شعارسال: روند تحولات در شمال سوریه و استان ادلب وارد فاز جدیدی شده که زمینه برخورد مستقیم میان نیرو‌های سوریه و ترکیه را فراهم آورده است، به طوری که در این برخورد‌ها، چندین تن از نیرو‌های دو طرف کشته و زخمی شدند. در همین زمینه، سیزده سوال عمده برای فهم دقیق تحولات ادلب و تنش‌های اخیر مطرح کرده ایم.

ادلب کجاست؟

ادلب ۱۱ درصد از خاک سوریه را تشکیل می دهد که از سال ۱۳۹۴ توسط تروریست ها اشغال شد. استان ادلب با شش هزار و صد کیلومتر مربع مساحت در شمال غربی سوریه و در کنار استان های حلب از شرق، حماه و لاذقیه از جنوب و غرب قرار دارد و از ۵ شهرستان شامل ادلب، معره نعمان، اریحا، جسرالشغور و حارم تشکیل می شود که شهر خان شیخون در شهرستان معره نعمان از مراکز راهبردی این استان است و یکی از راهبردی ترین مناطق شمال غرب سوریه به شمار می رود.

چه گروه های تروریستی در ادلب فعال هستند؟

احرار الشام، فیلق الشام، ارتش ادلب الحر، گروه تركمانیه ساحلی اول و دوم، گروه پیاده نظام اول و دوم، ارتش نخبه، ارتش النصر، تیپ موسوم به شهدای اسلام داریا، تیپ الحریة و گروه 23، نورالدین زنكی، ارتش الاحرار، الویه صقور الشام و تجمع دمشق از جمله گروه های تروریستی به شمار می آیند كه در مناطق اشغالی استان ادلب حضور دارند. اما گروه تروریستی هیات تحریر الشام كه متشكل از ده ها گروهك تروریستی است، بخش های وسیعی از استان ادلب و مناطق مرزی مشترك با كشور تركیه را در اشغال دارد. بسیاری از این گروه ها مستقیم از سوی ترکیه کمک های مالی و نظامی دریافت می کنند.

ادلب را باید آخرین دژ گروه های تروریستی در سوریه دانست. دشوارترین عملیات، عملیات ادلب است، چون به نظر می‌رسد بر اقدامات نظامی سوریه و روسیه در این منطقه اختلاف‌نظر جدی با ترکیه وجود دارد و دو طرف راهبردهای متفاوتی دارند. سوریه تلاش می‌کند به بقایای حضور تروریست‌هایی که در شمال غربی سوریه و استان ادلب و حومه حلب مستقر شده‌اند، پایان داده شود. ترکیه و سوریه کمی بیش از نهصد کیلومتر مرز مشترک دارند و این مرز در این سو و آن سوی دو رود مهم دجله و فرات، در سالیان اخیر، رویدادهای مهمی را از سر گذرانده است. در یک سوی مرز شمال سوریه کردهای تحت امر پ.ک.ک٬ در طرفی دیگر معارضین مسلح تحت حمایت آنکارا و در نقاطی دیگر نیز آمریکا٬ روسیه و خود ترکیه حضور دارند و حالا شواهد نشان می‌دهد که روسیه و سوریه به دنبال آن هستند که موازنات قدرت نظامی شمال سوریه را به کلی متحول کنند و تحولات در مسیری پیش برود که دولت دمشق و ارتش تحت فرمان اسد به معنای واقعی کلمه٬ به شمال بازگردد. نبرد آینده ارتش سوریه و نیروهای مقاومت با تروریست های تکفیری در استان ادلب از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. این موقعیت جغرافیایی استراتژیک استان ادلب در شمال غرب سوریه است که به نبرد در این استان اهمیت دوچندان بخشیده است. استان ادلب، استانی است که مناطق شمالی سوریه را به مناطق مرکزی متصل می کند، ضمن آنکه با ترکیه نیز هم‌مرز است. بدین ترتیب، نبرد آینده در استان ادلب، برای مناطق شمالی و مرکزی سوریه بسیار سرنوشت ساز خواهد بود.

چه توافقی میان روسیه، ترکیه و ایران در ادلب منعقد شده است؟

توافقنامه سپتامبر ۲۰۱۸ سوچی روسیه را باید مهم‌ترین توافق در مورد ادلب تلقی کرد که زمینه را برای توافقات بعدی میان روسیه، ترکیه و ایران فراهم کرد. توافقی برای کاهش تنش‌ها و بیرون راندن گروه‌های تروریستی از ادلب که تاکنون با کارشکنی‌های ترکیه، کامل و دقیق اجرایی نشد.

این توافقنامه برخی مسئولیت‌ها را برای ترکیه و روسیه به ارمغان آورد. بر اساس این توافقنامه قرار شد تا در منطقه‌ای به وسعت ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر منطقه عاری از سلاح تاسیس شود، بزرگراه‌های M۴ و M۵ برای انجام تجارت آزاد بازگشایی شود، نیرو‌های نظامی ترکیه و روسیه در دو طرف خط جبهه فعالیت‌های نظارتی و گشت زنی ترتیب دهند و نیز با استفاده از پهپاد‌های ترک و روس فعالیت‌های نظارتی در ادلب انجام گیرد.

توافق سوچی چگونه نقض شد؟

مهم‌ترین عامل نقض توافقنامه سوچی و سایر توافقات میان سه کشور، حملات مکرر گروه‌های تروریستی و عدم عقب نشینی آن‌ها از مناطق ترسیم و تعیین شده در این توافقات بود. همانگونه که عنوان شد، توافق سوچی برای ایجاد منطقه کاهش تنش در استان ادلب به وسعت ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر مربع قرار بود تا ۲۳ مهر ماه پارسال کاملاً اجرایی شود، اما عدم همراهی برخی گروهک‌های تروریستی حاضر در این استان ـ که تحت هدایت ترکیه هستند ـ موجب تعویق آن شد؛ مساله‌ای که نقض توافق ادلب است.

نیروهای نظامی ترکیه در ادلب و شمال سوریه چه می کنند؟

نیروهای ترکیه براساس توافق سوچی، تعهدی جز نظارت و گشت زنی بر مناطق ترسیم شده ندارند. اما ترکیه در یک سال گذشته در یک تجاوز آشکار، اقدام به ایجاد پایگاه های نظامی در این استان کرده که از یک سو مغایر به توافق سوچی و از سوی دیگر در تضاد آشکار با حقوق بین الملل است. در همین زمینه، روزنامه يني شفق تركيه چندی پیش اعلام كرد كه ارتش تركيه هشت پايگاه نظامي در ادلب تاسيس مي كند.

این روزنامه اعلام كرده بود، ارتش تركيه قصد دارد در ادلب و در اراضي تحت كنترل مخالفان از جمله در مناطق حضور ارتش به اصطلاح آزاد سوريه دو پايگاه هوايي تاسيس كند و بر اين اساس، كنترل فرودگاه هاي تفتناز و ابودوهور نيز در چهارچوب نقشه انتقال، تحت مديريت نيروهاي ارتش تركيه قرار خواهد گرفت.

حضور نظامی ترکیه در شمال سوریه مطابق اصول و قوانین بین المللی است؟

حضور نظامیان ترکیه در شمال سوریه از مهمترین رفتارهای خارج از عُرف و خلاف حقوق پذیرفته در حوزه بین الملل از سوی یک دولت به شمار می رود. مقاماتي از وزارت خارجه و مجلس سوريه نیز استقرار نظاميان تركيه در استان ادلب را غيرقانوني و تهديدي براي امنيت ملي سوريه تلقي و اعلام كردند كه حضور تركيه در خاك سوريه، غيرقانوني و نقض حاكميت ملي آن كشور است.

ترکیه به توافقات خود با ایران و روسیه در ادلب پایبند بوده است؟

ترکیه نه تنها به توافق سوچی پایبند نبوده، بلکه در مواقعی با لشکرکشی به مناطقی دیگر به ویژه در مقابل کردها پا را فراتر گذاشته است. ترکیه برای اولین بار جبهه جدیدی علیه ارتش سوریه گشود، در حالی که طبق تفاهمات با روسیه، این نیروها فقط مأموریت جنگ با گروه های کُردی را داشتند و نباید وارد درگیری مستقیم با ارتش سوریه می‌شدند که متعاقب آن نیروهای سپر فرات وابسته به ترکیه در شهر الباب هدف بمباران قرار گرفتند. منابع وابسته به مخالفان سوری اعلام کردند، جنگنده روسی که از پایگاه حمیمیم در استان لاذقیه برخاسته بود، مرکز تجمع نیروهای وابسته به ترکیه را بمباران کرد و روس‌ها تهدید به بمباران عفرین و جرابلس هم کردند و این هم مفهومش این است که برای اولین بار از زمان توافق آستانه و سوچی، این نیروها همتراز جبهه النصره و حزب اسلامی ترکستانی و دیگر گروه های تروریستی محسوب می‌شوند و به مثابه متلاشی شدن توافق شمال سوریه میان روسیه و ترکیه است.

کدام نیروهای تروریستی در ادلب از سوی ترکیه پشتیبانی می شوند؟

احرار الشام و گروه ارتش آزاد سوریه مستقیم پشتیابی می شوند. تحریرالشام نیز غیرمستقیم و از طریق سایر گروه های تروریستی وابسته به خود از سوی ترکیه پشتیبانی می شود.

چرا ارتش سوریه با ارتش ترکیه درگیر شد؟

روند تحولات از آنجا آغاز شد که پس از تضعیف تفاهمات روسیه و ترکیه و یا بی میلی ترکیه به اجرای توافق، دمشق و کرملین تصمیم به شروع عملیات علیه گروه های تروریستی ـ که غیرنظامیان را هدف قرار می‌دادند ـ گرفتند و عملیات در ادلب و غرب حلب را آغاز کردند. در ابتدا، آنکارا به درخواست توقف فوری حمله اکتفا کرد؛ اما روند درگیری‌ها به شکل گسترده‌ای گسترش یافت و ارتش سوریه به نزدیکی‌های سراقب در استان ادلب رسید و در غرب حلب هم مناطق راهبردی را به کنترل خود درآورد تا به حضور تروریست‌ها در حومه حلب کامل پایان دهد.



«رامی عبدالرحمن» مدیر گروه دیده بان حقوق بشرسوری که مقر آن در لندن قرار دارد، در این باره اعلام کرد: «درگیری ها زمانی رخ داد که ارتش سوریه بر روستای جوباس در نزدیکی شهر راهبردی سراقب مسلط شد و به دنبال پیشروی در جاده حلب-لاذقیه برآمدند که نیروهای ترکیه به منظور ممانعت از پیشروی نیروهای ارتش سوریه به حرکت درآمدند.

تلفات نیروهای ترکیه در درگیری های اخیر چه تعداد بوده است؟

نیروهای ارتش ترکیه از سوی نیروهای ارتش سوریه هدف قرار گرفتند که بر اثر آن ۴ نظامی ترک کشته و ۹ نفر دیگر زخمی شدند که نیروهای ارتش ترکیه اقدام به گلوله باران مناطقی در منطقه «مورک» کردند و از داخل لواء اسکندرون با راکت ارتش سوریه را هدف قرار دادند. بر اساس اطلاعات دریافتی همه نیروهای ترکیه که در پست «تریندار» بودند و از سوی ارتش سوریه هدف قرار گرفته اند، کشته یا زخمی شدند.

ارتش ترکیه چگونه به بقای گروه های تروریستی در ادلب کمک می کند؟

ارتش ترکیه با اخلال در پیشروی های میدانی ارتش سوریه برای پاکسازی این استان از وجود گروه های تروریستی، به موجودیت و ادامه حیات آن ها کمک می کند.

چرا بحران در ادلب تداوم یافته است؟

ترکیه به خوبی می‌داند که دیر یا زود باید مناطقی که با توافق سوچی تحت عنوان ناظر در اختیار گرفته، تخلیه کند، زیرا بخشی از حاکمیت سوریه بوده و دمشق به دنبال تثبیت حاکمیت خود است. قوانین بین‌المللی نیز چنین حقی را به سوریه می‌دهد. نقش ترکیه در تدوام بحران را می‌توان در این راستا ارزیابی کرد که ضمن ایجاد پروپاگاندای رسانه‌ای، حداکثر تلاش خود را در راستای ایجاد فشار سیاسی به دمشق خواهد آورد تا عملیات برای آزادی ادلب متوقف شود.

در نهایت سرنوشت ادلب چه خواهد شد؟

با توجه به اینکه از نظر حقوقی و سیاسی، ترکیه دلایل قابل قبولی برای ادامه حضور خود در ادلب ندارد، بعید به نظر می‌رسد که بتواند اقدام درخور توجهی انجام دهد. تنها دستاویز ترکیه در این بین به راه افتادن سیل آوارگان از ادلب به ترکیه است که با استفاده از آن بتواند به دمشق و مسکو فشار آورد تا عملیات خود را متوقف کنند یا دامنه آن را کاهش دهند. در هر صورت این مسیری است که حکومت سوریه دنبال می‌کند و دیر یا زود ادلب را نیز خواهد نوردید.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه خبری تحلیلی تابناک ، تاریخ انتشار: 16 بهمن 1398 ، کدخبر: 956880 ، www.tabnak.ir