شعار سال: در طول 60 سال گذشته و بر پایه تصاویر هوایی به‌جا مانده از سال 1335، بیش از دو هزار و 500 هکتار از باغات تهران نابود شده است. طی سال گذشته لغو مصوبه برج‌باغ‌ها در شرایطی یکی از اقدامات مهم دوره پنجم شورای شهر تهران در سال نخست محسوب می‌شود که اکنون بحث شناسنامه‌دار کردن باغ‌های شهر تهران مطرح شده است.
بعد از ابطال مصوبه برج‌باغ‌ها برای جلوگیری از تخریب بیشتر باغ‌های شهر قرار شد مصوبه‌ جایگزین در شورای شهر تهران وضعیت باغ‌ها را سامان دهد. در همان ابتدای کار قرار شد شرایطی فراهم شود که صاحبان باغ برای حفظ باغ‌ها کوشش کنند و دیروز نیز علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران با اشاره به این موضوع، سیاست شهرداری تهران در قبال وضعیت ساخت‌وساز در باغ‌ها را چنین عنوان کرد: «شهرداری تهران در حال تهیه لایحه‌ای است تا باغ‌داران در عوض فکر کردن به سود ناشی از ساخت‌و‌ساز و قطع و خشکاندن درختان، با مشوق‌هایی برای کاربری‌های سازگار، باغ خود را حفظ کنند.»

به همین دلیل، به تازگی لایحه‌ای به کمیسیون معماری و شهرسازی و کمیسیون سلامت و محیط‌زیست در شورای شهر ارسال شده است. ظاهرا در این لایحه روی رویکرد کاهنده بودن تأکید شده است؛ به این معنا که تا حد امکان باغ‌ها حفظ شود و در عین حال، برای نگهداری و آبیاری باغ‌ها شهرداری نیز به صاحبان باغ‌ها کمک کند.
به گفته مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز از پنج هزار قطعه مشجر تهران تاکنون 3هزار و 428قطعه شناسنامه‌دار شده است.
مختاری در این رابطه می‌گوید: «ضمن شناسایی تمام اراضی مشجر شهر تهران، برای هر یک از آنها شناسنامه شهرسازی مشتمل بر وضعیت موجود آن در طرح تفصیلی و شناسنامه اکولوژیکی مشتمل بر تعداد درختان، نوع گونه، محیط، سن هر یک از گونه‌ها و وضعیت آبیاری ذکر می‌شود.»
بدین‌ترتیب، تکمیل شناسنامه و تهیه پایگاه امدادی باغ‌ها و اراضی مشجر شهر تهران برای امکان پیشبرد صیانت از باغ‌ها در دستور کار سازمان بوستان‌ها قرار گرفته است.

جلوگیری از تخریب باغ برره

اقدامات پنهانی برای تخریب باغ برره در منطقه دو در یکی، دو‌ماه گذشته خبرساز شده بود؛ باغی که به واسطه اینکه لوکیشن یکی از سریال‌های طنز پُرطرفدار در دهه 80بود، نامش در ما‌ه‌های گذشته بارها مطرح شد. براساس حکم دادگاه 15هزار متر باغ برره حفظ و در مابقی می‌توان برج‌سازی انجام داد، اما آثاری از اسید و بنزین وجود داشت که نشان می‌داد، سودجویان قصد تخریب باقیمانده باغ را دارند. اما پیگیری‌های لازم برای جلوگیری از این باغ به نتیجه رسید تا این باغ‌ به مساحت 22هزار متر به سرنوشت شوم بسیاری از باغ‌های تهران در سال‌های اخیر دچار نشود.
همچنین گفته می‌شود در خیابان فرشته، باغی در آستانه تخریب قرار دارد. در عین حال، شهرداری تهران در هفته‌های اخیر دو باغ در منطقه کم‌برخوردار 7و 10به مساحت 5هزار و500متر خریداری کرده تا علاوه بر اینکه در حفظ و نگهداری باغ‌ها تلاش کند، آن را نیز در اختیار مردم قرار دهد.

مالکیت بیش از دو هزار باغ نامشخص است

از شش هزار و 83باغ شناسایی شده در تهران دو هزار و 393باغ مالکیت نامشخص دارد، 75باغ در مالکیت نهادهای دولتی و نه باغ نیز در اختیار نهادهای نظامی است. به گفته زهرا صدر اعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران طی ۱۰سال گذشته ۴۹۳ پروانه از این محل صادر شده که ۱۲۸ هکتار اراضی ارزشمند شهر را نابود کرده که این میزان تنها یک درصد درآمد شهرداری طی ۱۰ سال گذشته را تأمین کرده است؛ یعنی مجموع پروانه‌ها یک میلیون و ۱۴۸ هزار و ۴۷۵ میلیارد ریال درآمد داشته است که در برابر تخریب عظیمی که انجام شده درآمدی نیست. برخی از این پلاک‌ها از سه طبقه تا بیش از هفت طبقه زیرزمین پروانه داشتند و در این عمق، چیزی از ریشه درختان باقی نمی‌ماند.
در این گزارش 15عاملی که طی یک دهه گذشته باغات تهران را به نابودی کشانده‌ شناسایی شده‌اند که می‌توان به مشکلات اقتصادی شهرداری و فقدان درآمدهای پایدار برای شهر، سوداگری زمین و گرایش به ساخت‌وساز در باغات با توجه به ارزش افزوده زیاد آن و امکان ساخت بنا با طبقات بیشتر و فقدان مشارکت مردمی، کمبود سازمان‌های مردم‌نهاد و نبود نظارت مردمی بر سیستم مدیریت شهری به‌عنوان عوامل اقتصادی و اجتماعی تخریب باغات اشاره کرد.
همچنین فقدان اطلاعات پایه‌ای مناسب از چند و چون باغات شهر تهران و عدم‌تهیه شناسنامه باغات، نبود برنامه جامع و میثاق بین سازمان‌ها و نهادهای مسئول برای حفاظت از باغات، مشکلات طرح تفصیلی ناشی از عدم‌تعریف پهنه مناسب در محدوده باغات و تعریض معابر و نبود سیستم انتقال حق توسعه در ساختار طرح‌های توسعه شهری و ساختار اداری-مالی از دیگر عوامل تخریب باغات در این سال‌ها بوده است.

از ابتدای سال ۸۷ تاکنون مجموعا ۴۹۳ پلاک با وسعت ۱۲۸ هکتار با انواع پروانه ساختمانی و همچنین ۲۵۹ پلاک با مجموع ۵۱ هکتار انواع گواهی‌های احداث عملیات ساختمانی صادر شده است. بیشترین سهم از پروانه‌های صادره در منطقه یک (۴۴ درصد) و پس از آن در مناطق ۲۱ و ۲۲ هر کدام حدود ۱۳ درصد و کمترین سهم در مناطق مرکزی یعنی کمتر از یک درصد است. بیشترین سهم از گواهی‌های صادره نیز در منطقه یک یعنی ۵۲ درصد و سپس در مناطق دو و سه هرکدام ۱۲ درصد است. متوسط اندازه قطعات در پروانه‌های صادره حدود ۲۶۰۰ مترمربع است اما بیشترین فراوانی آن در دسته‌های ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ مترمربعی و ۱۰۰۰ الی ۲۰۰۰ مترمربعی است.
طبق تصویر هوایی سال ۱۳۳۵، تهران پنج هزار هکتار باغ داشته که هم‌اکنون ۲۴۹۱ هکتار باغ داریم که تمرکز املاک مشجر و باغات در مناطق یک تا پنج و ۲۱ است و کمترین سهم در مناطق ۶، ۹، ۱۰، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹است.

تعیین‌تکلیف باغ‌های مجهول‌المالک
پیروز حناچی، معاون شهرسازی شهرداری تهران

کارشناسان شهرداری تهران تاکنون شش هزار قطعه باغ را در شهر تهران شناسایی کردند که برای حدود سه باغ شناسنامه صادر شده است. اما این باغ‌ها در اختیار ارگان‌ها یا نهادها یا مجهول‌المالک بوده و یا در سیستم شهرداری و دولتی اطلاعات آنها ثبت و مدون نشده است. با این حال درصدد ورود به این باغ‌ها هستیم. البته قوه قضاییه اعلام کرده است که به‌صورت موردی اجازه ورود به این باغ‌ها را می‌دهند و بر همین اساس می‌توانیم شناسنامه این باغ‌ها را صادر کنیم. با تغییر مصوبه برج باغ‌ها بهتر است در جهت کمک به صاحبان باغ‌ها حرکت کنیم. به این ترتیب که با کمک شهرداری به حفظ، نگهداری و آبیاری باغ‌ها مالکان انگیزه بیشتری برای حفظ باغ خود داشته باشند. در هر صورت وضعیت باغ‌های شهر تهران باید روشن شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار 18 شهریور 97، شماره: 29880