شعار سال: یکی دو هفته از ماجرا گذشته، اما هنوز صدای بوق ممتد رانندگان کامیون‌ها بلند است و روزبه‌روز بر ابعاد اعتصاب رانندگان جاده اضافه می‌شود. از بندرعباس و شیراز تا تبریز و سنندج، از زاهدان و کرمان تا بجنورد و بیرجند و مشهد صدای اعتراض شنیده می‌شود. اصفهان و یزد و همدان و اراک و شهرکرد و اهواز و ... تمامی شهرها حالا با صدای بوق اعتصاب رانندگان کامیون آشنا هستند.

**پژواک بوق‌ها در قیمت هندوانه

دو هفته بعد از آغاز اعتصاب، حالا آرام‌‌آرام هزینه‌های اضافه به بعضی کالاها مثل هندوانه خورده و بازار دارد به این اعتراض رانندگان کامیون واکنش نشان می‌دهد. البته دیگر صنوف نیز بیکار ننشسته‌اند و در هفته دوم اعتصاب، رانندگان تاکسی در برخی از شهرهای ایران نیز به جرگه اعتصابیون پیوسته‌اند.

دستگاه‌های نظارتی از جمله دستگاه قضایی و امنیتی کشور البته با حساسیت اعتصاب را دنبال می‌کنند. اگرچه رئیس قوه قضائیه گفته باید میان اعتصاب صنفی و سوءاستفاده منتقدان سیاسی و برانداز فاصله باشد، اما اعتصاب در هر نوعش به دلیل نبود ساختار صنفی و سندیکایی در ایران، با چالش‌های سیاسی و امنیتی درگیر بوده است. دلیل چنین اتفاقی را باید در تاریخ تشکل‌ها و اعتراض‌های صنفی و نقش احزاب سیاسی جست‌وجو کرد.

** مکانیسمی برای فشار بر نظام؟!

جریان‌های چپ در طول تاریخ شکل‌گیری اعتراض‌های کارگری از آن به عنوان مکانیسمی برای فشار بر نظام سیاسی استفاده کرده‌اند. اکنون نیز به‌رغم صدای ضعیف گروه‌های چپ در ایران و نقش کمرنگ آنها، به نظر می‌رسد که همین ذهنیت همچنان برقرار است؛ ذهنیتی که گاه تمامی جریان‌های سیاسی منتقد دولت روحانی از اصولگرایان تندرو گرفته تا اپوزیسیون برانداز و مجاهدین خلق و سلطنت‌طلبان را در یک دسته‌بندی کنار هم نشانده است.

برخی از این اعتراض بحقِ صنفی، توقع دیگری دارند. این گروه‌های به ظاهر دارای تعارض منافع؛ در یک منفعت سیاسی مشترک‌اند؛ از جمله این همگرایی می‌توان به احتمال چشمداشت آنها در تأثیر اعتصاب و فراگیر شدن آن و در نهایت پیوستن دیگر قشرها و صنف‌ها اشاره کرد. به نظر می‌رسد برخی دنبال تضعیف یا تدارک زمین‌گیر شدن دولت روحانی‌اند و برخی دیگر در مقیاسی وسیع‌تر، شکل‌دهی اعتراضی سیاسی علیه نظام سیاسی و تمامی اجزای حاکمیت را پیش‌بینی کرده‌اند.

** چرا اعتراض صنفی مسأله امنیتی می‌شود؟

اما چرا اعتراض صنفی می‌تواند به مسأله‌ای امنیتی بدل شود؟ پاسخ به این پرسش بسیار ساده است: «نبود ساختار صنفی منسجم و مستقل و نبود قدرت سندیکایی برای مذاکره و چانه‌زنی برای استیفای حقوق کارگران!»

یک فعال کارگری در این باره می‌گوید: نبود تشکل‌های مستقل و اثرگذار کارگری در ایران یکی از مهمترین مشکلات کشور است که ساختار صنفی را تهدید می‌کند. تشکل‌های موجود البته رهبری جامع ندارند و در نهایت در چنین شرایطی مثل ماجرای اعتصاب کامیون‌داران، شاهد شکل‌گیری یک اعتصاب گسترده و سراسری هستیم. البته خوشبختانه به دلیل تغییر نسلی، رانندگان به خوبی قابل مذاکره هستند و همین تغییر رفتار و افزایش تحصیلکردگان در میان قشر راننده نشان می‌دهد چقدر شکل‌گیری تشکل‌های واقعی صنفی می‌تواند نظام اجتماعی و سیاسی کشور را به سمت پاسخگویی واقعی پیش ببرد.

حسن صادقی معتقد است: اگر تشکل واقعی وجود داشته باشد، می‌تواند مطالبات را در قالب گفتمان جلو ببرد و طرفین را به گفت‌وگو و نامه‌‌نگاری سوق داد؛ چراکه اعتصاب، مسأله‌ای نیست که به سادگی و با یک تصمیم شخصی بوجود بیایید. انباشت مطالبات پاسخ داده نشده و نبود ساختار پاسخگو و هدایت شونده و در عین حال کنترل‌پذیر می‌تواند مطالبات کارگری را جلو ببرد.

یک جامعه‌شناس نیز در این باره می‌گوید: آن چیزی که دولت‌ها و رهبران سیاسی را از اعتصاب می‌ترساند، این است که ممکن است این اعتصاب صنفی تبدیل به یک اعتصاب سیاسی شود. اما باید پذیرفت زمانی این اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها سیاسی می‌شود که پشت آن سیاست‌مداران مخالف دولت و احزاب سیاسی رقیب دولت باشند.

علی‌اصغر سعیدی معتقد است: بهترین نیروی منسجمی که می‌تواند گروه‌های برانداز را به خواسته‌هایشان نزدیک کند، اعتصاب نیروهایی مثل کامیون‌داران و کارگران است. این اعتصاب وسیله‌ای است که آنها اعتراض‌ها را گسترده کنند و به خواست‌های سیاسی خود برسند.

**نگاه مثبت دولت به خواسته صنفی

البته نمی‌توان به واکنش دولت در این باره بی‌تفاوت بود. دولت با درک وضعیت کامیون‌داران اعتصابی سعی کرده است با افزایش 20 درصدی کرایه‌ها نسبت به خواست رانندگان هم‌آوایی کند که این موضوع هم منتقدانی دارد. اما نشان می‌دهد دولت به خودی خود نسبت به آنچه رانندگان را به اعتصابی چنین گسترده وادار کرده، نگاهی مثبت دارد و تلاش می‌کند خواست رانندگان را تا حد توان برآورده کند.

کانون انجمن‌های صنفی رانندگان حمل کالای سراسر کشور با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که نمایندگان این اتحادیه با رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌‌ای کشور جلسه‌ای داشته‌ و به تصمیماتی رسیده‌اند. افزایش 20 درصدی کرایه حمل کالا یکی از این توافقات بوده است. همچنین تشکیل کارگروه تخصصی با حضور نمایندگان اتحادیه‌ها و معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی و طرح مشکلات شاغلان در این بخش، از جمله همراهی‌هایی است که از سوی دولت صورت گرفته است. همچنین طبق اطلاعیه اعضای کانون انجمن‌های صنفی رانندگان حمل کالای سراسر کشور، دیدار با اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس و بیان خواست‌های رانندگان از دیگر اتفاق‌هایی است که طی یکی دو هفته گذشته صورت گرفته است.

صدای اعتراض و اعتصاب کامیون‌داران ایرانی چنان بلند بوده که اتحادیه بین‌المللی رانندگان آمریکای شمالی هم از اعتصاب کامیون‌داران ایرانی حمایت کرده است.

به نظر می‌رسد فارغ از برخی تندروی‌ها و حرکاتی که به زیان مردم تمام شد، حرکت هماهنگ و بدون مخاصمه رانندگان کامیون در ایران می‌تواند نوید آمادگی جامعه کارگری ایران برای شکل‌دهی به سندیکاهای کارگری و همچنین آمادگی دستگاه‌های مختلف حاکمیت برای پذیرش چنین تشکل‌هایی باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی ، تاریخ انتشار 12خرداد 97، کدمطلب: 82932954 ، www.irna.ir