پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سرویس ویژه نمایندگی لنز و عدسی های عینک ایتالیا در ایران با نام تجاری LTL فعال شد اینجا را ببینید  /  سرویس ویژه بانک پاسارگارد فعال شد / سرویس ویژه شورای انجمنهای علمی ایران را از اینجا ببینید       
کد خبر: ۱۶۰۵۸۳
تاریخ انتشار : ۱۴ مهر ۱۳۹۷ - ۰۲:۱۹
سردار حاج جعفر جهروتی از رزمندگان اطلاعات عملیات 8 سال دفاع مقدس بود که همچنان در این روزها نیز سنگر دفاع را خالی نکرده است. وی فعالیت‌های گوناگونی در طول ۱۵۸ ماه حضور در جبهه های مختلف داشته و پس از پیروزی انقلاب در مقابل گروه‌های معاند و ضد انقلاب ایستادگی کرده است.

شعارسال: حاج جعفر با شروع جنگ تحمیلی در جبهه‌ها حضور پیدا می کند و پس از آن هم در دوران جنگ تحمیلی و بعد از قبول قطعنامه نیز در درگیری با گروه‌های معاند در شمال غرب می جنگد. بیشتر کار حاج جعفر اطلاعاتی بوده و در مقطعی هم کار تخریب را در دستور کار قرار می دهد. همچنین مدت زمانی دیگر در داخل خاک عراق و در عمق ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتری، در عملیات‌های شهر درالوک و محاصره شهر شلادزه عراق و مناطق مختلف دیگری حضور می یابد که همگی نیاز به توضیحات بیشتری دارند.

**: شما از دوستان احمد متوسلیان بوده‌اید، کمی از او بگویید.

جهروتی: روزهای نخست بعد از انقلاب بود و ضد انقلاب در آستانه تصرف صدا و سیمای سنندج قرار داشت و در این بین شهید سید عبدالرضا برقه‌ای که تمام زندگی خود را وقف پاسداری از دستاوردها و ارزش‌های انقلاب اسلامی کرده بود، با بسیج تمام امکانات شخصی خود، شبانه به سوی آن محل حرکت کرد و به همراه دیگر رزمندگان و افرادی به نام "جوانمرد" در آن منطقه با دفاعی قهرمانانه مانع از تصرف صدا و سیمای سنندج شد و پس از حرکت به سمت بانه و استقرار در آن جا به منظور مبارزه با نیروهای کوموله در چهارم شهریور ماه ۵۸، دوستی من و حاج احمد متوسلیان در بانه آغاز شد.

همگان حاج احمد متوسلیان را با صدای خاصش می‌شناختند، زیرا صدایش به گوش همه آشنا بود. او در کار بسیار جدی بود و به هیچ وجه شوخی و خنده نمی‌کرد. ولی در عین حال در خارج از ساعات کار با بچه‌ها دوست و رفیق صمیمی بود، تا جایی که حتی در زمان‌هایی که کار نبود و بچه‌ها در حال استراحت بودند با حضور حاج احمد مراسم جشن پتو برگزار می‌شد.

**: شایعاتی وجود دارد که نیروهای اعزامی به لبنان در زمان جنگ تحمیلی بدون اطلاع امام خمینی به این کشور اعزام شده‌اند، نظر شما چیست؟

جهروتی: مکر دشمن در این زمینه بسیار زیاد است و بحث در مورد آن بماند برای بعد، اما شایعات بسیاری در این باره وجود دارد، ولی تصور می‌کنم که این موضوع فقط با اعلام شخص مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه این اعزام با اجازه و یا بدون اجازه امام خمینی بوده روشن می‌شود و آن زمان می‌توانیم حرف صحیح را قبول کنیم و ایشان هستند که در این زمینه حرف اول و آخر را می‌زنند. بعضی مسئولان رده پایین‌تر از رهبر انقلاب که در جریان کار قرار دارند، واقعیت را بیان نمی‌کنند، لذا از طرفی نمی‌توانیم بگوییم که امام در جریان این موضوع نبوده، چراکه با توجه به جایگاه ایشان در مقام رهبری ایشان مسئولیت این اعزام را به شورای امنیت ملی واگذار کرده بودند، همانگونه که در جریان اعزام نیروها به لبنان تمام کشور اعم از ارتش، سپاه و باقی نیروها درگیر کار شدند و تصور این موضوع سخت است که امام خمینی اطلاعی نداشته باشند.

اعزام رزمندگان به لبنان در زمان جنگ تحمیلی با دستور شورای عالی امنیت ملی بود

همچنین در آن زمان چندین فروند بوئینگ ۷۴۷ نیروها را به لبنان اعزام می‌کردند و مسئولان ما مرتباً به سوریه در رفت و آمد بودند. اعزام چندین گردان ما از ارتش و سپاه، سلاح و تجهیزات به همراه ادوات نظامی خریداری شده از دولت سوریه به منظور درگیری احتمالی با اسرائیل، اتفاقاتی نبود که امام خمینی از آن بی‌خبر باشند، همانطور که اگر در تلویزیون یک برنامه کارتونی پخش می‌شد و امام آن را در منافات با شرع می‌دیدند سریعا تذکر می‌دادند، ضمن آگاهی از این اتفاق، مخالفت علنی اعلام نکرده و به شورای عالی امنیت ملی اختیار تام داده بودند، ولی اگر بخواهیم در این موضوع صد در صد مطمئن شویم باید مسئولانی که در جریان این قضایا مطرح بودند، پاسخی قطعی ارائه بدهند. اکنون شاهدیم که واقعیت را مطرح نمی‌کنند و این خود باعث ایجاد شایعات می‌شود. در نهایت امیدواریم هرچه سریع تر به این شایعات پاسخ داده شود، چرا که در هر جمع دانشجویی این سؤال پرسیده می‌شود و برای خود ما هم جای سوال است، چرا که زمانی نیروی حاج احمد متوسلیان بودیم به لبنان اعزام شدیم و پس از آن در نبود احمد متوسلیان به ما دستور دادند تا به کشور باز گردیم.

**: در آن دوران تصور می‌کردید انقلاب به این نقطه برسد؟

جهروتی: پیروزی انقلاب ما زمانی بود که آمریکا و غرب از حکومت پهلوی حمایت حداکثری می‌کردند و ما با دست خالی ایستادگی و مقاومت کردیم و پس از آن بود که اتفاقات جدید تروریستی و خرابکارانه و حمله عراق پیش آمد. ارتش ما در ابتدای انقلاب به جز برخی عوامل خود فروخته و آمریکایی، در کنار مردم و با آن‌ها بود و در کنار آن‌ها جنگید و اگر ارتش نبود به این سادگی به پیروزی نمی‌رسیدیم، همچنان که بارها در تظاهرات و درگیری‌ها شاهد بودیم که افسران ارتش مردم را هدایت می‌کردند. در زمان جنگ و در مسئله پاوه اصلاً تصوری از آینده انقلاب را نداشتم. در پاوه با حدود ۱۸۰ نیرو، شهر را نگه داشتیم و از آن طرف ضد انقلاب با ۳ هزار نفر شهر را محاصره و با ۳ هزار نیروی دیگر جاده قوری قلعه را مسدود کرده بودند و همزمان در تمام ارتفاعات پوشیده از درخت در جنگل‌ها خود را مخفی کرده و شلیک به هواپیمای اِف ۴ و هلی‌کوپتر ما در صبح ۲۶ مرداد ۵۸ از میان همان درختان صورت گرفت که پس از پیام امام خمینی به نیروهای نظامی مبنی بر اعزام سریع نیروها به پاوه و موظف کردن دولت به تخصیص امکانات به سپاه و سایر نیروهای نظامی، ضد انقلاب به شدت پراکنده و از تعدادشان کاسته شد.

ساعت ۱۰ صبح در جلوی ساختمان هلال احمر پاوه ایستاده بودیم و مردم در حالت هل‌هله و شادی بودند و در این میان هر کس چیزی می‌گفت و دکتر چمران هم که در بین ما ایستاده بود، آرام گفت که مردم، این شهر را به ضد انقلاب نمی‌دهند، پس از مدتی متوجه شدیم دلیل مردم برای این شادی، پخش پیام حضرت امام از رادیو بوده است. مردم می‌گفتند امام حکم جهاد داده است و پس از آن بود که ضد انقلاب دو سه کیلومتر از شهر دور و محاصره شکسته شد. ضد انقلاب از پاوه تا نودشه تا نوسود تا مرز عراق نیرو چیده بودند که وقتی پیام امام این بود که نیروهای مسلح با توان خود اجازه ندهند پاوه به دست ضد انقلاب بیفتد، صبح بیست و ششم، نیروی هوایی ارتش بسیار فعالانه آمد و پشتیبانی کرد.

کشوری که مردم پای آن بایستند، امن‌ترین کشور دنیا خواهد بود

**: امنیت امروز کشور ما چگونه است؟ آیا امنیت بالاتری نسبت به آمریکا داریم؟

جهروتی: کشوری که مردم پای آن بایستند، امن‌ترین کشور دنیا خواهد بود، اگر مردم آن اراده کنند، با دست خالی هم امنیت آن کشور تامین می‌شود. اکنون با حضور خود مردم در کشور چند میلیون نیروی اطلاعاتی داریم که در بین آن‌ها عناصر اطلاعاتی سازماندهی شده به دویست هزار نفر هم نمی‌رسند و در واقع تمام مردم ایران نیروهای اطلاعاتی کشور هستند. اگر کشوری نیروی اطلاعاتی قوی داشته باشد دشمن در قدم اول گرفتار خواهد شد. در حال حاضر دشمن هم توسط مردم و هم توسط نیروهای اطلاعاتی رصد می‌شود؛ لذا بارها شاهد حضور مردم و رفع برخی مشکلات امنیتی کشور توسط آن‌ها بوده‌ایم.

**: همزمان با پشتیبانی مردمی پشتیبانی نظامی هم نیاز است؟

جهروتی: پشتیبانی نظامی هم در کنار حضور مردمی امری ضروری است، ولی تجهیزاتی که امروز غربی‌ها به عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌دهند به بهانه تحریم در اختیار ما نمی‌گذارند. به لطف خدا با همه توان دست به کار شدیم و با دستیابی به امکانات مدرن، پیشرفت خوبی نسبت به روزهای ابتدایی انقلاب و سال‌های دفاع مقدس داشتیم. اگر قرار بود امکانات نظامی پیشرفته تنها عامل پیروزی باشد، رژیم عراق در جریان ۸ سال دفاع مقدس از نظر تجهیزات نظامی بسیار پیشرفته‌تر از ما بود، بطوری که ایران در جنگ، برابر عراق هیچ زمانی برابر نبود که حتی روزهای آخر جنگ هم با رژیم عراق برابر نبودیم و نتیجه می‌گیریم که باید در کنار سلاح، اخلاص، ایمان و انگیزه دفاع از کشور هم باشد.

اگر امام خمینی ایستادگی نمی کردند، ارتش در اوایل انقلاب از هم پاشیده شده بود، به طوری که برخی از فرماندهان فرار کرده و خیلی نیز دستگیر و محاکمه شده بودند و طبیعتا با مشکلاتی روبرو بودیم که امام با هوشیاری تمام دستور داد تا زمانی که ارتش توان خود را بدست آورد، ارگانی به نام سپاه پاسداران تشکیل شود تا در مقابل جنگی با حضور بیش از ۳۰ کشور ایستادگی کند. در آن مقطع زمانی، با معضلی به نام بنی‌صدر ملعون مواجه بودیم که شدیداً با نیروهای مردمی و تدبیر امام خمینی مخالفت علنی می‌کرد و معتقد بود که نیروهای مردمی قدرت و توانایی جنگیدن را ندارند، اما پس از آن شاهد بودیم بسیجی‌ها با ۴۰ تا ۵۰ روز آموزش و کار با چند اسلحه سبک به جبهه‌ها اعزام می‌شدند و شب هنگام به خط دشمن زده و ۲۰ کیلومتر آن طرف تر از خط آن‌ها بیرون می‌زدند که این نشان می‌دهد، اگر ایمان به خدا باشد، خودش یاری گر است.

در تلویزیون دیدم که مرحوم آیت‌الله هاشمی تعریف می‌کرد به خدمت امام خمینی رسیده‌ام و ایشان بسیار ناراحت بود و زمانی که علت آن را جویا شدم امام فرمودند: چند دقیقه پیش بنی‌صدر اینجا بوده و به منافقین سلاح داده و در توجیه آن گفته که سلاح به آنان داده‌اند که از خود دفاع کنند.

اگر امام خمینی ایستادگی نمی کردند، ارتش در اوایل انقلاب از هم پاشیده شده بود

در روزهای اول انقلاب، ارتش سازماندهی واقعی خود را از دست داد و سپاه پاسداران هم تازه تأسیس بود و نیروهای بسیج در روزهای اول با مشکلاتی متأثر از اقدامات بنی‌صدر مواجه بودند. خانمی در سازمان ملل اعلام کرد که ما اجازه ۴۰ ساله شدن انقلاب ایران را نخواهیم داد، حالا او کجاست تا ۴۰ ساله شدن انقلاب اسلامی ایران را ببیند، چرا که آن‌ها از روز اول انقلاب به شکل‌های مختلف قصد براندازی نظام را داشتند و در صدد بودند تا اجازه حرکت صحیح انقلاب در مسیر اصلی خود را ندهند.

**: آیا تأیید و تمایل برخی از گروه‌ها و احزاب از جمله چپ‌ها و نهضت آزادی در تشکیل سپاه پاسداران صحت دارد؟

جهروتی: خیلی از همین‌ها به دنبال انحلال ارتش بودند و تلاش می‌کردند تا حضرت امام خمینی مجاب به انحلال ارتش شود، اما امام محکم در برابر آن ایستاد و تأکید کرد که جمهوری اسلامی هم به ارتش و هم به سپاه نیاز دارد.

**: قدرت اطلاعاتی کنونی سپاه پاسداران از کجا به دست آمده است؟

جهروتی: جمهوری اسلامی با کسی تعارف ندارد، نه با دشمن خارجی نه با دشمن داخلی و این نظام یعنی ملت ایران که با هیچ کس تعارف ندارد و هر جایی که قرار باشد منافع ملت تهدید شود و بعضی‌ها حماقت کرده و تلاش کنند اقدامات نظامی انجام داده و مرزها را ناامن کنند و یا راه‌ها را ناامن کنند، جمهوری اسلامی با تمام امکانات در اختیار خود جاهایی که لازم باشد هدف قرار می‌دهد.

امروز سیستم اطلاعاتی بسیار قوی داریم. لازمه پیشرفت هر کشوری دستگاه اطلاعاتی قدرتمند است، شاید عناصر اطلاعاتی که در آن سوی مرزها داریم از خود عراقی‌ها باشند که این موضوعی است که در همه کشورها بدین گونه است، همانگونه که در جریان دفاع مقدس ستون پنجم عراق در جاسوسی کسانی از ایران بودند که از عراق پول می‌گرفتند و خبرها را منتقل می‌کردند. در زمان دفاع مقدس در خوزستان چوپانی را گرفتیم که نشسته بود در کنار گوسفندانش و هر کس که از کنار او رد می‌شد تصور می‌کرد او در حال دوشیدن شیر است، ولی زمانی که به او نزدیک شدیم او را در حال ارسال گزارش و اطلاعات مشاهده کردیم. ما نیز در همه جای دنیا دارای نیرو هستیم. ارتش آزادی بخش جهان به رهبری امام خامنه‌ای در حال حاضر گوش به فرمان ایشان هستند.

دشمن امروز از موشک‌های ما نمی‌ترسد، آن‌ها از عقبه جمهوری اسلامی می‌ترسند

من خود نزدیک به ۲ سال و نیم در سوریه حضور داشتم و شاهد بودم که مردم به رهبر ایران عشق می‌ورزند و در بوسنی با دیدن تصویر حضرت امام خمینی و رهبر انقلاب اشک می‌ریزند و تمام مردم دنیا در حال حاضر مطیع رهبری و پشت نظام جمهوری اسلامی هستند. تصور نکنید دشمن امروز از موشک‌های ما می‌ترسد، آن‌ها از عقبه جمهوری اسلامی می‌ترسند و می‌دانند که از هر کشوری به جمهوری اسلامی شلیک شود، از همان کشور منافع آن کشوری که با آن‌ها همکاری می‌کند، مورد هدف قرار می‌گیرد؛ یعنی شاید از طریق مردم همان کشور به آن‌ها آسیب وارد شود. برای کمک به کشورهای دیگر همیشه مجوز آنها را دریافت می‌کنیم، همانطور که در شلیک موشک‌ها به سمت سوریه از عراق هم اجازه گرفتیم، ضمن اینکه تروریست‌های مستقر در کردستان عراق فقط برای ایران تهدید محسوب نمی‌شوند و برای عراق هم تهدید هستند و برای برخی کشورهایی که از آن‌ها حمایت می‌کنند هم تهدید به حساب می‌آیند، لذا قطعا این موضوع به طور مشترک بین ایران و عراق انجام شده است.

قدرت دقیق موشک‌های سپاه و کار اطلاعاتی قوی بسیار تاثیرگذار است. حملات موشکی سپاه پاسداران با توجه به شرایط تحریم صورت گرفته و اتفاق خوبی بوده و سپاه با موشک‌های نقطه زن با کم ترین اختلاف مکان مورد نظر را هدف قرار می‌دهد. در موضوع شلیک به مواضع داعش در سوریه پس از حمله تروریستی آن‌ها در تهران، سردار سلیمانی زمانی که یگان موشکی سپاه مراکزی را از ایشان خواستند، وی چندین مرکز را به طوری دقیق و با اطلاعات دقیق در اختیار یگان موشکی سپاه قرار داد که آن‌ها بین همه آن مراکز و به اذغان سردار سلامی ۶۰ هدف را که در میان آن‌ها دیرالزور که فرمانده‌هان داعش در آن حضور داشتند، انتخاب کردند.

**: آیا حمله رژیم صهیونیستی به فرودگاه T۴ سوریه را تلافی کردیم؟

جهروتی: در حمله اسرائیل به پایگاه هوایی T4، هشت نفر از مستشاران ما شهید شدند، اگر دولت چند قدم پای کار بیاید، سردار سلیمانی چند قدم جلوتر است؛ در حرف، شعار و مسائل دیپلماسی، خیلی حرف‌ها زده شده، ولی اینکه واقعا پای کار بیایند یا توان آن را ندارند و یا نمی‌خواهند که وارد شوند، ولی زمانی که قرار است حرکتی انجام شود، صرفا آن یک حرکت کار را تمام نمی‌کند و باید کار ادامه دار و طولانی باشد. در سال ۶۱ زمانی که ما به سوریه رفتیم اگر امام خمینی فرمودند: راه قدس از کربلا می‌گذرد. شاید یکی از تدبیرهایی که حضرت امام به کار گرفتند این بود که مشاهده کردند ما در جبهه‌ای به وسعت هزار و ۳۰۰ کیلومتر می‌جنگیم و اگر بخواهیم در جای دیگری جبهه دیگری باز کنیم و بجنگیم، نیروی ما تضعیف می‌شود و تعبیر راه قدس از کربلا می‌گذرد را به کار گرفتند و زمانی که نیروهای ایرانی به آنجا رفتند، مسئولان در آن مقطع نیت خوبی برای این موضوع داشتند و از آنجایی که شیعیان لبنان در حال شهادت دسته‌ای بودند، رفتند تا کمک کنند.

هر کشوری که با اسرائیل و تروریسم بجنگد، جمهوری اسلامی تا جایی که بتواند با آن کشور همکاری می‌کند

**: تروریسم منطقه ای را چگونه ارزیابی می کنید؟

جهروتی: امروز در سوریه، آمریکا از یک طرف و اسرائیل از طرف دیگر، عربستان و ترکیه‌ای که در حال حاضر ملایم‌تر شده، به این کشور فشار می‌آوردند و اگر دولت سوریه بخواهد همزمان با همه آن‌ها بجنگد، قطعا قدرتش را نخواهد داشت. اما همانگونه که رهبر انقلاب فرمودند: اگر اسرائیل حماقتی کند تل آویو و حیفا با خاک یکسان خواهد شد. سوریه مسئول پاسخ به حمله نظامی اسرائیل به پایگاه هوایی T۴ بود و همچنین وظیفه تأمین امنیت این پایگاه را بر عهده داشت.

مقام معظم رهبری فرمودند که هر کشوری که با اسرائیل و تروریسم بجنگد ما تا جایی که بتوانیم با آن کشور همکاری می‌کنیم. مثلا تنها کاری که جمهوری اسلامی برای نابودی داعش در افغانستان می‌تواند انجام دهد این است که دولت افغانستان را تقویت کند، در افغانستان هم نیروهای رزمنده و فداکار کم نداریم. در سوریه هم نیروهای گردان فاطمیون که از جوانان افغان بودند که کاملا حماسه خلق کردند. اگر دولت افغانستان این توان را داشته باشد که نیروهای افغان را گرد هم بیاورد موفق خواهد شد با داعش بجنگد، خصوصا در جامعه‌ای که بسیاری از افراد آن مردم شیعی هستند. حرف بنده این است که همان جوانانی که داعش را در سوریه زمین‌گیر کردند می توانند داعش و دیگر گروه‌های تروریستی را در افغانستان شکست دهند.

دولت افغانستان در خصوص مبارزه با داعش هنوز مصمم نیست. دولت این کشور هنوز به این نتیجه نرسیده‌ که زمان اقدام جدی علیه داعش است، اگر چه یکسری فعالیت‌ها برای محدود کردن گسترش داعش آغاز شده، اما این اقدامات چندان جدی نبوده و من اعتقاد دارم اگر دولت افغانستان به طور جدی وارد این قضیه شود و مقام معظم رهبری در این خصوص دستور بدهند دولت جمهوری اسلامی از هیچ کمکی برای نابودی داعش در افغانستان دریغ نخواهد کرد.

**: این کمک‌ها به چه صورت خواهد بود؟

جهروتی: هر چیز که نیاز باشد و به تأیید رهبر انقلاب برسد برای کمک اقدام می‌شود.

اگر سپاه پاسداران وارد فعالیت اقتصادی نمی‌شد، دولت قدرت نداشت که مملکت را جمع و جور کند

**: در خصوص فعالیت‌های اقتصادی سپاه توضیح دهید، بسیاری از این فعالیت‌ها موجب هجمه‌ها و انتقادات زیادی علیه سپاه پاسداران شده است.

جهروتی: در رابطه با بحث کار اقتصادی سپاه باید بگوییم اولا اگر سپاه وارد فعالیت اقتصادی نمی‌شد دولت قدرت نداشت که مملکت را جمع و جور کند. شما ببینید در کل کشور همه پروژه‌های مهم و بزرگ توسط قرارگاه خاتم‌الانبیا اجرا شده، البته این را هم باید در نظر بگیریم که دولت کمک‌های لازم را به سپاه نمی‌کند، سپاه اگر به تنهایی نتواند نیازهای خود را برطرف کند بسیاری از پیشرفت‌های نظامی صورت نخواهد گرفت. شما فکر می‌کنید هزینه تحقیقات و توسعه توانمندی موشکی هزینه اندکی است؟ البته ما یک بودجه دفاعی داریم، اما این بودجه مبلغ زیادی نیست. اینکه بخواهیم بدون کمک دیگر کشورها به چنین قابلیت‌های نظامی دست پیدا کنیم، قطعا نیازمند صرف هزینه‌های زیادی است. اگر سپاه نباشد در بسیاری از مناطق محروم دولت توانایی انجام امور را ندارد، در همین زلزله اخیر کرمانشاه سپاه خط مقدم کمک به مردم بوده است.

**: بنابر اعلام رسانه‌ها از یکی از فرماندهان سپاه پاسداران مبلغ هنگفتی به خارج از کشور منتقل کرده و بخشی از این مبالغ را دیگر برنگردانده‌، رسانه‌های خارجی به شدت در خصوص موضع گرفته اند.

جهروتی: رسیدگی به پرونده این فرد باید توسط مراجع قضایی صورت بگیرد، هنوز بسیاری از زوایای این پرونده معلوم نیست. من نمی‌توانم به صورت صد درصدی این موضوع را تأیید و یا تکذیب کنم، مراجع قضایی همچنان در حال رسیدگی به این پرونده هستند. تمامی اخبار مربوط به این پرونده شایعه نیست، ولی باید بدانیم که به صِرف شایعه سازی و ایجاد اخبار توسط رسانه‌های بیگانه نمی‌توان قضاوتی در این موضوع کرد. چه در دادگاه نظامی و یا چه در دادگاه کیفری بسته به تصمیم سران قضایی کشور در خصوص این مسئله رسیدگی خواهد شد. با تمام انتقاداتی که به سیستم قضائی داریم، امیدواریم که هیچ حقی ناحق نشود.

**: به نظر شما اهداف امام خمینی از تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محقق شده است؟ آیا امروز به اهداف امام رسیده‌ایم؟

جهروتی: در کل باید بگویم که به این اهداف رسیده‌ایم. حضرت امام خمینی در حکمی به ایجاد یک سازمان و نهاد به نام سپاه پاسداران دستور دادند که هدف آن دفاع از انقلاب اسلامی بود. هر جایی که نیاز به حضور سپاه پاسداران بوده آیا این نهاد حضور داشته است یا خیر. حضرت امام که در آن زمان در رأس انقلاب اسلامی بوده‌اند به عنوان فرمانده کل قوا صلاح دیدند سپاه و بسیج را ایجاد کنند. سپاه و بسیج از شاهکارهای حضرت امام در تاریخ انقلاب اسلامی بوده‌اند، یعنی اگر این دو نهاد نبودند معلوم نبود چه سرنوشتی برای کشور پیش بیاید. امروز هم اگر به خوبی نگاه کنیم دیگر نیازی نیست که من و امثال من پاسخ این سوال را بدهیم. مردم می‌توانند به خوبی خودشان در این زمینه قضاوت کنند که سپاه در متن مردم و از دل مردم است.

آن روزی که داعش تهدید کرد که به کشورمان حمله می‌کند واقعا این سوال مطرح شد که آیا توانست تهدیدات خود را عملی کند؟ آقای روحانی در سخنانی گفتند که اگر نفت ما صادر نشود هیچ کشوری موفق به صادر کردن نفت خود نخواهد بود. شما دیدید که سپاه چه استقبالی از سخنان رئیس جمهور داشت. اگر قرار باشد که کشورهایی از آن سوی دنیا برای ما در منطقه خط و نشان بکشند و بخواهند منافع کشور را به خطر بیاندازند و ایران را تهدید کنند و برای مردم ما مشکلات اقتصادی ایجاد نمایند، بهترین اقدام دولت و سپاه این است که همین مواضع را داشته باشند. این مواضع مؤثر و انقلابی است که موجب می‌شود دشمن به فکر اقدام نظامی یا سیاسی علیه کشورمان را هم نکند.

ممکن است در سپاه افرادی باشند که مسیر اقداماتشان با اصول سپاه متفاوت باشد

**: محور انتقادهای بسیاری از منتقدان این است که سپاه انقلابی بودن را فقط محصور به خود می‌داند، هر کس که سپاهی و وابسته به سپاه بود برای آن‌ها انقلابی است و هر کس که ذره‌ای با سپاه زاویه داشت، انقلابی نبوده و طرد می‌شود. به نظر می‌رسد سپاه در این زمینه قدری تندرو عمل می‌کند.

جهروتی: شاید عناصری در سپاه پاسداران باشند که این گونه عمل کنند و یا تندروی‌هایی داشته باشند، اما بدنه سپاه و یا سیاست‌های حاکم در این نهاد انقلابی اینگونه نیست. سپاه تحت فرمان مقام معظم رهبری آماده انجام هر گونه مأموریتی است. امروز در همه نهادها و ارگان‌ها افرادی پیدا می‌شوند که اقدامات نادرست و خلاف اصول نهاد متبوعشان انجام می‌دهند، در سپاه هم ممکن است افرادی باشند که مسیر اقداماتشان با اصول سپاه متفاوت باشد، بنابراین اینکه بگویی کل سپاه پاسداران یک نهاد تندرو است و یا تنها خود را انقلابی می‌داند این سخن بی انصافی در حق مجموعه سپاه است.

**: تنگه هرمز چه خصوصیاتی دارد که تا این اندازه مورد توجه کشورهای غربی – عربی است؟

جهروتی: امروز بیش از 60 درصد اقتصاد دنیا متکی به تنگه هرمز است. تردد ناوها، یگان‌های نظامی و ارسال حجم بالای نفت و میعانات نفتی از این تنگه موجب می‌شود که کشورهای جهان نسبت سرنوشت این تنگه حساس باشند. بسیاری از کشورهای نفت خیز دنیا و کشورهایی که حرف اول را در بازار نفت می‌زنند در محدوده این تنگه قرار دارند، 60 درصد اقتصاد دنیا از این تنگه عبور می‌کند. بستن تنگه هرمز برای جمهوری اسلامی کار چندان سختی نیست.

**: با استفاده از چه امکاناتی سپاه پاسداران این ادعا را دارد که می‌تواند تنگه هرمز را ببندد؟

جهروتی: نیروی انتظامی کشور در جنگ تحمیلی هم توانسته بودند تنگه هرمز برای مدتی ببندند و چون دستور داده شد که تنگه هرمز به طور کامل بسته نشود نیروهای نظامی از بستن طولانی مدت تنگه هرمز منصرف شدند. بنده جزو همان گروهی بودم که برای بستن تنگه هرمز به منطقه اعزام شدیم. امروز راه‌های مختلفی برای بستن تنگه هرمز وجود دارد، استفاده از مین‌های دریایی یا قایق‌های تندرو تنها بخشی از روش‌های بستن تنگه هرمز است. ما در بسیاری از موارد راه‌هایی را طی می‌کنیم که دیگر ارتش‌های دنیا آن را پیش نمی‌گیرند.

آنچه در سوریه اتفاق افتاد، یک طرح آمریکایی – اسرائیلی بود که تلاش شد در کشور ما نیز پیاده شود

**: علی رغم شجاعت نیروهای محور مقاومت گفته می‌شود که در ارتش سوریه افراد بسیاری دیده می‌شود که خیانت‌کارجاسوس هستند، یا گفته می‌شود که بسیاری از نیروهای نظامی و رسمی در سور یه اصلا اهل جنگ نیستند. بسیاری از عملیات‌های محور مقاومت در سوریه به خاطر بی کفایتی و خیانت‌های این افراد شکست خورده است. نظر شما در این خصوص چیست؟

جهروتی: آنچه در سوریه اتفاق افتاد، یک طرح آمریکایی – اسرائیلی بود که تلاش شد در کشور ما نیز پیاده شود. بنده قبل از درگیری‌های طولانی مدت سوریه به این کشور سفر کرده بودم. گاهی نارضایتی‌های مردم را شاهد بودیم که به صورت مقطعی وجود داشت. چندین نوبت تجمع آرام مردم را در منطقه زینبیه دمشق دیده بودم، مردم در ابتدا خواسته‌های خود را مطرح می‌کردند. دقیقا مثل اتفاقاتی که در دی ماه سال گذشته در کشور ما اتفاق افتاد. مردم ابتدا خواسته‌های خود را مطرح می‌کردند، خواسته‌های به حقی که مورد تأیید رهبر انقلاب هم بود. همین خواسته ها در سوریه مدتی ادامه پیدا کرد تا این که آرام آرام به خشونت کشیده شد، روزهای اول شاهد تیراندازی‌های پراکنده بودیم و به تدریج این درگیری‌ها بیشتر شد تا ناگهان سوریه به یک میدان جنگ بزرگ تبدیل شد و مردم این کشور به طور ناخواسته وارد جنگی شدند که امروز 7 سال از آن می‌گذرد.

مقامات آمریکا و اسرائیل خیلی تلاش می‌کنند که همان طرح را امروز در کشور ما پیاده کنند، اما خوشبختانه مردم ما آن قدر بصیرت دارند که مانع از اجرای چنین طرح‌هایی می‌شوند. مردم ما بعد از جریان دی ماه سال گذشته به خوبی نشان دادند که علی رغم وجود خواسته‌های به حقشان پای اصول انقلاب و رهبری ایستاده اند.

ارتش سوریه به مدت 70 سال بود که هیچگونه فعالیتی به صورت جدی نداشت، نه در جنگی شرکت کرده و نه یک رزمایش جنگی برگزار کرده بود. آنها هیچ آمادگی در خود نداشتند. ارتش سوریه ارتشی بود که نماز خواندن در آن جرم محسوب می‌شد، اما باید دید که نیروهای سپاه و مستشاران نظامی جمهوری اسلامی ایران چه تأثیر شگرفی در وضع این ارتش بوجود آوردند. البته این سخن به این معنی نیست که ارتش سوریه هیچگونه ضعفی ندارد، همان گونه که در نیروی‌های نظامی خودمان هم ضعف‌هایی موجود است، اما وضعیت ارتش سوریه نسبت به اوایل بحران این کشور بسیار فرق کرده، امروز ارتش سوریه قادر است به تنهایی در مقابل هر تجاوزی بایستد، اما در روزهای اول این بحران اگر سپاه در کنار سوریه قرار نمی‌گرفت و مستشاران ایران در آن جا نبودند ارتش سوریه قادر نبود حتی دو ماه ایستادگی کند.

این هم نتیجه زحمات مقام معظم رهبری و اقدامات شجاعانه و شبانه روزی سردارانی هم چون سردار سلیمانی و نیروهای تحت امر ایشان که به واقع در سوریه فداکاری کردند، بود. ممکن است برخی افراد در ارتش سوری به خوبی عمل نکرده یا مرتکب اشتباهاتی شده باشند، ولی اگر به اصل این قضیه نگاه کنیم تحولی در منطقه بوجود آمده که در آن ارتش سوریه به عنوان ارتش یک کشور دوست و هم پیمان با کشور ما که در طول جنگ تحمیلی هم از هیچ کمکی برای حمایت از کشور ما دریغ نکرد امروز به ارتشی موفق و پیش رو تبدیل شده است. در خاطرات بسیاری از افراد نظیر خاطرات سردار محسن رفیق دوست بارها به کمک‌های دولت و ارتش سوریه به کشورمان در طول جنگ تحمیلی اشاره شده، ارتش سوریه بیش از آن که گرفتار خیانت‌ها و رفتارهای اشتباه افرادش باشد، با عدم آگاهی نسبت به مسائل جمعی مواجه بوده است.

اگر سپاه پاسداران در کنار سوریه قرار نمی‌گرفت، ارتش سوریه قادر نبود حتی دو ماه ایستادگی کند

در بحران سوریه ما در نزدیکی منطقه حلب و در جریان آزادسازی این منطقه به شدت نیازمند وسایل و ادوات جنگی بودیم. در مناطقی همچون حماه رایزنی‌هایی کردیم تا این ادوات جنگی را بدست بیاوریم، بسیار نیازمند وسایل تخریب بودیم. ارتش سوریه هم زمان آن قدر با مسائل جنگی نا آشنا بود که حتی نمی‌دانست در انبارهایش چه ادواتی وجود دارد، حتی آمار زاغه‌ و مهمات خود را هم نداشت که وقتی وارد زاغه‌های ارتش سوریه شدیم، توانستیم تمام نیازهای خود را از انبارهای آن بدست بیاوریم. این ارتش امروز مقتدر ایستاده است. البته نباید از نقش حزب‌الله لبنان در زمینه کمک به ارتش سوریه غافل شد، سوریه امروز به حزب الله لبنان بسیار مدیون است. حزب الله به واقع پای ارتش سوریه ایستاد و در بعضی مواقع هم حتی ارتش سوریه را فرماندهی کرد، لذا مشکلات در ارتش سوریه بوده و امروز هم هست، اما نسبت به 7 سال قبل قابل قیاس نیست و بسیار تفاوت دارد.

**: در سخنان ابتدایی‌تان به همکاری و اشتراکات بین دو ملت ایران و عراق اشاره کردید و گفتید همکاری‌های مؤثری بین نیروهای اطلاعاتی ایران و عراق وجود دارد، حال این سوال مطرح می‌شود که چرا علی رغم این همکاری اطلاعاتی از حمله به کنسول‌گری ایران در بصره اطلاعی بدست نمی آید یا مثلا انتظار حمله سریع داعش و نزدیک شدن نیروهای تروریست به بغداد و مرزهای کشورمان را نداریم. آیا این اتفاقات نشان دهنده ضعف نیروهای اطلاعاتی دو کشور ایران و عراق نیست؟

جهروتی:باید این واقعیت را در نظر بگیریم که آمریکا به شدت در عراق فعال است، دشمن دست از سر منطقه ما بر نخواهد داشت مخصوصا انقلاب اسلامی. اگر دشمن احساس کند عراق در مسیر انقلاب اسلامی قرار گرفته قطعا دست از سر عراق هم بر نخواهد داشت. آمریکایی ها همواره تلاش می‌کنند یک طوفان و ماجرایی در منطقه و در این کشورها بوجود بیاورند، حمله به کنسول‌گری ایران در بصره هم از جمله همین اقدامات بود، البته بعد از این اتفاقات مردم بصره یک راهپیمایی بسیار خوبی در حمایت از مردم ایران انجام دادند. نکته دیگر این است که تمام داستان بصره به واسطه مشکلات اقتصادی و نارضایتی مردم این منطقه بوجود آمده بود. همین جنگ اقتصادی که دشمن علیه ملت ما آغاز کرده است با این هدف اجرا می‌شود که مردم ایران را خسته کنند، در واقع آنها از طریق مشکلات اقتصادی سعی دارند مردم را مقابل مسئولان قرار دهند هر چند که خوابشان هرگز تعبیر نخواهند شد، اما واقعیت این است که دشمن تلاش دارد با اجرای جنگ اقتصادی به اعتماد مردم و رابطه آن‌ها با مسئولان ضربه بزند. بسیاری از مشکلات اقتصادی را همه کشورها دارند، مثلا ارزش پول در روسیه بسیار پایین آمده، جنگ اقتصادی در منطقه ما ایجاد شده و تمامی کشورها را به نحوی درگیر کرده است، البته باید بپذیریم که مردم کشور ما به نسبت مردم کشورهای منطقه بسیار صبور تر هستند و ارزش هایی که برای مردم ما ملاک است برای دیگر ملت‌ها شاید چندان اهمیت نداشته باشد، لذا امیدواریم همراه با صبوری مردم دولت هم در اجرای سیاست‌های خود موفق باشد، همچنین دولت‌های محور مقاومت هم بتوانند مشکلاتشان را حل کنند.

**: سرنوشت حشدالشعبی را در عراق چگونه ارزیابی می‌کنید؟

جهروتی: امیدوارم نیروهای مردمی همچنان در عراق فعال بمانند، اخیرا بودجه نظامی این نیروها هم افزایش یافته اما ادامه حضور نیروهای مردمی به تصمیم دولت و مردم عراق وابسته است. همان سازمان بسیجی که در کشور ما تأسیس شد و امروز ثمره حضور بسیج را در کشور می‌بینیم و می‌دانیم که چقدر حضور بسیج مردمی برای کشورمان نیاز است، امیدواریم در کشور عراق هم حضور نیروهای مردمی حشدالشعبی ادامه دار باشد البته باید درنظر بگیریم که وجود هم زمان یک نیروی مردمی در کنار یک نیروی نظامی کلاسیک دشوار است، اینکه بسیج در زمان جنگ هم به خوبی عمل کرد یکی از علل آن این بود که در کنار یک مجموعه نظامی به اسم سپاه بود که شباهت زیادی به بسیج داشت، در واقع جنس بسیج و سپاه از همان ابتدا یکی بود.

قذافی راهی را نرفت که بتوان از وی حمایت کرد

**: معمر قذافی در اواخر عمر خود پیام داد که در آن گفته بود من از دولت ایران به دلیل کمک به آنها در جنگ با عراق، انتظار کمک داشتم. شما فکر می‌کنید که قذافی انتظار چه کمک‌هایی را از ما داشت؟

جهروتی: ما به مردم لیبی کمک‌های انسان دوستانه زیادی انجام دادیم، هلال احمر ما به صورت ویژه در این کشور فعال بود. شاید قذافی انتظار این را داشت که تلاش کنیم حکومتش باقی بماند، اما این نکته را باید در نظر گرفت که مردم لیبی دشمن قذافی‌ شده بودند، قذافی راهی را نرفت که بتوان از وی حمایت کرد.

**: اگر چه انتظار می‌رود مسئولان در رده‌های بالاتر، بهتر پاسخگوی سوالات و ابهامات در سیاست‌گذاری‌های کشور باشند، اما شاهد هستیم که هر چه مقامات در سطوح بالاتری قرار می‌گیرند محافظه کارانه تر عمل می‌کنند؛ علت این رفتارها چیست؟

جهروتی: بله متأسفانه این موضوع وجود دارد. شاید بتوان گفت تنها مسئولی که صادقانه و بدون هیچ مشکلی با مردم سخن می‌گوید شخص مقام معظم رهبری است، بخشی از این رفتارهای محافظه کارانه‌ ناشی از آن است که مسئولان در ابتدا باید از وقوع یک موضوع مطمئن شوند و بعد آن موضوع را رسانه‌ای کنند یا در برخی از موارد رسانه‌ای شدن یک موضوع به صلاح دید رهبر انقلاب یا مسئولان قوا می باشد. وقتی سردار سلیمانی حضور نیروهای ایرانی را در سوریه به صورت علنی مطرح کردند، قطعا این موضوع با هماهنگی مقام معظم رهبری بود. در رابطه با این موضوع اگر از همان ابتدا می‌گفتیم که مستشاران ایرانی در سوریه حضور دارند، مشکلاتی را بوجود می‌آورد، اما با گذشت زمان تمام مردم به این بصیرت رسیدند که اگر در مقابل داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق نجنگیم، باید شاهد درگیری با آن‌ها در مرزها و یا حتی در شهرهای کشور خودمان باشیم. اگر در پشت خاکریزهای سوریه نمی جنگیدیم ناچار بودیم در تهران با این گروه‌های تروریستی مبارزه کنیم. حمله به مجلس شورای اسلامی و حرم حضرت امام موجب شد مردم به خوبی درک کنند که جمهوری اسلامی به چه علت در طول این سال‌ها در سوریه و عراق به مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی پرداخته است.

**: اوضاع در سیستان و بلوچستان اندکی آشفته است؛ ما کنترلی که بر مرزهای غربی داریم، بر مرزهای شرقی نداریم، گروه‌های تروریستی به صورت پراکنده به مقرهای مرزبانی کشورمان حمله می‌کنند و تعدادی از مرزبان‌های کشور در این عملیات‌ها به شهادت می‌رسانند. در میان مردم اینگونه مطرح است که نمی‌توان در شهرهای مرزی سیستان و بلوچستان پس از ساعت 7 شب قدم در خیابان گذاشت! حال این سوال مطرح می‌شود که نیروهای نظامی کشور که ادعا می‌کند با هر گروه تروریستی مقابله می‌کنند و آن را کیلومترها دورتر از مرزهای کشورمان نابود می‌کنند چرا در مرزهای پاکستان اقدام جدی نمی کند؟

جهروتی: این گمانه‌زنی‌ها غیر واقعی است و صحت ندارد. گروه‌های تروریستی در پاکستان موقعیت ثابتی ندارد که بتوان این موقعیت ها را هدف قرار داد، اگر داعش در عراق حضور داشت همه می‌دانستند که مقر آن‌ها در شهری همچون موصل یا در سوریه در شهری مانند رقه است، در حالی که گروه‌های تروریستی ضد انقلاب در پاکستان هیچ موقعیت ثابتی ندارد، شک نکنید اگر این گروه‌ها سرزمین مشخصی در پاکستان داشتند دولت پاکستان موظف بود این گروه‌ها را از بین ببرد که تا کنون این کار را نکرده است.

اگر شناسایی گروه‌های تروریستی در پاکستان کار سختی نبود، حتی اگر دولت پاکستان اقدامی علیه این گروه‌های تروریستی نمی‌کرد، ایران مواضع این گروه‌ها را مورد حمله قرار می‌داد

**: چطور می‌توان دولت پاکستان را موظف کرد تا علیه گروه‌های تروریستی ضد انقلاب اقدامات مؤثرتری انجام دهد؟

جهروتی: قطعا جلسات متوالی و مؤثر با طرف‌های پاکستانی و پیاده‌سازی طرح‌های مشترک می‌تواند در این خصوص مؤثر باشد. دولت پاکستان به واقع در این قضیه تلاش دارد تا این گروه‌ها از بین برود، اما عرض کردم موقعیت تروریست‌ها در پاکستان به گونه‌ای است که نمی‌توان به راحتی آن‌ها را از بین برد. ما از کسی یا دولتی نمی‌ترسیم، اگر در سوریه هم بر علیه مواضع تروریست‌ ها اقدام کردیم با هماهنگی دولت قانونی این کشور بود. در پاکستان هم نیروهای زیادی در حمایت از انقلاب و جمهوری اسلامی حضور دارند، اما نوع سرزمین و نوع مکان‌هایی که در پاکستان وجود دارد و نداشتن موقعیتی ثابت از طرف تروریست‌ها موجب می‌شود شلیک موشک از طرف کشور ما حتی با وجود اجازه دولت پاکستان چندان مؤثر نباشد. اگر شناسایی گروه‌های تروریستی در پاکستان کار سختی نبود مطمئن باشید حتی اگر دولت پاکستان اقدامی علیه این گروه‌های تروریستی نمی‌کرد، ایران مواضع این گروه‌ها را مورد حمله قرار می‌داد.

جمهوری اسلامی اگر در مسائل اقتصادی هم مانند توانمندی موشکی به چنین رشد و جایگاهی رسیده بود ما چندان آسیب نمی دیدیم، ما خوشبختانه در مسائل نظامی دیگر با آسیب‌هایی که در گذشته می‌دیدیم مواجه نخواهیم شد، حضرت آقا هم به خوبی اشاره کرده اند که دیگر دوران بزن در رو تمام شده است.

**: حزب الله در انتخابات مجلس لبنان پیروز شد و رفیق حریری مسئول تشکیل کابینه است، اما تشکیل کابینه را معطل کرده و بهانه‌ تراشی می کند. دلیل این موضوع را چه می دانید؟

جهروتی: اگر چه ممکن است رفیع حریری سنگ اندازی‌هایی در تشکیل کابینه داشته باشد، اما نمی‌تواند مانع تشکیل کابینه شود. حزب‌الله در مجلس دارای بیشترین کرسی است و قدرت و دست بالا را در لبنان دارد و امثال رفیع حریری هم می‌دانند که اگر حزب الله از تمامیت ارضی لبنان دفاع نکند، این کشور در مدت کوتاهی متلاشی می‌شود. بسیاری از مردم در این کشور مسیحی هستند اما می‌بینیم که چه علاقه‌ای به حزب الله و شخص سید حسن نصرالله دارند. شاید محبوبیت حزب‌الله رفیق حریری را ترسانده است.

**: علی رغم قدرت اطلاعاتی زیادی که کشور ما از آن برخوردار است، چرا به این میزان مدیر دو تابعیتی در کشور داریم؟

جهروتی: متأسفانه برخی مسائل به کشورمان تحمیلی می‌شود، جناح‌ها وقتی روی کار می‌آیند متأسفانه سلیقه‌ای عمل می‌کنند و این موضوع هم یکی از آن‌ ها است. عده ای این موضوع را مطرح می‌کنند که چرا ما به راحتی قادر هستیم ریگی را در هواپیما ناچار به فرود در خاک کشورمان کنیم و وی را دستگیر و محاکمه کنیم در حالی که خاوری به عنوان مفسد اقتصادی به راحتی می‌تواند از کشور فرار کند. فرار شخصی به نام خاوری از راه‌های غیر قانونی و ناگهانی صورت می‌گیرد، در حالی که دستگیری ریگی یک پروسه طولانی مدت داشت. یک مشکلی که در مسائل اقتصادی وجود دارد این است که تمامی اقدامات وزارت خانه اطلاعات و اطلاعات سپاه قابل انتشار نیست و بسیاری از این اقدامات شاید هیچ گاه گفته نشود یا اینکه سال ها به طول بیانجامد و انتشارش زمان بر باشد.

**: برایمان از زندان دولِتو بگویید، می‌گویند این زندان از زندان‌های گوانتانامو هم مخوف‌تر بوده است.

جهروتی: اتفاقا محیط زندان در منطقه خوبی قرار داشت. این زندان در حوالی مرز ما با کشور عراق قرار داشت در نزدیک منطقه سردشت و در محدوده یک روستا در خاک عراق. این زندان آخرین ایستگاه برخی از اسرای ما در جنگ تحمیلی بود. کسانی که در این زندان، زندانبان بودند به هیچ چیز اخلاقی و مقرراتی نبودند. شکنجه‌های عجیب و غریب، بریدن سر زندانیان، ریختن قیر در دهان رزمندگان، سوزاندن بدن آن‌ها با سیگار از جمله اقداماتی است که در این مدت زیاد در این زندان دیدیم. بسیاری از این اقدامات را هم حتی نمی‌توان بازگو کرد. البته این زندان امروز به یک مخروبه‌ای تبدیل شده است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت مشرق، تاریخ انتشار: 9مهر1397، کدخبر: 898234: www.mashreghnews.ir


اخبار مرتبط
خواندنیها و دانستنیها
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار
پربازدیدترین
پربحث ترین
پرطرفدارترین