شعار سال: تعلیف دام‌ها از نهال‌های تازه رسته در جنگل، ضربات جبران‌ناپذیری را به جنگل‌های بارانی و پهن برگ وارد می‌کند، لذا یکی از مهم‌ترین برنامه‎های دولت در راستای حفظ جنگل‎های هیرکانی و شمال کشور طرح خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل‌نشینان بود. این طرح در سال۱۳۶۸ آغاز شد؛ اما بعد از گذشت سه‌دهه هنوز نواقصی در آن مشاهده می‎شود. اگرچه قرار بر این بود تا این طرح در جهت حفاظت از جنگل‎ها اجرا شود؛ اما در عوض مسیر برای قاچاق چوب در جنگل‎های شمال هموارتر شد، تا جایی‌که به گفته کارشناسان آسیبی که به جنگل‎های شمال از تیزی اره‎های برقی قاچاقچیان چوب وارد شد، به‌مراتب بسیار برنده‎تر و تیزتر از رفت و آمد دام‎ها در جنگل بود. با وجود این، انتظار می‎رفت در طرح خروج دام از جنگل حفظ معیشت و شأن دامداران در اولویت مسئولان قرار بگیرد؛ اما با گذشت سال‎ها از اجرا شدن این طرح نه تنها شاهد عدم‌ساماندهی دامداری‎ها هستیم، بلکه وضعیت نابه‌سامان اقتصادی و عدم‌حمایت از دامداران عرصه را بیش از قبل به این فعالان در حوزه کشاورزی استان گلستان تنگ‎تر کرده است. اگرچه قرار بود طرح خروج دام برای حفاظت از جنگل‎ها اجرا شود؛ اما در عوض مسیر برای قاچاق چوب در جنگل‎های شمال هموارتر شد.

ساماندهی دامداران در اولویت اجرای طرح خروج دام از جنگل قرار گیرد
در همین رابطه، مدیرکل منابع‌طبیعی گلستان درخصوص چگونگی اجرا شدن طرح خروج دام از جنگلگفت: از آن‌جایی که سطح بسیاری از جنگل‎های هیرکانی و شمال کشور در معرض نابودی قرار داشت و از سویی دام‎هایی که در جنگل‎ها بودند، موجب نابودی درختان تازه روییده می‎شدند؛ از این‌رو از سه دهه گذشته نظر کارشناسان بر اجرایی شدن طرح خروج دام از جنگل قرار گرفت.

عبدالرحیم لطفی تصریح کرد: در ابتدا تصمیم بر آن شد تا دام‎هایی که در جنگل بودند، شناسایی شود و برای جلوگیری از تضییع حق و حقوق این افراد بعد از شناسایی آن‌ها به قیمت آن زمان که رقم مناسبی هم بود، برای جبران خسارت مبالغی پرداخت شد. در واقع همان زمان به‌ازای هر واحد دامی سبک یک رأس دام و به‌ازای یک گاو، هفت رأس دام اضافه می‎شد، از طرفی اگر فردی دامسرا در جنگل داشت، در ازای آن زمین زراعی به آن‌ها تعلق می‎گرفت تا معیشت آن‌ها از بین نرود و این اتفاق در ازای رضایت دامداران افتاد.

وی درخصوص عدم‌اجرای موفق طرح ساماندهی و خروج دام از جنگل گفت: جنگل‎های غرب و مرکزی استان را جنگل‎های انبوه تشکیل می‎دهد که طرح خروج از دام به‌خوبی انجام شد و دامدارانی که ذی‌نفع بودند از جنگل خارج شدند.

مدیرکل منابع طبیعی گلستان اضافه کرد: در طرح ساماندهی، دولت باید تسهیلات مناسبی ارائه می‎داد و اشتغال جدیدی به‌وجود می‎آورد تا به معیشت دامدار لطمه وارد نشود، با وجود این در بسیاری از نقاط ازجمله توسکستان، قرن‌آباد و رامیان طرح خروج دام درست انجام شد و به معیشت مردم چندان لطمه‌ای وارد نشد.

اهمیت معیشت روستاییان ساکن در جنگل
لطفی بیان کرد: درحال رایزنی با استانداری و جهاد کشاورزی هستیم تا در روستا‌های حاشیه و محدوده جنگل طرح خروج دام منتفی شود؛ در واقع نخست باید ساماندهی این دامداران را انجام داد تا جایگاهی به آن‌ها تعلق بگیرد و تا جایی‌که امکان دارد عرصه‎های قابل واگذاری در اختیارشان قرار دهیم تا بخشی از علوفه و جایگاه دامداری‎ خود را داشته باشند.

وی با بیان این‌که برای حفظ معیشت روستاییان جنگل‌نشین در ۲۴روستا طرح مدیریت مشارکتی و توسعه پایدار روستایی درحال اجراست، افزود: در این طرح معیشت روستاییان را هدف‌گذاری کردیم، در واقع با تسهیلگری و کمک‎های چند جانبه از سوی دستگاه‌های اجرایی استان اقداماتی ازجمله توسعه فعالیت‎های گردشگری و کاشت گیاهان دارویی انجام می‎شود تا شاهد ماندگاری روستاییان باشیم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان افزود: برای تولید علوفه این دامداران چندسالی می‎شود که بذر رایگان و یارانه‎ای یونجه در اختیار آن‌ها قرار می‎دهیم تا در اراضی خود تولید علوفه داشته باشند؛ از طرفی از لحاظ اقتصادی در تولید علوفه بین دو تا چهار برابر ارزش‌افزوده بیش‌تری نسبت به گندم و جو وجود دارد.

با خروج دام، صنعت برش چوب وارد جنگل‎های گلستان شد
دبیرخانه کشاورز گلستان نیز درخصوص طرح خروج دام از جنگل‌ها اظهار کرد: در این طرح قرار بود، افرادی که معیشت آن‌ها داخل جنگل توسط دام اتفاق می‎افتد، از جنگل خارج نشوند؛ بلکه ساماندهی شوند. در واقع قرار به خروج افرادی نبود که ساکن روستا بودند و تنها درآمد آن‌ها از راه پرورش دام بود، بلکه قرار بود در این طرح شاهد پایداری در جنگل باشیم.

علیقلی ایمانی تصریح کرد: متأسفانه دام از جنگل خارج شد و پس از آن صنعت برش چوب را وارد جنگل کردیم؛ درحالی‌که قرار بود دولت با ایجاد مجتمع‎های دامداری با مالکیت دولت و حق انتفاعی افرادی که قرار است آن‌جا ساکن شوند، دامداری کند. متأسفانه با پرداخت یک مبلغ جزئی دامداران مجبور شدند به حاشیه شهر‌ها و روستا‌ها برای کارگری مراجعه کنند.

وی با بیان این‌که اجرا شدن طرح خروج دام از جنگل لازم بود، اما از کارآمدی مناسبی برخوردار نبود، افزود: وقتی خانواده‌های روستایی و جنگل‌نشین را از محل سکونتشان خارج می‎کنیم و ابزار کسب درآمد را از آن‌ها می‎گیریم و آن‌ها را به اجبار به حاشیه جنگل و شهر می‌فرستیم، باید به فکر تأمین معیشت آن‌ها هم باشیم.

پایداری و حفظ جنگل در گرو توجه به معیشت جنگل‌نشینان
دبیرخانه کشاورز گلستان بیان کرد: تا زمانی‌که معیشت جنگل‌نشینان تأمین نشود، در این طرح موفق نخواهیم بود؛ چراکه قاچاق چوب اتفاق می‎افتد. وقتی زندگی دامداران را مختل کردیم آن‌ها مجبور به قاچاق چوب خواهند شد.

به گفته ایمانی، با وجود تعطیلی سه‌ساله طرح بهره‎برداری از جنگل همچنان قاچاق چوب اتفاق می‎افتد. برای جلوگیری از این اتفاقات باید شرایط زندگی برای افراد ساکن در جنگل‎ها را فراهم کنیم. وی بیان کرد: اگر پایداری جنگل و حفظ آن را می‎خواهیم، باید این افراد را شناسایی و به زندگی آن‌ها توجه کنیم.

براساس این گزارش، اقتصاد عمده گلستان بر پایه کشاورزی و دامپروری قرار گرفته است و اکثر فعالان این حوزه در روستا‌ها و جنگل‎ها زندگی می‎کنند؛ از این‌رو برای ادامه و پایداری تولید باید مشکلات این قشر رفع شود، در غیر این‌صورت نه‌تن‌ها شاهد مشکلات اقتصادی این قشر خواهیم بود، بلکه تولید و اقتصاد کشور آسیب خواهد دید.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 14 دی 1399، کد خبر: 91071،  www.sabzineh.org