شعار سال : شهر نیمه تعطیل است. از شبکه‌های اجتماعی گرفته تا بیلبوردهای شهری، همه را به در خانه ماندن و شستن مکرر دست‌ها توصیه می‌کنند و تب ماسک، دستکش و ماده ضدعفونی همه را گرفته است. آن‌ها اما همچنان در خیابان و مترو و بی‌آرتی می‌گردند. یکی جنس‌هایش را می‌فروشد، دیگری شیشه خودروها را تمیز می‌کند، بعدی ساز می‌زند، آن یکی گل‌فروش است و برخی هم سطل‌های زباله را کاوش می‌کنند. کودکان کار، کاری به کرونا ندارند. اما آیا کرونا هم کاری به آن‌ها ندارد؟

«هر‏گاه فقر از دری وارد خانه‌ای شود، ایمان از در دیگرش بیرون می‌رود»؛ این حدیثی مشهور از نخستین پیشوای شیعیان است. در حوزه جسم اما، سلامتی اولین چیزی است که با فقر در معرض خطر قرار می‌گیرد. عوامل مستقیم و غیرمستقیمی از سوءتغذیه گرفته تا کاهش رعایت اصول بهداشتی و البته نرسیدن آموزش‌های بهداشتی مناسب به این دسته از مخاطبان باعث می‌شود که هم حفظ سلامتی دشوار باشد و هم درمان. به همین دلیل است که قشر آسیب‌پذیر اقتصادی و اجتماعی، اغلب در خط اول آسیب‌پذیری اجتماعی هم قرار می‌گیرد. در شرایطی که اقشار آسیب‌پذیری مثل کارگران فصلی و روزمرد به دلایل همچون کاهش بازار کار در معرض آثار ثانویه ناشی از شیوع کووید 19 قرار گرفتند، برخی دیگر مانند پاکبانان یا کودکان کار نیز به دلیل تماس پیوسته با محیط آلوده بیرون در معرض خطر کرونا قرار دارند. در این میان، آلودگی کودکان کار به ویروس کرونا از یک سو با توجه به آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر بیماری و از سوی دیگر ارتباط اجتماعی گسترده با رد و بدل کردن کالا و پول یا گشتن در میان زباله‌هایی که می‌تواند پر از ماسک‌ها و دستکش‌های آلوده باشد، می‌تواند تبدیل به خطر بزرگی هم برای آن‌ها و هم در مسیر گسترش شیوع کرونا در جامعه باشد.

طبق آمارها، تنها در تهران چهار هزار و ۶۰۰ کودک زباله گرد وجود دارند. به این تعداد باید دستفروشان، دارندگان مشاغل کاذبی مثل فال‌فروشی، پاک کردن شیشه خودرو و اسفنددودکنی و البته حتی کودکانی که در مشاغل جدی‌تر مشغول به کارند را اضافه کرد. در روزهای گذشته دیالوگ‌های فراوانی چه در فضای مجازی و چه در قالب گزارش‌های رسانه‌ای میان مردم و خبرنگاران با کودکان کار مطرح شده است که نشان می‌دهد این کودکان یا از وجود ویروس کرونا بی‏اطلاعند یا اگر مطلعند، راه‌های پیشگیری و میزان در خطر بودن‏شان را نمی‌دانند و درنهایت اگر همه این موارد را بدانند، به دلیل شرایط کاری و فقر مالی، امکان رعایت نکات پیشگیرانه را ندارند. در این میان تصاویری مثل ضدعفونی کردن دست یک کودک کار توسط یک پلیس نیز بسیار مورد توجه واقع شده و وظیفه اجتماعی در برابر این اعضای کوچک آسیب‌پذیر جامعه را یادآوری کردند.

احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس هفته گذشته در مصاحبه‌ای از پیگیری وضعیت کودکان کار در بحران کرونا گفته بود. وی در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه سازمان بهزیستی متولی کودکان کار و خیابان است، گفت: با توجه به اینکه اکنون شاهد شیوع ویروس کرونا در کشور هستیم و تهران در صدر مبتلایان قرار گرفته است و از آنجا که تهران دارای بیشترین آمار کودکان کار و خیابان است لذا حضور این کودکان در شهر بدون داشتن تجهیزات بهداشتی برای سلامت آنها و خانواده‌هایشان مخاطره‌آمیز است. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه این روزها همچنان شاهد حضور کودکان خیابانی و زباله گرد بدون استفاده از لوازم بهداشتی در شهر هستیم، گفت: کودکان کار به راحتی عاملی برای شیوع ویروس کرونا هستند و علاوه بر اینکه سلامت‏شان در خطر است به راحتی می‌توانند این ویروس را به خانواده منتقل کنند و جان سایر افراد را هم در معرض خطر قرار دهند. بیگدلی گفت: کودکان کار عموما در خانواده‌های پرجمعیتی هستند که می‌توانند ناقل ویروس به خانواده شوند و اغلب آنها امکان دسترسی به شرایط درمانی مناسب ندارند و اگر دچار بیماری شوند قطعا در شرایط سختی خواهند بود. وی تاکید کرد: لازم است که تدابیر لازم از سوی متولیان امر، برای جمع‌آوری آنها از خیابان اتخاذ شود. متاسفانه سال‌هاست به دلیل مسائل اقتصادی و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد شاهد حضور کودکان خیابانی و زباله‌گرد در خیابان‌ها هستیم و نیاز است که برای حمایت از این کودکان و خانواده‌های آنها تدابیر جدی اتخاذ شود و نباید از موضوع کودکان کار غافل شد. این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس افزود: هرچند گفته می‌شود درصد ابتلای کودکان به ویروس کرونا پایین است اما نباید فراموش کرد که کودکانی که نه تغذیه درستی دارند و نه در شرایط رشد مناسبی قرار دارند و میزان ایمنی بدن آنها با کودکانی که این شرایط را ندارند، متفاوت است بیش از سایر کودکان آسیب‌پذیرتر هستند.
در این مدت برخی پیشنهاد داده‌اند که کودکان کار موقتا جمع‌آوری شده و تحت مراقبت قرار گیرند تا خطر شیوع کرونا هم برای آن‌ها و هم برای جامعه کاهش یابد. با این حال اجرای چنین طرحی از آن جا که نیاز به پیش‌بینی‌ها، تمهیدات و زیرساخت‌های فراوان دارد، به آسانی ممکن نیست و حتی غیرممکن می‏کند.
پیشتر سیدمالک حسینی، سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران از انجام غربالگری کودکان کار جهت مقابله با کرونا خبر داده بود. به گفته وی با پیگیری سازمان‌های مردم نهاد، موضوع زباله‌گردی و تفکیک از مخزن را در تهران ممنوع و غیرقانونی اعلام شده است. همچنین محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون اجتماعی و امور فرهنگی شهرداری تهران در مکاتبه‌ای با استاندار تهران درخواست ورود نیروی انتظامی به این موضوع را مطرح کرد.

از ابتدای هفته جاری نیز به دنبال درخواست سازمان بهزیستی کشور مبنی بر تامین هزینه بسته‌های بهداشتی مراقبتی کودکان کار در سراسر کشور، بنیاد مستضعفان مبلغ 5 میلیارد تومان را با هدف حفاظت از سلامتی کودکان کار به حساب سازمان بهزیستی واریز کرده است. همچنین مقرر شده است که سازمان بهزیستی، مسئولیت تهیه این اقلام بهداشتی و مراقبتی را عهده‌دار شود و بر اساس ساز و کاری مشخص، این کودکان را تحت‏‌ای لازم به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا قرار دهد.
در همین راستا، رئیس سازمان بهزیستی کشور از اجرای طرح آموزش و اهدای اقلام بهداشتی و مواد ضدعفونی‌کننده به کودکان کار و خیابانی در سراسر کشور با رویکرد کاهش آسیب و جلوگیری از افزایش و بروز ویروس کرونا در کشور خبر داد. وحید قبادی‌دانا در‏این‏باره اظهار کرد: در هفته پایانی سال 98، طرح آموزش و اهدای اقلام بهداشتی و همچنین مواد ضدعفونی به کودکان کار و خیابانی در سراسر کشور به اجرا در خواهد آمد. وی تصریح کرد: طرح اشاره‌ شده با همکاری و مساعدت بنیاد مستضعفان اجرا خواهد شد و در این طرح همکاران ما در اورژانس اجتماعی بهزیستی در خیابان‌ها به کودکان کار و خیابان، آموزش‌های لازم برای پیشگیری از ابتلای به ویروس و جلوگیری از ویروس کرونا داده می‌شود. قبادی‌دانا افزود: با توجه به استقرار نیروهای اورژانس اجتماعی در معابر مختلف در سطح کشور، جنبه‌های مختلف خطر این بیماری گوشزد خواهد شد؛ علاوه بر این روش‌های پیشگیری و جلوگیری از آلودگی و سرایت به این ویروس به افراد آموزش داده می‌شود، همچنین کنار اجرای این طرح اقلام بهداشتی (شامل مواد ضدعفونی، ماسک و دستکش) در اختیار این کودکان قرار می‌گیرد. رئیس سازمان بهزیستی کشور در پایان گفت: طرح آموزش و اهدای اقلام بهداشتی به کودکان کار و خیابانی با همکاری نیروهای اورژانس اجتماعی و همچنین سازمان‌های مردم‌نهاد در امور کودکان اجرا می‌شود و رویکرد این طرح کاهش آسیب و جلوگیری از افزایش و بروز ویروس کرونا در کشور خواهد بود.

حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز همزمان با آغاز توزیع بسته‌های بهداشتی بین کودکان کار و خیابان تاکید کرد که سازمان بهزیستی به هیچ عنوان سیاست جمع‌آوری این کودکان در مراکز را دنبال نمی‌کند. وی  افزود: بحث جمع‏ آوری معتادان بی خانمان نیز در مدت اخیر مطرح شد اما ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز اعلام کرده است که در حال حاضر برنامه‌ای برای جمع‏ آوری معتادان وجود ندارد، در حوزه کودکان هم همینطور است. ممکن است کودکانی باشند که به کروناویروس مبتلا باشند اما علائمی از خود نشان ندهند درصورتی که با ارزیابی اولیه ما، کودکان بیمار شناسایی نشوند و در‏صورتی که سازمان بهزیستی اقدام به جمع‏آوری این کودکان کند، پیامد این اقدام مبتلا کردن سایر کودکان به این بیماری است. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اظهار کرد: اگر برای مثال هزار کودک کار و خیابان، زباله‌گرد و ... جمع‌آوری شوند و آنها را در مراکز جمع کنیم، این اقدام برای این کودکان خطرناک است. با توجه به شرایط حال حاضر، سیاست سازمان بهزیستی مبنی بر این است که به کودکان آموزش‌ها و اقلام ضدعفونی کننده را ارائه دهیم تا سلامت آنها را حفظ کنیم. مسعودی فرید با اشاره به اینکه بسیاری از این کودکان با خانواده خود زندگی می‌کنند و ما نمی‌توانیم کودکی که با خانواده خود زندگی می‌کند را جمع‌آوری کنیم و به مراکز ببریم، تصریح کرد: به این ترتیب با بررسی‌های کارشناسانه، سیاست بهزیستی حفظ سلامت حداکثری این کودکان و پرهیز از به خطر انداختن این کودکان است. وی با اشاره به اینکه یکی از آموزش‌هایی که به این کودکان داده می‌شود نیز مربوط به پرهیز از حضور در خیابان است، توضیح داد: به این ترتیب در زمان وقوع کرونا سازمان بهزیستی به هیچ وجه سیاست جمع‌آوری کودکان در مراکز را دنبال نمی‌کند چرا که این کار باعث شیوع بیماری در کودکان می‌شود. الان نیز مردم معمولا از کودکی که در خیابان است و کالایی می فروشد چیزی خریداری نمی‌کنند، خود این موضوع منجر به حضور کمتر این کودکان در شهر شده است. خانواده‌های این کودکان نیز نسبت به این مسئله تا حدی حساسیت‌های لازم را پیدا کرده‌اند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی همچنین در پاسخ به افرادی که از بهزیستی این انتظار را دارند که این کودکان را جمع‌آوری کنند گفت که الان موضوع اصلی «بیماری کرونا» و نه «کودکان کار و خیابان» است. این دو موضوع نباید با هم اشتباه گرفته شود. ما باید سعی کنیم عفونت ویروسی در کودکان ایجاد نشود تا آنها نیز سایرین را مبتلا نکنند. در‏خصوص این تصمیم نیز با متخصصان و فعالان حوزه کودک صحبت‌های زیادی شده است تا بهترین تصمیم در این خصوص اتخاذ شود. مسعودی فرید با اشاره به اینکه اعتبارات مورد نیاز برای این طرح از سوی سازمان بهزیستی و بنیاد مستضعفان تامین شده است، اظهار کرد: با همکاری سازمان‌های مردم نهاد در سراسر کشور بسته‌هایی برای این کودکان تهیه شده است که عمدتا توسط همکاران اورژانس اجتماعی همچنین اعضای سازمان‌های مردم نهاد توزیع می‌شود. وی با اشاره به اینکه آموزش کودکان و آگاه‌سازی آنها در خصوص کرونا ویروس یکی از اهداف این طرح است، تصریح کرد: همچنین نحوه شست و شوی دست‌ها و ... به این کودکان آموزش داده می‌شود، سپس بسته بهداشتی مذکور به آنها تحویل داده می‌شود که شامل مواد ضدعفونی کننده، دستکش، ماسک و ... است.

علی‌رغم این اخبار مثبت، نکته نگران کننده برای بسیاری از فعالان اجتماعی، کیفیت اجرا و البته میزان دربرگیری چنین طرح و برنامه‌هایی است. از یک سو سابقه ضعف طرح‌های حمایتی و حتی عملکرد فعلی در مدیریت بحران کرونا بر این نگرانی دامن می‌زند و از سوی دیگر با توجه به قدرت شیوع کرونا، حتی گسترش نیافتن چتر پوششی چنین حرکت‌هایی روی جمع کوچکی از این بخش جامعه، می‌تواند همچنان خطر شیوع را گسترش دهد. باید منتظر ماند و دید این طرح‌ها در عمل چقدر موفق خواهند بود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ابتکار،تاریخ انتشار:26اسفند1398،کد خبر:153608،www.ebtekarnews.com