دوشنبه ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ - 2025 June 16 
شعارسال: مناطق حاشیه‌نشینی یا سکونت‌گاه‌های غیررسمی چندان تفاوتی با هم ندارند، جز اینکه خواسته‌ایم گوشزد کنیم که این مناطق به دور از هر گونه ایمنی و بازار رسمی زمین و مسکن بنا شده‌اند.
این بار سخنم با مناطقی است که سال‌هاست بر دوش کلانشهر تبریز سنگینی می‌کنند. اهالی این مناطق برای یک رفت و آمد ساده مجبور هستند بارها پله‌های شکسته و متعدد را بالا و پایین کنند.
حاشیه نشینی معضل است و مشکلات اجتماعی و فرهنگی ریز و درشتی آنرا در بر گرفته است که نیازمند شتاب بیشتر برای رفع این معضل شهری است.
سکونت ۴۰۰ هزار نفر در مناطق حاشیه‌نشینی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی با بیان اینکه حاشیه نشینی از دهه ۱۳۵۰ در محلات حاشیه کلانشهر تبریز شکل گرفت، می‌گوید: متاسفانه در اثر بی توجهی و سهل‌انگاری برخی از دستگاه‌ها این معضل ادامه‌دار گشته به گونه‌ای که در کلانشهر تبریز حدود ۴۰۰ هزار نفر حاشیه نشین داریم که در ۱۶ پهنه شهری مستقر هستند.
محمدباقر هنربر ادامه می‌دهد: حاشیه نشینان عمدتا افرادی هستند که از لحاظ اقتصادی مشکل داشته و به دلیل دست نیافتن به امکانات در روستاها، در حاشیه‌های کلانشهر تبریز مستقر و علاوه بر دغدغه‌های مدیریت بحران در بحث بروز حوادث، تبعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را نیز به همراه دارند.
وی اضافه می‌کند : طی جلسات صورت گرفته و تخریب ۶ واحد در کوی شهید بهشتی بر اثر بارندگی‌های صورت گرفته که به دلیل ساخت‌وسازهای غیرمناسب بود که خوشبختانه اسکان موقت داده شد، اما واقعیت این است که این خانه‌ها ناامن بوده و سکونت‌گاه‌های غیررسمی هستند که باید اقداماتی در این رابطه انجام گیرد.
هنربر ضمن تاکید بر اینکه استان ما حادثه‌خیزترین استان در معرض سیل و زلزله است، می‌گوید: افرادی که در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و در اراضی ملی نظیر خلیل آباد، طرلان دره‌سی، کوی بهشتی، ملازینال، ایده‌لو، طالقانی، آخونی، قراملک و عباسی به طور غیرمجاز، به دور از استحکام و خارج از استانداردهای معمول ساخت و ساز کرده‌اند مستلزم این است که به نقاط امن انتقال یابند چرا که استان ما حادثه خیزترین استان در معرض سیل و زلزله است و اگر حادثه‌ای رخ دهد متأسفانه تلفات جانی در این مناطق بیشتر خواهد بود.
۲۵۰۰ هکتار مساحت در مناطق حاشیه نشینی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی به وجود ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار مساحت حاشیه‌نشینی در کلانشهر تبربز اشاره و بیان می‌کند: دولت برنامه‌های خوبی در جهت جابجایی آغاز کرده است چنان‌چه اخیرا در ستاد بازآفرینی مصوب و در برنامه‌های کاری خود قرار داده‌اند که ۳ هزار واحد برای مناطق حاشیه نشینی انجام دهند که در ادامه به تعداد ۶ هزار و ۴۰۰ واحد افزایش یافته است.
وی اضافه می‌کند: طبق بررسی کمیته‌های تشکیل یافته، حدود ۱۰ هزار خانوار در تبریز به جمعیت ۴۰ هزار نفر و در مساحت ۴۸ هکتار ناحیه پر خطر تشخیص داده شده است که برنامه‌هایی در سال جاری نظیر در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی و با تسهیلات کم بهره در راستا انتقال افراد به نقاط امن و یا واگذاری زمین به تسهیل‌گران و یا شرکت‌های ساختمانی که واحدهای ایمن بسازند و به نقاط امن انتقال دهند صورت گرفته است.
حاشیه نشینی از بزرگ‌ترین دغدغه‌هاست
هنربر بحث حاشیه‌نشینی در بروز حوادث را یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌ها دانسته و ادامه می‌دهد: در نقاط مختلف تبریز، ساختمان‌های مختلفی وجود دارد که نمی‌توان گفت نوع ساخت و استحکام ساختمان‌ها یکی است؛ دولت امکانات خوبی برای بافت فرسوده شهری فراهم کرده است که همکاری مردم را نیز می‌طلبد. در بحث احداث ساختمان‌ها، باید مبحث نظام مهندسی و استحکام ساختمان‌ها رعایت گردد؛ هر چقدر بتوانیم ایمنی و استحکام ساختمان‌ها را رعایت کنیم بالطبع خطرات نیز کاهش خواهد یافت.
لزوم همکاری شهروندان در مناطق حاشیه نشینی با مسئولان
وی در پایان بیان می‌کند: از دستگاه‌های متولی از جمله شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی تقاضا دارم تدابیری که در این راستا آغاز کرده‌اند را ادامه دهند تا بتوانیم در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، شهروندان مستقر در مناطق حاشیه نشینی را به نقاط امن انتقال دهیم؛ امید است حاشیه‌نشینان نیز با مسئولان که برای حفظ جان و مال آنان تلاش می‌کنند لزوم همکاری را داشته باشند تا برنامه‌ای که برای حفظ جان و مال آنان در نظر گرفته شده اجرایی گردد تا در مواقع بروز حوادث، شاهد تلفات جانی نباشیم.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان شرقی، آمار حاشیه نشینان کلانشهر تبریز را حدود ۴۰۰ هزار نفر معرفی و می‌گوید: آخرین وضعیت حاشیه‌نشینان تقریبا تثبیت شده است و در بعضی از مناطق و در فصول خاص، روند مهاجرت‌های عکس را به دلیل خدمات‌رسانی به روستاها شاهد هستیم.
طرح انتقال حاشیه‌نشینان نواحی پرخطر به مناطق ایمن
ابوالقاسم سلطانی در رابطه با طرح انتقال حاشیه‌نشینان نواحی پرخطر به مناطق ایمن ادامه می‌دهد: برخی اراضی در اختیار شهرداری قرار گرفته که ۱۷۱ واحد احداث و جابجایی انجام یافته است؛ در حال حاضر از طریق تسهیلات اعطا شده در صورت دارا بودن سند منزل، ۵۰ میلیون وام در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
وی اضافه می‌کند: در سطح استان برای حدود ۲۴ هزار واحد تسهیلات بازآفرینی اختصاص داده شده است که در سال ۹۸ نیز ۱۶۰۰ واحد، واقع در محدوده بافت‌های فرسوده جهت اخذ تسهیلات به بانک معرفی شده است؛ اراضی ملی در کلانشهر تبریز محدود و عمدتا توسط حاشیه نشینان تصرف شده است به گونه‌ای که ۹۵ درصد از اراضی ملی توسط حاشیه نشینان تصرف شده است.
سلطانی از برنامه‌ریزی پیش بینی اراضی ۵۰ هکتاری برای اسکان ۴۰ هزار نفر در طول سال‌های آتی خبر داده و می‌گوید: برای احداث ۱۹۰۰ واحد مسکونی فراخوان عمومی داده شده است که در حال اتمام مراحل قانونی می‌باشد.
وی در پایان، ضمن تاکید بر پیگیری جدی سیاست‌های توسعه مسکن، بیان می‌کند: پروژه‌ای که در روزهای اخیر در غرب تبریز به تعداد ۱۴۰۰ واحد کلنگ زنی انجام گرفته در راستا اهداف بازآفرینی بوده که طبق تعهدات صورت گرفته نصف واحدها به ساکنین بافت فرسوده و مناطق حاشیه نشینی اختصاص خواهد یافت.
ایجاد ناهمگونی در سیما‌ومنظر شهری
مساحت کلانشهر تبریز ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ ۲ میلیون و پانصد هزار نفر دارد که یک پنجم از این مساحت را بافت‌های فرسوده و حاشیه نشین تشکیل می‌دهند؛ این را سخنگو شورای کلانشهر تبریز می‌گوید و توضیح می‌دهد: شهرداری کلانشهر تبریز بر اساس مصوبات شورای اسلامی شهر و در راستا اهداف کلان مدیریت شهری تلاش دارد تا در رابطه با منطقه‌های پاسداران، یوسف آباد، ملازینال، ایده لو، انقلاب و چوخورلار که بافت فرسوده و مناطق حاشیه نشینی بیشتری را دارا می‌باشند، طبق مطالعات و برنامه‌های صورت گرفته اقداماتی مبنی بر ساخت قطعات مسکونی بین ۷۵ تا ۱۰۰ متر انجام دهد.
کریم صادق‌زاده، معضلات بافت‌های فرسوده را ایجاد ناهمگونی در سیما و منظر شهری، گسترش پدیده فقر شهری، ایجاد بستر برای بروز بزهکاری، آسیب‌پذیری بالا در مواجهه با بلایای طبیعی به علت ناپایداری کالبدی و فرسودگی ساختاری برشمرده و ادامه می‌دهد نارسایی‌های ناشی از فرسودگی زیرساخت‌های تاسیساتی، معضلات محیط زیستی، ناکافی بودن فضای خدمات شهری و محله‌ای متناسب با تراکم جمعیتی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در این رابطه اقداماتی به صورت هدفمند پیش می‌رود چرا که سکونت افراد در آن مناطق، خطرناک بوده و در اثر وقوع بلایای طبیعی، تلفات ناگواری را شاهد خواهیم بود.
جابجایی، اسکان موقت و دائم جهت نوسازی محله‌ها
وی معتقد است باید به دلیل زلزله خیز بودن، دید حیاتی به این مناطق داشت و اضافه می‌کند: رضایت و جلب مشارکت مردم برای تجمیع، نوسازی و مقاوم سازی واحدهای مسکونی و هم چنین جابجایی و اسکان موقت یا دائم خانوارهای ساکن جهت نوسازی و بهسازی محله‌ها از جمله اقداماتی است که آغاز شده است که در این میان مسائل حقوقی ناشی از مالکیت و تأمین منابع مالی جهت تملک بافت فرسوده نیز جزو مهم‌ترین اقداماتی است که انجام گرفته است.
عضو هیات رئیسه شورای اسلامی کلانشهر تبریز می‌گوید: در برخی از مناطق حدود ۸۰ درصد از خانوارها در بافت فرسوده، زلزله‌خیز و مناطق حاشیه‌نشینی سکونت دارند که عواملی نظیر مهاجرت از روستاهای همجوار موجب گشته تا در این مناطق سکونت کنند و ۹۰ درصد زمین‌های خریداری شده به صورت قول نامه بوده و رسمی نیستند.
عدم وجود ظرفیت‌های مسکونی لازم در کلانشهر تبریز
صادق‌زاده با اشاره بر احداث چند واحد مسکونی در منطقه ارم توضیح می‌دهد و می‌افزاید: زمین‌های مورد نیاز برای ساخت‌وساز را سازمانی به نام مسکن و شهرسازی باید در اختیار بگذارد به طور مثال شهرک شهید صیاد شیرازی، سال‌هاست به حال خود رها شده است دولت می‌تواند ورود کرده و با سازه‌های محکم و طبق اصول مهندسی، اقدام به ساخت‌وساز کند اما متأسفانه توجهی به این موضوع نمی‌شود؛ عدم وجود ظرفیت‌های مسکونی لازم در کلانشهر تبریز یکی از معایبی است که باید بدان رسیدگی شود.
عضو شورای اسلامی کلانشهر تبریز بر عدم گسترش مجدد حاشیه‌نشینی تاکید و اضافه می‌کند: تبدیل واحد مسکونی به کالا لوکس، معضلی است که امروزه وجود دارد و افزایش حباب گونه قیمت مسکن و افزایش تقاضا جز مهم‌ترین معضلاتی است که باید به آن توجه کرد که در این رابطه نیاز به تامین حجم بالای نقدینگی وجود دارد. ایجاد ظرفیت سازی برای اسکان جمعیت خانوار ساکن در بافت فرسوده، راهکاری است که در این رابطه ارائه داده‌ام؛ صدور پروانه رایگان برای افرادی که در این مناطق، اقدام به نوسازی بنا خود می‌کنند از امتیازات بزرگی است که در راستا بافت‌های فرسوده انجام می‌گیرد.
۵۱ درصد از کلانشهر تبریز را مناطق حاشیه نشین تشکیل داده است
وی به نامتناسب بودن جمعیت و مراکز تجاری، فرهنگی و خدماتی اشاره کرده و می‌گوید: اجازه‌ای به سرمایه‌‌گذاران ایرانی و خارجی داده نمی‌شود تا معضل حاشیه‌نشینی که ۵۱ درصد از کلانشهر تبریز را تشکیل داده رفع شود؛ موقعیت مجموعه‌های مسکونی و تجاری باید در کنار هم بوده تا مردم به دور از دغدغه‌هایی همچون توزیع نیازهای روزمره باشند. طبق مطالعاتی که در خارج از کشور به ویژه ترکیه انجام داده‌ام باید پروژه‌هایی در جهت تامین رفاه و آسایش مردم تعریف شود به گونه‌ای که این پروژه‌ها با بافت ایرانی، سکونت ایرانی و حال‌وهوا مردم و حاشیه‌نشینی پیش رود.
صادق‌زاده در پایان بیان می‌کند: آماده‌ایم تا با شرکت‌های ساختمانی و پیمانکاران در این رابطه مطالعاتی را انجام دهیم و نتیجه‌ای که می‌توان گرفت، ارزیابی و برنامه‌ریزی مناسب جهت تملک اراضی بافت فرسوده، ارتقای چشم‌گیر و ایجاد زیبایی و تنوع در سیمای شهری به لحاظ منظر، بافت و رنگ است.
مناطق حاشیه‌نشینی و یا سکونت‌گاه‌های غیررسمی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شهری است که باید توجه ویژه‌ای به آن داشت چرا که شیوع مشکلات امنیتی، فرهنگی، آموزشی و ناهنجاری‌های اجتماعی از اصلی‌ترین معضلاتی است که در این مناطق وجود دارد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت اسکان نیوز، تاریخ انتشار:30شهریور1398 ، کدخبر: 22772: www.eskannews.com
