شعارسال: این در شرایطی است که در گذشته روند سدسازی بسیار کند بود؛ به‌گونه‌ای که در دولت‌های اول و دوم تنها یک سد، در دولت سوم سه سد و در دولت پنجم نیز دو سد به بهره‌برداری رسید، اما از دولت ششم و هفتم می‌توان به عنوان دولت‌های میانه‌رو در سدسازی یاد کرد؛ چراکه در هر کدام از آن‌ها ۱۳ سد به بهره‌برداری رسید.

پس از دولت ششم، کشور با حجم وسیع سدسازی روبه‌رو بود؛ به‌طوری که تنها در دولت هشتم ۳۵ سد به مدار بهره‌برداری وارد شد. در ادامه این روند، در دولت بعد یعنی دولت نهم، از اول مهرماه سال ۱۳۸۴ تا پایان شهریور سال ۱۳۸۸ بالغ بر ۱۸ سد به‌بهره‌برداری رسید، اما قله سدسازی در دولت دهم و با تعداد ۳۹ سد بود. پس از آن، دولت تدبیر و امید به‌طور جدی در بحث سدسازی مورد انتقاد قرار گرفت و همین مسأله موجب شد که تعداد سد‌های بهره‌برداری شده در این دولت، با کاهش روبه‌رو شود و دولت یازدهم ۲۵ سد و دولت دوازدهم نیز تنها سه سد را به‌بهره‌برداری برساند.



تا پایان برنامه ششم تعداد سد‌ها افزایش چشمگیری خواهد داشت.

اما درمجموع طی این سال‌ها ۱۷۲ سد به ظرفیت ۵۱ هزار و ۷۶۵ میلیون مترمکعب به‌بهره‌برداری رسیده و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، اکنون ۶۷۲ سد در دست بهره‌برداری، ۱۲۰ سد در دست ساخت و ۱۷۶ سد در دست مطالعه قرار دارد. این موضوع به این معناست که تا پایان برنامه ششم، تعداد سد‌های ساخته شده در دولت دوازدهم نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت؛ چراکه بر اساس عملکرد اهداف تعیین شده، بر اساس سند تفصیلی برنامه ششم توسعه و در سرفصل برنامه تأمین آب، ظرفیت آب تنظیمی سد‌ها (غیرمرزی) مقرر شده است که در طول برنامه، ۱۴۰۱ میلیون مترمکعب اضافه شود که در سال ۱۳۹۶، این هدف ۱۳۲ میلیون مترمکعب بوده و عملکرد این فعالیت بالغ بر ۱۱۲ میلیون مترمکعب بوده است.

همچنین در ظرفیت آب تنظیمی سد‌ها (مرزی) مقرر شده که در طول سال‌های برنامه ششم توسعه، دو هزار و ۸۵۷ میلیون مترمکعب ظرفیت تنظیم اضافه شود که در سال ۱۳۹۶، این هدف ۳۱۴ میلیون مترمکعب بوده و عملکرد هم بالغ بر ۲۲۸ میلیون مترمکعب اعلام شده است.



آمار سد‌های ملی به ۲۱۴ مورد می‌رسد

به‌طور کلی و طبق اعلام وزارت نیرو، از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ تعداد ۱۲۵ سد بزرگ و از سال ۱۳۹۲ تا امروز حدود ۳۷ سد ملی به سد‌های کشور اضافه شده و طبق برنامه تا سال ۱۴۰۰ به این عدد در پایان دولت اضافه می‌شود؛ به این ترتیب که در مدت هشت سال ۷۰ سد ملی به بهره‌برداری خواهد رسید و آمار سد‌های ملی به ۲۱۴ مورد می‌رسد.

در این راستا رضا اردکانیان، وزیر نیرو، در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که وضعیت سدسازی در کشور با وجود انتقادات سال‌های گذشته به موضوع سدسازی چگونه است، گفت: بیش از ۴۷ هزار سد بزرگ در دنیا وجود دارد که نیمی از آن در چین است و بخش قابل توجهی در نیمه دوم قرن بیستم ساخته شده است و کشور‌های معدودی هستند که سدسازی‌هایشان را در قرن ۲۱ آغاز کرده‌اند.

وی با بیان این‌که ما ته جدول هستیم و در سال‌های جنگ تحمیلی ساخت‌و‌ساز سد را محدود کرده بودیم، به ایسنا گفت: در سال ۱۳۵۷ تعداد ۱۹ سد ملی ساخته شد. آن زمان وقتی وارد عرصه سدسازی شدیم، سراغ سد‌های بزرگ رفتیم که حجم زیادی از آب را جمع‌آوری کند.



سد‌سازی باید با هدف کنترل سیلاب باشد

وی در این‌باره گفت: اگر تاکنون گفته می‌شد سدسازی باید با هدف تأمین آب شرب، کشاورزی، تولید برق و کنترل سیلاب صورت بگیرد، اکنون باید وارد این مسیر شویم که سدسازی را با هدف کنترل سیلاب انجام دهیم و این‌که گفته می‌شود بارندگی‌های یک‌ساله سد‌ها را پر نکرده و سدسازی بی‌فایده است، دیگر نباید مانع کار باشد، زیرا جیره منابع آبی خود را در هر سال دریافت نمی‌کنیم و ممکن است هر چند سال یک‌بار این سهمیه در اختیارمان قرار گیرد. به همین دلیل باید ظرفیت‌های ذخیره‌سازی را در اختیار داشته باشیم.

وی افزود: به‌طور مثال سد کارون ۳ در دهه ۸۰ تکمیل و آبگیری شد و در همان دهه نیز به بهره‌برداری رسید و در همان زمان، سیلاب وسیعی در حوزه کارون بزرگ رخ داد و این سد همچون یک مخزن بزرگ توانست سه میلیارد مترمکعب آب شیرین را در خود جای دهد و از خسارات جانی وسیع جلوگیری کند و همچنین به موجب آن هشت واحد تولید برق ۲۵۰ مگاواتی وارد مدار شد و شاهد توان تولید دو هزار مگاوات برق بودیم. امسال نیز در سیستان و بلوچستان توانستیم مدیریت مناسبی داشته باشیم، به‌گونه‌ای که اقدامات موثری در این راستا انجام شد و اگر این اقدامات صورت نمی‌گرفت، قطعاً میزان خسارات سیلاب بیش از این میزان بود.



صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور در حوزه سدسازی و نیروگاه‌سازی

همچنین بهروز مرادی، مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، درخصوص تغییر رویکرد سدسازی در کشور گفت: سد‌هایی که تاکنون ساخته شده‌اند، در مدیریت سیلاب نقش ویژه‌ای داشته‌اند و اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که باید رویکرد‌ها نسبت به سدسازی تغییر کند.

برای رواناب‌هایی که وارد دریای عمان و خلیج فارس می‌شوند، به گفته مرادی از قدیم برنامه‌هایی داشته‌ایم، اما باید سد‌های دیگری ساخته شود تا بتوان تمامی رواناب‌هایی را که از منطقه سیستان و بلوچستان و هرمزگان خارج می‌شود، کنترل کند.

مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان این‌که برای ایجاد سد‌ها و مخازن بزرگ همچون سد بختیاری به اعتبارات سنگینی نیاز داریم، گفت: برای این مسأله مذاکراتی را با کشور‌های خارجی داشته‌ایم تا بتوانیم این طرح‌ها را با استفاده از فاینانس خارجی تأمین مالی کنیم و به محض این‌که منابع مالی آن مهیا شود، این طرح‌ها وارد مرحله اجرا خواهند شد.

وی با اشاره به اقداماتی که برای سد‌ها صورت گرفته است، ادامه داد: بحث گردشگری روی سدها، مهار رواناب‌ها و ایجاد سد‌ها با هدف مهار سیلاب از جمله برنامه‌هایی است که اکنون در دست اجرا داریم، اما برای این‌که چند سد دیگر باید در کشور ساخته شود، باید مطالعاتی صورت گیرد تا بتوان در این‌باره اطلاعات دقیقی ارائه کرد. در استان لرستان که یک منطقه سیل‌خیز است، احداث دو سد در دست مطالعه قرار دارد که باید برای مهار سیلاب این دو سد را ایجاد کنیم.

مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور در حوزه سدسازی و نیروگاه‌سازی، اظهار کرد: این مسأله را با توجه به قابلیت‌های بسیار بالایی که کشور در این دو صنعت دارد، در پیش گرفته‌ایم و با کشور‌های منطقه نیز برای این مسأله وارد مذاکره شده‌ایم.

مرادی در پاسخ به این سوال که برای مهار سیلاب چه تعداد سد باید در کشور ساخته شود، گفت: با توجه به این‌که بخشی از سدسازی در اختیار شرکت آب نیرو قرار دارد و شرکت آب منطقه‌ای در این حوزه فعال است، نمی‌توان عدد دقیقی اعلام کرد، اما اکنون ۲۰ ساختار را در دست بررسی داریم که مطالعات آن در فاز یک قرار گرفته است و در بخش شناخت نیز همین مقدار در دستور کار قرار دارد که منتظر اخذ مجوز‌های زیست محیطی آن هستیم.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 28 بهمن 1398 ، شماره خبر: 1077  ، www.sabzineh.org