رنگ نام «الله» و نام پنج‌تن نوشته‌شده و گنبد آن نسبتاً بزرگ و دو پوششه است.

بازدید حمام‌های تاریخی در شهر همدان نیز برنامه‌ای است که شاید مسافران نوروزی توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند.

«حمام قلعه» با بنایی کوچک در پس‌کوچه‌های تنگ و باریک بخشی از شهر همدان در میان خانه‌های مسکونی محله قدیمی قاشق تراشان، گذشته و معماری ایران را در خود نهفته دارد.

حمام قلعه در اواخر دوره قاجار بنا شده است و دارای مساحتی حدود ۱۵۰۰ مترمربع است و موزه آن نیز یک موزهٔ مردم‌شناسی است که در سال ۱۳۸۷ افتتاح شده‌است.

کلیسای «گریگوری استپان» یا «گریگوری استفان» نیز از دیگر بناهای دیدنی همدان است که در قسمت شرقی تپهٔ هگمتانه در محلهٔ قدیم ارامنه قرار دارد.

این کلیسا در سال ۱۶۷۶ میلادی توسط جمعی از ارامنه اصفهان و نیز مهاجران و تجار ارمنی روسیه که در همدان ساکن شدند، ساخته شده‌است.

داخل کلیسای گریگوری چهار ستون مدور وجود دارد که با قوس‌های جناغی به یکدیگر متصل شده‌اند و اطراف محراب کلیسا نیز به وسیلهٔ گچ پوشیده شده بود که در حال حاضر از آن لایه‌برداری شده‌است.

نمای داخلی کلیسا آجری است و در نمای بیرونی خشت نیز به کار رفته‌است و دارای طاق‌نماهایی با قوس هلالی برای تزئین است و برج ناقوس این کلیسا به شکل مدور با بهره‌گیری از سبک گنبدهای رک بنا شده‌است.

گذشته از آثار تاریخی صنایع‌دستی استان‌همدان همچون چرم‌دوزی، گلیم‌بافی، قالی‌بافی، گیوه‌بافی و مرواربافی نیز طرفداران خاص خود را دارد و هنرمندان بسیاری در زمینه‌های منبت‌کاری، معرق‌کاری، مسگری، قلم‌زنی، طلاکوبی، نقره‌کوبی و سنگ‌تراشی در استان‌همدان فعالیت دارند.

سفال لالجین، چرم استان‌همدان، قالی‌بافی، گلیم، مروار بافی، شیرینی‌های سنتی، کماج، حلوا زرده، باسلوق و شیرمال نیز ازجمله سوغاتی‌ها و صنایع‌دستی استان‌همدان است.

اما در این میان آماده کردن شهر همدان برای میزبانی از مسافران با توجه به انتخاب همدان به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی نکته‌ای است که نباید از آن غافل شد.

همدان توانایی تبدیل‌شدن به قطب گردشگری ایران را دارد

یکی از شهروندان‌همدانی در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه همدان توانایی تبدیل‌شدن به قطب گردشگری ایران را دارد، اظهار داشت: طرح شهرداری همدان برای استقبال از بهار بسیار خوب است اما باید با توجه به رویداد همدان ۲۰۱۸ هر چه بیشتر فضای شهری همدان برای استقبال از گردشگران زیباسازی شود.

اکبر احمدی عنوان کرد: باید فضای شهری طوری باشد که در ذوق مسافران نزند چراکه در بحث روشنایی شب‌ها ما در بسیاری از مناطق گردشگری همدان دچار مشکل هستیم که باید تا قبل از سال جدید این مشکلات برطرف شود.

وی با بیان اینکه نباید اجازه چادر زدن در شهر را به مسافران بدهیم، بیان کرد: متأسفانه چادر زدن چهره شهر را دچار خدشه می‌کند مانند شهرهایی نظیر اصفهان و شیراز ما هم نباید به مسافران در مناطق گردشگری اجازه چادر زدن بدهیم و می‌توانیم در مناطق به خصوصی فضای چادر زدن را برای مسافران فراهم کنیم.

برنامه‌ریزی‌ها به فرصتی محدود ختم نشود

وی با بیان اینکه نباید برنامه‌ریزی‌ها به فرصتی محدود ختم شود بلکه باید برای شهر و استان‌همدان برنامه‌های بلندمدت و حداقل سالانه ارائه داد، گفت: شهر باید به‌گونه‌ای آماده شود که در هر مقطعی از سال که مسافر در آن وارد می‌شود اینکه برای میزبانی از وی تلاش شده را احساس کند.

این شهروند همدانی عنوان کرد: باید نظافت همگانی شهر اولویت ما باشد و باید در برخی موارد آداب برخورد با مسافران را به شهروندان آموزش داد چراکه همه نیازهای یک مسافر زیرساخت عمرانی و سخت‌افزاری نیست بلکه باید برخی فرهنگ‌سازی‌ها نیز صورت گیرد.

تلاش برای ایجاد انگیزه برای سفر مجدد گردشگران به شهر

احمدی با اشاره به معرفی اصولی، مناسب و صادقانه‌ جاذبه‌های شهری به گردشگران و تلاش برای نگه‌داشتن رضایتمندانه هر چه بیشتر گردشگر در شهر با ایجاد تمهیدات لازم بیان کرد: تلاش برای ایجاد انگیزه برای سفر مجدد گردشگران به شهر و تشویق دیگران برای همراهی با آن‌ها در سفرهای بعدی باید موردتوجه باشد.

کارشناس ارشد اکوتوریسم و راهنمای تورهای ایران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در زمان حضور گردشگران و مسافران در استان‌همدان باید اقتصاد گردشگری مورد توجه قرار گیرد، گفت: نباید برنامه‌های نوروز امسال تکراری و همچون نوروزهای گذشته برگزار شود.

محمد سوزنچی گفت: در سال‌های نه‌چندان دور همدان جایگاهی در گردشگر پذیری نداشت اما با تلاش‌های انجام‌شده در سال‌های اخیر به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل‌شده اما هنوز در جایگاه بالایی از این منظر قرار ندارد.

کارشناس ارشد اکوتوریسم و راهنمای تورهای ایران یادآور شد: فاصله دو ساعت و ۴۰ دقیقه‌ای همدان با تهران امتیاز ویژه‌ای است که به‌واسطه آن می‌توان مسافرانی که از تهران به شمال کشور راهی می‌شوند را به سمت همدان کشاند، باید در معرفی این ظرفیت‌ها به مردم تلاش کرد.

بنابراین گزارش، همدان خود را برای میزبانی از مسافران و گردشگران آماده کرده و با آغوش باز پذیرای میهمانان نوروزی خواهد بود تا خاطره‌ای خوش از این ایام را در ذهن آنها به یادگار بگذارد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری مهر ، تاریخ انتشار: 24 اسفند 1396 ، کدخبر: 4249393 ، www.mehrnews.com