شعارسال: آنها این روزها طرح تشکیل «کمیسیون زنان» را دنبال می‌کنند تا شاید نقشی تعیین‌کننده‌تر در تصمیمات ناظر به مباحث خانواده و زنان داشته باشند. خبر نگارش این طرح را چندی پیش پروانه مافی، نماینده تهران اعلام کرد. او گفته که 100 نفر از نمایندگان مجلس این طرح را امضا کرده‌‌اند و قرار است بزودی تحویل هیأت رئیسه مجلس شود. زنان فعلاً با داشتن 17 نماینده در مجلس دهم، قدرتمندترین فراکسیون تاریخ زنان مجالس بعد از انقلاب را به لحاظ تعداد اعضا در اختیار دارند. این به اندازه کافی برای آنها روحیه‌بخش هست که بخواهند اقدامات جدیدی را کلید بزنند. اقداماتی نظیر همین طرح تشکیل کمیسیون زنان. پروانه مافی، طراح این طرح در همان هفته اول تشکیل مجلس دهم گفته بود که چنین کمیسیونی باید در ساختار پارلمانی ایران ایجاد شود. او در آن زمان تأکید کرده بود که اولین پیشنهادش برای مجلس دهم ناظر به همین موضوع خواهد بود. دو ماه بعد از آن تاریخ این نماینده تهران حرفش را با نوشتن طرح یک قدم به اجرا نزدیک کرده است.

*موافقت لرزان فراکسیون زنان

زنانی که قوی‌ترین فراکسیون مجالس بعد از انقلاب را دارند، به دنبال چه هدفی از تشکیل کمیسیون زنان می‌گردند؟ این شاید نخستین سؤالی باشد که می‌توان برای این موضوع طرح کرد. پروانه مافی به عنوان بانی این موضوع گفته که «فراکسیون زنان فعال است اما فراکسیون جنبه دورهمی دارد در حالی که کمیسیون ساختار و تشکیلات اداری دارد، باید عملکرد داشته باشد و پاسخگو و متعهد باشد، در حالی که فراکسیون پاسخگویی ندارد.» جدای از موضوع پاسخگویی، می‌توان رد مشکل دیگری را هم در فراکسیون زنان دنبال کرد. جایی که به نظر می‌رسد حداقل تا اینجای کار اعضای آن به هماهنگی لازم نرسیده‌اند. نشانه این ناهماهنگی را می‌توان در جایی دید که صحبت از تشکیل کمیسیون زنان به میان آمده اما به جز پروانه مافی، طراح این پیشنهاد تقریباً کس دیگری از زنان مجلس تمایلی برای موضعگیری درباره آن نشان نمی‌دهد. حتی یکی از نمایندگان زن تهران در مجلس دهم هم به روزنامه ایران می‌گوید که طرح تشکل کمیسیون زنان تا اینجا موافقت تنها کمتر از نیمی از نمایندگان زن مجلس را به همراه داشته و باقی نمایندگان زن هنوز با این طرح همراه نشده‌اند. این وضعیت در شرایطی که مافی از امضای 100 نماینده پای این طرح خبر داده که علی‌القاعده اکثریت مطلق آنها مرد هستند، نمی‌تواند برای فراکسیون زنان تصویر مناسبی محسوب شود.

*کمیسیون دائمی یا ویژه؟

اما مسأله دیگر این است که کمیسیون مد نظر به ترکیب کمیسیون‌های دائمی مجلس افزوده می‌شود یا در قالب یک کمیسیون ویژه فعالیت خواهد کرد؟ پروانه مافی در این رابطه توضیح داده که «ما طراحی ساختار کمیسیون را به این شکل داریم که از ۵ تا ۹ عضو ثابت در کمیسیون داشته باشیم و افراد علاقه‌مند از سایر کمیسیون‌های تخصصی به عضویت این کمیسیون درآیند.» این توضیح باز هم نمی‌تواند پاسخ روشنی به سؤال مطرح شده بدهد. اما می‌توان تصور کرد که افزوده شدن کمیسیون زنان به ترکیب کمیسیون‌های دائمی مجلس کار چندان راحتی نباشد. این کار نیازمند اصلاح قسمتی از آیین‌نامه داخلی مجلس خواهد بود که ترکیب کمیسیون‌های دائمی را مشخص می‌کند. البته موانع پیش رو بیشتر از این هم هستند. خصوصاً آنجا که آیین‌نامه داخلی مجلس تأکید جدی دارد که هر نماینده تنها می‌تواند عضو ثابت یکی از کمیسیون‌های دائمی و تخصصی باشد. چنین شرطی جذابیت حضور در کمیسیون زنان را کاهش می‌دهد. از یک طرف به صورت طبیعی مردان مجلس انگیزه زیادی برای عضویت در چنین مجموعه‌ای ندارند و از سوی دیگر در رابطه با موضوع نمایندگان زن هم دو چالش می‌توان مطرح کرد. چالش اول مربوط به تعداد آنها در مجلس است. هر چند در این دوره 17 نماینده زن در بهارستان حضور دارند اما این اصلاً نمی‌تواند دلیلی باشد که تعداد بالای آنها در دوره بعدی هم تکرار شود. از آنجا که هر کمیسیون دائمی نیاز به عضویت حداقل 15 نماینده دارد، چنین احتمالی می‌تواند چالشی بزرگ برای تشکیل فراکسیون زنان در ادوار بعدی باشد. اما مسأله دیگر هم این است که تشکیل این مجموعه زمینه جلوگیری از عضویت زنان در کمیسیون‌های تخصصی دیگر را تقویت می‌کند و این برای جامعه زنان که به دنبال ایفای نقش‌های جدی‌تر همپای مردان هستند، اصلاً موقعیت دلچسبی نیست. کما اینکه فعالان حوزه زنان نیز معتقدند که سهم تأثیرگذاری زنان در مجلس با جمع کردن آنها در یک کمیسیون دائمی و تخصصی کاهش پیدا می‌کند. با این حساب به نظر می‌رسد گزینه تشکیل کمیسیون ویژه برای زنان در مجلس گزینه محتمل‌تر با قابلیت اجرایی بالاتری باشد. هر چند طبق گفته‌های پروانه مافی که بر وجود 5 تا 9 عضو ثابت در این کمیسیون تأکید داشت، چنین ترکیبی با مقررات تشکیل کمیسیون ویژه در مجلس همخوانی ندارد. البته نباید از این موضوع هم غافل شد که چنین طرحی می‌تواند در مراحل بررسی اصلاح شده و حتی تغییر کند.

*راه طولانی برای احیای کمیسیون زنان

پارلمان ایران البته پیش‌تر هم تجربه داشتن چنین کمیسیونی را در ترکیب خود دارد. هر چند این تجربه به سه سال از دوره پنجم مجلس محدود می‌شود اما باز هم همین موضوع می‌تواند توجیه قابل قبولی برای احیای آن در مجلس دهم باشد. البته به شرط آنکه طرح نوشته شده از پشتوانه لازم در صحن مجلس برخوردار شود. هر چند تاکنون از وجود 100 امضا در موافقت این طرح سخن به میان آمده اما عملاً این صد امضا هیچ بروز بیرونی و عینی نداشته است. این همان نکته‌ای است که می‌تواند ابهام‌هایی را برای حمایت از اصل این طرح در پروسه بررسی و تصویب به وجود بیاورد. اینکه چرا از فراکسیون زنان صدای دیگری در حمایت از تشکیل کمیسیون زنان بیرون نیامده، سؤالی جدی است که تا اینجا فقط می‌توان به گمانه‌هایی برای پاسخ به آن استناد کرد. هر چند پروانه مافی از هماهنگی برای نگارش این طرح با علی لاریجانی، رئیس مجلس هم خبر داده و این می‌تواند نشانه‌ای از رایزنی‌های بالادستی برای به سرانجام رساندن آن باشد. اما هنوز زود است تا هواداران چنین اقدامی برای به سرانجام رسیدن آن ابراز خوشحالی کنند. چون با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد راه پیش روی طرح تشکیل کمیسیون زنان، طولانی‌تر از این باشد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران صفحه 2 ، تاریخ انتشار: یکشنبه 3 مرداد 1395، شماره 6269.