شعار سال: وضعیت مشارکت اجتماعی در ایران نزدیک به نیم قرن مورد بحث و مجادله محققان و کارشناسان بوده است، اما تحقیقات و پیمایش ‌های اجتماعی صورت گرفته نشانگر آن است که وضعیت مشارکت سازمان یافته در ایران همچنان در حد مورد انتظار نیست.
سـازمان های غـیردولتی یا سازمان های مردم نهاد (سمن) شکل رسمی مشارکت مردم در برنامه های توسعه هستند. این سازمان ها با حـرکت جـامعه از ساختارهای سنتی به مدرن و با از میان رفتن مشارکت های سنتی و نیز پیچیده شدن زندگی اجتماعی اهمیت بیشتری پیدا کرده اند.
در ایـران نیز همگام با فرایندهای تاریخی نوسازی جامعه، شاهد ایجاد نهادهای مشارکتی رسمی هـستیم، اما نهادهای به وجود آمده بـه دلایل ساختاری، سهم چندانی در پیشبرد برنامه های توسعه نداشته اند.
مشارکت اجتماعی در قالب سمن ها را می توان از دو منظر مورد توجه قرار داد، یکی از جهت نقشی که در افزایش سرمایه اجتماعی و روحیه مشارکتی در میان فعالان و اعضا دارند و دیگری از منظر فوایدی که هرکدام از سمن ها برای جامعه هدف خواهند داشت.
در واقع، مشارکت در قالب سمن ها همزمان منافعی برای اعضا و هم برای گروه هدف دارد. اگرچه این منافع از جنس انتفاع مالی نیستند، اما با افزایش سرمایه اجتماعی، پیوندهای میان افراد را تقویت می کند و مانند چتری حمایتی، مانع از فردگرایی افراطی و بی انگیزگی می شود.
یکی از بسترهای مشارکت اجتماعی در قالب سمن، سمن های جوانان هستند. سمن جوانان، سمن هایی است که از سال 1384 در توافق وزارت کشور با سازمان جوانان شکل گرفت. گرچه امروزه این سمن ها می توانند از وزارت ورزش و جوانان اعتبارنامه خود را دریافت کنند اما در طی این سال ها موانع و چالش های متعددی پیش روی تشکیل و تثبیت سمن های جوانان بوده است.
به طور کلی چالش‌ های مشارکت و موانع تشکیل و تثبیت سمن‌های جوانان را می توان به سه دسته تقسیم کرد که شامل چالش‌های معطوف به کنشگران، چالش‌های معطوف به تشکل
و چالش‌های ساختاری هستند.
در چالش های معطوف به کنشگران یا به طور ویژه جوانان، شاهد فقدان تجربه و دانش فنی در حوزه مشارکت هستیم. فقدان تجربه در مشارکت اجتماعی باعث می شود اختلاف بسیاری را گریبان گیر سمن کند.
نکته دیگر در خصوص چالش های جوانان برای مشارکت اجتماعی، عدم انگیزه برای مشارکت و فعالیت های اجتماعی است که نه تنها باعث می شود بدنه سمن ها لاغر گردد بلکه با کاهش ثبت سمن ها هم مواجه خواهیم بود.
به گفته کارشناسان، وجود جامعه متلاطم که امور بدون برنامه منظم و مبهم پیش می رود، قشر جوان را به این سمت می برد که از هر گونه تغییر و یا اثرگذاری ناامید و بی انگیزه شود، در نتیجه تلاشی برای مشارکت در بهبود اوضاع نخواهد داشت و در حال حاضر نیز یکی از مهم ترین چالش های مربوط به تشکل ها یا خود سمن ها، مسائل اقتصادی و مدیریتی است.
به گفته یکی از فعالان مدنی، یکی مهمترین مسایل بعد از ثبت سمن ها، مساله مالی و نبود دفتر کار است. این مساله رابطه تنگاتنگی با چالش ساختاری نیز دارد زیرا امروزه ما شاهد هستیم که با کاهش منابع مالی و بودجه های حوزه فرهنگی و اجتماعی، سمن ها قادر به حل مشکلات مالی خود نباشند. در نتیجه سمن ها بعد از تشکیل شان، در سالهای بعد در تثبیت فعالیت شان مشکل پیدا خواهند کرد.
عدم توانمندی و تجربه اعضای سمن ها در مدیریت یک تشکل، باعث می شود که خود سمن بعد از مدتی آسیب ببیند.
مشکلات مدیریتی و سازماندهی از جمله مسائل برگزاری انتخابات و پذیرش آن، تدوین قوانین و چارچوب فعالیتی واضح و روشن، رویکردهای متنوع در رفع مسائل مالی سمن، جذب نیروهای جدید برای جانشینی نیروی های قدیم و ... هستند. همچنین چون انگیزه ها کم می شود و هیچ پشتیبانی نیز از سمن ها صورت نمی گیرد، بعد از مدتی سمن ها از پا درمی آیند.
بزرگترین چالش ها در برابر فعالیت های سمن ها که به نوعی چالش های کلان این حوزه هستند، چالش های ساختاری است. منظور از این چالش مواردی است که حل معضلات آن و منشأ شکل گیری این چالش در دست کنشگران سمن ها نیست، بلکه این چالش از ناشی از ساختار اداری و بوروکراسی ها است. بحث ساختار اداری نیز مربوط به حوزه های قانونگذاری و مسوولان امر است.
در چند سال اخیر معاونت امور سازماندهی جوانان وزارت ورزش و جوانان، تلاش های بسیاری برای حل معضلات ساختاری و اعتباربخشی به سمن های جوانان انجام داده و گام های مهمی در این عرصه برای حمایت از جوانان صورت گرفته است.
یکی از این اقدامات تشکیل مجمع ملی سازمان های مردم نهاد جوانان است که در سال 1396 از اساسنامه این مجمع پرده برداری شد. اما این مجمع ملی که می تواند نیروی پشتوانه و حمایتی در حل چالش های سمن های جوانان باشد هنوز اعتبارش از سوی دولت کاملا به رسمیت شناخته نشده است.
«علی مقامی» رئیس مجمع سازمان های مردم نهاد جوانان استان تهران در خصوص معضلات سمن های جوانان عنوان کرد: بزرگترین مشکل سازمان های مردم نهاد جوانان به رسمیت نیافتن حقوقی این سمن ها بر می گردد.
وی گفت: باتوجه به چارچوب های قانونی موجود، سمن های جوانان تنها می توانند به عنوان شخصیت حقیقی با وزارت ورزش و جوانان همکاری و فعالیت داشته باشند. در صورتی که اگر وزارت کشور به عنوان مرجع صادر کننده شناسه ملی سمن ها، هویت حقوقی سمن های جوانان را به رسمیت بشناسد، سمن ها می توانند با شناسه ملی شان با دیگر نهادهای دولتی همکاری داشته باشند و در این باره «محمد مهدی تندگویان» معاون ساماندهی امور جوانان به سمن ها قول داده است که تا دو ماه آینده این شناسه برای سمن های جوانان صادر خواهد شد.
رئیس مجمع سازمان های مردم نهاد جوانان استان تهران درباره آخرین تحولات مجمع ملی گفت: در بهمن ماه سال گذشته اولین مجمع ملی با حضور معاونین رئیس جمهوری در شیراز با رونمایی از اساسنامه مجمع ملی جوانان تشکیل شد. وزارت کشور از سال گذشته تاکنون در به رسمیت شناخته شدن اساسنامه هیچ اقدامی صورت نداده است. گرچه «سیده حمیده زرآبادی» نماینده مجلس به همراه شمار زیادی از نمایندگان مجلس در خصوص تسریع فرایند دریافت مجوز به سلطانی فر وزیر ورزش و جوانان تذکر داده است. ما همچنان از نمایندگان انتظار داریم به این مسیر حمایتی از سمن های جوانان ادامه دهند و حتی به وزارت کشور نیز در این خصوص تذکر دهند.
مقامی باتوجه به مشکلات جوانان گفت: گرچه بدر صدور مجوز مجمع ملی کارشکنی می شود اما اعضای این مجمع با انرژی و امیدواری در حال پیگیری مطالبات جوانان است. هر چند این مجمع در طرح قانون منع به کارگیری بازنشسته ها نقش بسیاری ایفا کرده است و هم اکنون نیز در حال پیگیری مشکلات حقوقی جوانان در قانون و اصلاحات آن هست. در واقع مجمع ملی به فعالیت ها و برگزاری نشست ها ادامه می دهد تا به طور قانونی از طرف وزارت کشور به رسمیت شناخته شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ 22 مرداد 97، کد مطلب: 83000175:www.irna.ir