شعار سال: حضرت آیت الله یوسف صانعی در این دیدار، طی بیاناتی اظهار کرد: در ابتدای سخن باید از حضرت آیت الله العظمی سیستانی و حجت الاسلام والمسلمین شهرستانی تشکر کنم؛ 
این مرجع تقلید شیعیان درباره موضوع زمان و مکان در اجتهاد در اندیشه امام خمینی (س) و علت عدم تداوم سیره ایشان در فتوا‌های کارگشا و بن بست شکن تصریح کرد: تمام کسانی که در محضر امام تلمّذ می‌کردند و از بزرگان بودند در زمان حیات امام و یا مدت کوتاهی پس از امام به شهادت رسیدند یا فوت کردند مانند شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید مفتح و لذا کمتر کسی از محققین درس امام باقی ماند بنابراین سیره اجتهادی امام خمینی آن چنان که باید و شاید تداوم نیافت.

ایشان ابراز داشت: زمانی که ما درس امام می‌رفتیم، بعضا نسبت به ایشان بی مهری بود نه اینکه تقصیر باشد بلکه یکسری قصور بود و چه بسا دشمن هم پشت قضیه بود، چون آینده امام را می‌دیدند و لذا نمی‌خواستند امام نضج و اوج بگیرد.

آیت الله صانعی افزود: یادم می‌آید ما که درس امام می‌رفتیم بعد از ظهر‌ها در فیضیه راه می‌رفتیم و بلند مباحثه می‌کردیم که این سر و صدا به گوش بقیه طلاب برسد و به این طریق، فقه امام را ترویج می‌کردیم.

این مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: بنده وقتی کفایه را خوانده بودم و می‌خواستم درس خارج امام بروم، اینقدر تبلیغات علیه امام خمینی زیاد بود که شک و تردید داشتیم اگر بخواهیم به درس ایشان برویم وقتمان تلف می‌شود، لذا خدمت آقای فکور استخاره کردیم؛ ایشان گفت: شما یا سفر اعتاب مقدسه می‌خواهید بروید یا جلسه درسی می‌خواهید بروید؛ اگر سفر اعتاب مقدسه می‌خواهید بروید با دوستانی همسفر می‌شوید که همیشه اختلاف سلیقه دارید، اگر درس می‌خواهید بروید باز با دوستانی هم مباحثه می‌شوید که همواره اختلاف سلیقه دارید، اما درس بسیار مفید است و پا به پای زیارت اعتاب مقدسه و امیرالمومنین (ع) است و از آن درس تعبیر به بهشت شده است. ما عرض کردیم که درس فلانی می‌خواهیم برویم.

ایشان افزود: ما درس امام رفتیم و عصر‌ها در قسمت شرقی فیضیه ۶-۷ نفر بودیم که مباحثه می‌کردیم، اختلاف سلیقه به حدی بود که گاهی داد می‌زدیم.

آیت الله صانعی ادامه داد: بی مهری‌ها به امام بعد از فوت آیت الله العظمی بروجردی زیادتر شد و به نظرم همچنان ادامه دارد. شاید ۲۰ سال پیش بود به یکی از آقایان گفتم بیائید مبانی امام را مطرح کنید و در این دروسی که شما می‌گذارید، تحریرالوسیله را بگذارید، حرف امام را مطرح کنید، بنده از اول بحث خارجم روی کتاب‌های امام خمینی بود. البته خوشبختانه دیگرانی هم آمده اند و دارند مبانی امام را مطرح می‌کنند، اما هنوز عمومیت پیدا نکرده است.

این مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: بعد از رحلت امام خمینی (س) وضع به سمتی رفت که دیگر نگذاشتند این مبانی را تقریر کنم البته صریح نگفتند این مبانی را تقریر نکنید، اما بعد از ۵۰ سال که به فیضیه رفته بودیم از فیضیه رفتن ممنوع شدیم و مقداری هم که مانده ایم مرهون تعریف‌های سیدنا الاستاد امام هستیم.

ایشان با اشاره به دیدار سالیان دور خود با یک اندیشمند چینی و پاسخ به شبهات او گفت: زمانی خبرنگار قوی چینی کمونیست نزد من آمد و سئوالاتی کرد، وقتی من پاسخ سئوالات او را دادم، گفت این اسلامی که شما معرفی می‌کنید غیر از آن چیزی است که ما در مورد اسلام شنیدیم ولکن یک مشکل دارید. شما این مبانی را به شکل قانون درآورده و در دنیا مطرح کنید. گفتم دست من کوتاه و خرما بر نخیل.

آیت الله صانعی در مورد دخالت زمان و مکان در احکام اسلام گفت: ریشه برخی مشکلات و عقب ماندگی‌های اجتهادی، نا آشنایی با موازین است و برخی ناشی از ناآشنایی با زمان و مکان و برخی سخت گیری‌های بی مورد و برخی ناشی از بی احترامی است که نسبت به بزرگان و علما شد. بزرگانی بودند که بی احترامشان کردند. من شخصا به رغم مضایق به بسیاری از شبهات مطابق با موازین اسلامی پاسخ داده ام. با توجه به همان فقه سنتی، به نظر من شبهه‌ای وجود ندارد و می‌توان به نیاز‌های روز با دقت پاسخ داد. من وقتی به احکام اسلام نگاه و هرروز یک مطلبی را مطالعه می‌کنم، ایمانم به پیامبر (ص) و خداوند بیشتر می‌شود.

ایشان به عنوان نمونه راجع به حقوق زن در اسلام بیان کرد: قرآن کریم ۱۲ بار دعوت به معاشرت معروف کرده است و همین طور می‌فرماید: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً» زن و مرد در کنار یکدیگر آرامش می‌یابد، بزرگانی بیان کرده اند که زن برای بیرون رفتن از خانه و حتی نذر از مال خود احتیاج به اجازه شوهر دارد درحالیکه به نظر من این دیدگاه با مساله آرامش که به عنوان سرّ ازدواج در قرآن مطرح شده، سازگاری ندارد.

این مرجع تقلید شیعیان افزود: آیت الله خویی در این زمینه یک گام به جلو نهاده و عنوان کردند که خروج زن از منزل در صورتی که مزاحم حقوق مرد باشد احتیاج به اجازه دارد، اما اگر مزاحم نباشد احتیاج به اجازه ندارد. بنده به این مساله قائل هستم که اگر مرد هم بخواهد بیرون برود، اگر مزاحم حقوق زن باشد باید اجازه بگیرد.

ایشان ادامه داد: شما چگونه می‌خواهید اسلام را معرفی کنید؟ می‌گوئید یک زن وقتی خواست به عیادت پدر و مادرش برود باید از شوهر خود اجازه بگیرد، اما مرد می‌تواند تا ساعت ۳ بعد از نیمه شب با رفقای خود وقت بگذراند و بعد دست خانمی را بگیرد و منزل بیاید و بگوید رختخواب او را پهن کن، او را صیغه کردم، این جایز است؟ و آیا با معاشرت معروف می‌سازد؟ قطعا نمی‌سازد. باید نظر کرد و راه حل را دید. بنده بالاتر می‌گویم که مرد هم باید از زن اجازه بگیرد. بنده در مورد متعه هم گفته ام صیغه برای جنگ و جبهه هاست و در موارد خاصی است که نباید زوجه هم از آن مطلع گردد. یک زمانی حتی می‌خواستند اینجا خانه عفاف درست کنند، این قطعا نادرست است. این‌ها همه ملهم از سیدنا الاستاد است.

آیت الله صانعی گفت: سیدنا الاستاد یک بحثی دارند؛ معروف است بین فق‌ها که نمی‌شود قرآن به غیر مسلم منتقل شود ولو به صورت ارث. اگر هم به او فروخته شد واجب است از او بازخریداری شود. امام خمینی وقتی به اینجا می‌رسد می‌فرماید: برخی اوقات واجب است به غیرمسلمان داده شود، برخی اوقات مستحب است و بقیه اوقات هم جائز است.

این مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: اگر فردی مسیحی آمد و می‌خواست مسلمان شود، بگوید برنامه اسلام را بدهید، می‌گوئیم برنامه ما قرآن است و آیات قرآن را برای او می‌خوانیم. درخواست دریافت قرآن را می‌کند، می‌گوئیم نه بیا اینجا بایست نگاه کن، نمی‌توانیم قرآن را به تو بدهیم؟ خب می‌گوید: این چه معجزه‌ای است؟ من چگونه آن را نگاه کنم؟ اینجا امام می‌فرماید: اگر هدایت او موقوف به دادن قرآن است واجب است به او قرآن را بدهیم، اما اگر می‌خواهد قرآن را بررسی کند، مستحب است قرآن را به او بدهیم والا جائز است. چه دلیلی دارد برای اینکه دادن قرآن به او حرام باشد؟

ایشان عنوان داشت: از اینجا الهام می‌گیرم این بحث متعه (صیغه) را که در اسلام تجویز شده است. علی بن یقطین آمد مدینه و امام به او فرمود برای تو زشت است که اینجا بیایی و متعه کنی. یا مساله دیگر؛ مردی زن پیدا کرده، ۵۰ سال از آب و رنگش استفاده کرده، هزار مشکل را در خانه این مرد تحمل کرده، الان به سمتی و مقامی رسیده، می‌گوید من می‌خواهم زن دیگری بگیرم در حالی که زن اول معترض است. در اینجا بنده می‌گویم باید رضایت زن اول جلب شود، اگر رضایت او جلب نشود، معاشرت معروف نیست. قرآن توصیه به معاشرت معروف کرده است. آزار و اذیت زن که معاشرت معروف نیست.

آیت الله صانعی ادامه داد: مرحوم صاحب حدائق می‌گوید: حرام است یک مرد دو تا ذریه زهرا (س) بگیرد و با دو تا سیده ازدواج کند، تعلیل شده برای اینکه حضرت زهرا (س) در بهشت اذیت می‌شود. می‌گویند چرا اذیت شود؟ خب یکی از مصادیق اذیت شدن به همین است که هوو مشکلات برای زن اول به وجود می‌آورد. یا بقیه مسائل.

ایشان در ادامه توضیح مساله زمان و مکان در اندیشه امام گفت: این حرف را که زمان و مکان را موثر قرار داده است، این حرف را شهید اول هم در قواعد دارد منتها امام فرموده و این را هم پیاده کرده است. یک مورد آن، همان مساله گنج است که اگر کسی خانه اش را حفر کند و منبع نفت پیدا کرد، براساس اینکه هرکسی مالک زمین است، تا هفت طبقه زیرزمین صاحب نتایج و منافع آن است، عده‌ای می‌گویند این معدن نفت برای صاحب خانه است. امام (سلام الله علیه) می‌فرماید: مالکیت لواحق زمین تابع قرارداد عقلایی است. عقلا می‌گویند تا حدی عقلایی حق دارد، اما اگر به معدن رسید، آن را جزو اموال عمومی می‌دانند و می‌گویند باید به دولت داده شود کمااینکه بنده هوای خانه را مالک هستم، اما اگر هواپیمایی از بالای خانه من رد شد، آیا می‌توانم بگویم این فضا در مالکیت من است و هواپیما نمی‌تواند رد شود؟ عقلا آن را ملک من نمی‌دانند لذا در مالکیت من نیست. یا امام در مورد دیگری با عنوان بیع حیوان و حق فسخ سه روزه اشاره دارد- درموردیکه اختلاف شده است تا سه روز حق فسخ دارد برای فروشنده است یا برای صاحب حیوان است یا برای مشتری است یا هردو؟ - امام در اینجا نه تنها زمان و مکان را در موضوعات موثر می‌داند بلکه در استنباط هم موثر می‌داند و می‌گوید: یک دسته از روایات در زمان پیامبر (ص) بوده است، در آن زمان، معاملات جنس به جنس بوده است و نقد رایجی نبوده است اینجا پیامبر (ص) برای هردو فرموده است، اما آن دسته روایاتی که حق فسخ را به مشتری یا صاحب حیوان می‌دهد، برای زمان بنی العباس و زمان صادقین است که نقد رایج بوده است. با این همه، متاسفانه و صد متاسفانه در زمان حیات امام به این مبنا حمله شد.

این مرجع تقلید ابراز داشت: صدوق که از اخباریون تقریبا و از متعبدین به روایات است و متن روایات را معمولا عمل می‌کند، همین مبنا را دارد. مدت‌ها برای من مساله طبابت‌ها با استناد به برخی روایات مشکل بود. این‌ها بعضا با طب امروز نمی‌سازد، کسی که یرقان دارد اگر فلوس به او بدهند که درجا کشته می‌شود یا کسی که چربی کبد دارد اگر روغن زیاد به او دهیم که نمی‌شود. این برای من مشکل بود.

ایشان ادامه داد: از نظر موازین شرعی، برای ما حجت نبود، چون حجت برای قوانین است و این‌ها قوانین هم نیست. دیدم شیخ صدوق در اعتقادات، یک بحث قشنگی دارد و این حرف برای شیخ صدوق خیلی عجیب است، شیخ صدوق می‌گوید: اعتقاد ما این است که اخبار مربوط به طب چند نوع محمل دارد، یکی اینکه گفته شود مربوط به هوای مکه و مدینه بوده است، محمل دیگر جایی بوده که ائمه علیهم السلام طبع فرد را می‌شناختند و به فرد خاص می‌گفتند فلان چیز را بخورد، توجیه سوم اینکه گفته شود مخالفان در روایات دست بردند کمااینکه بنده معتقدم بسیاری از روایات در مورد زنان اینگونه است و برای اینکه حضرت زهرا (س) را بکوبند، در روایات مربوط به زنان دست بردند که زهرا (س) را بکوبند که علی (ع) یا دیگران حق ندارند به نظر زهرا (س) احترام بگذارد و لذا بیشتر روایات از آنهاست. محمل دیگر اینکه اشتباه شده باشد. محمل دیگر این است که راوی برخی روایات را نقل و برخی روایات را فراموش کرده است. یعنی شیخ صدوق ۵ توجیه در اعتقادات خود دارد.

آیت الله صانعی افزود: در مورد ربا هم ما که مساله را حل کردیم، اما یکجا دیدید در جوامعی که می‌خواهند ربا را حل کنند آن راه را طی کنند؟ می‌گویند جعاله کنیم، مشارکت مدنی کنیم. یک کسی نیست بگوید این‌ها جعاله و مشارکت مدنی یا مضاربه را چه می‌شناسند؟ این‌ها می‌خواهند پول بگیرند کارخانه بسازند یا دامداری تاسیس کنند درحالیکه مضاربه در دامداری وجهی ندارد، برخی بزرگان می‌گویند مضاربه در درهم و دینار بوده است. چگونه می‌خواهند این را حل کنند؟ بنده گفتم دو نوع ربا است؛ یک وقت برای کاسبی است و یک وقت استهلاکی است. بنده معتقدم حکومت‌ها باید در بانک‌ها پول بگذارند به صورت استهلاکی، اگر فرد مستمندی مراجعه کرد برای مثلا درمان فرزندش به او بدهند و سودی نگیرند. از محل بیت المال هست. اما یک زمانی، طرف می‌خواهد کاسبی کند باید با او قرارداد ببندند و ضمانت بگیرند.
ایشان با بیان اینکه در مورد ارث غیر مسلم و ازدواج با غیر مسلم هم کتابی نوشته ام گفت: دلیلی بر حرمت ازدواج مسلم با غیرمسلم وجود ندارد.

این مرجع تقلید شیعیان در مورد فرجام انسان‌ها در قیامت هم گفت: برخی می‌گویند انسان‌هایی که کار خوب می‌کنند، اما چون غیر مسلمان هستند در قعر جهنم خواهند بود، اما کسی که شناسنامه او اسلامی است، قعر بهشت است. این سخنان را نمی‌شود پذیرفت. چه بسا در قسمت پایانی سلام در نماز که می‌گوئیم «السلام علینا و علی عبادلله الصالحین» این قسمت، همه انسان‌های صالح را بگیرد یعنی هرکسی به مردم اذیت و آزار نمی‌رساند، آنچه عقلش می‌گوید عمل کرده و خدمت به جامعه می‌کند، شاید سلام بر او هم باشد.

ایشان به فراز‌هایی از دعای ماه مبارک رمضان هم اشاره کرد و گفت: آنجا که می‌گوئیم: «اللهم ادخل علی اهل قبورالسرور» همه قبور را در بر می‌گیرد یا آنجا که می‌گوئیم: «اللهم اغن کل فقیر» یا «اشبع کل جائع» و… شامل همه انسان‌ها می‌شود. فقط یکجا دارد که اللهم اصلح کل فاسد من امورالمسلمین». اینجا بنده عقیده دارم منظور از مسلم، فرد تسلیم مقابل حق، عدالت، حریت و آزادی است.

آیت الله صانعی با بیان اینکه اگر با این بینش جلو برویم جز خوبی، چیزی نمی‌بینیم، بیان داشت: مسیحی که نیمه شب به پرستاری بیماری می‌رود، آیا خدا نمی‌بیند و قعر جهنم می‌برد؟ اما من که با لباس و عمامه یک میلیارد گناه کرده ام را به بهشت می‌برد؟

ایشان با اشاره به نزول قرآن در دوران پیامبر اعظم (ص) عنوان کرد: باید برداشت‌های خودمان از این کتاب آسمانی را درست کنیم.

این مرجع تقلید شیعیان آینده حوزه و نظام را خوب توصیف کرد و افزود: به برکت نیت پاک امام خمینی (س) و خون شهدا، نظام جمهوری اسلامی تا زمان ظهور حضرت ولیعصر (عح) ان شاء الله باقی می‌ماند.

در ابتدای این دیدار، حبیب الله عباسی سردبیر شفقنا، گزارشی اجمالی از فعالیت‌های این پایگاه خبری ارائه کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری شفقنا، تاریخ انتشار: 22 شهریور 1399، کد خبر: 1010627،  www.fa.shafaqna.com