شعار سال: تهران و پکن از سالیان گذشته روابط گرمی داشته اند و سطح روابط دو طرف به گونه‌ای بوده که تا حد امکان کمترین تاثیر منفی را تحولات بین المللی پذیرفته است. این روابط به ویژه در دوره تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان که از سال‌های ابتدایی قرن ۲۱ شدت یافت، محکم‌تر شده است.
پکن با وجود فشار‌های واشنگتن یکی از مشتریان دائمی نفت ایران بوده و هیچگاه معاملات در حوزه انرژی را قطع نکرده و در مقابل کشورمان نیز واردکننده کالا و برخی فناوری‌های گوناگون از چین بوده است.
اهمیت این روابط هنگامی برجسته می‌شود که از دید بسیاری از ناظران، قدرت و جایگاه اقتصادی و سیاسی ایالات متحده در جهان به تدریج کاسته می‌شود. چین در سال‌های اخیر همگام با رشد اقتصادی مطلوب خود در حوزه‌های سیاسی هم پویایی بیشتری را در پیش گرفته است. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، پکن به عنوان مهمترین اقتصاد رقیب ایالات متحده به سمت جایگاه جهانی واشنگتن خیز برداشته و بر اساس بیشتر برآورد‌ها تا یک دهه بعد خود را به عنوان اقتصاد برتر جهان مطرح می‌کند.
یکی از نقاط عطف در خط مشی و سیاست‌های چین احداث ابرپروژه «یک جاده - یک کمربند» است که پکن برای تکمیل آن بیشتر از یک تریلیون دلار سرمایه گذاری در نظر گرفته است. این پروژه چین را از طریق مسیر‌های جاده‌ای و ریلی به اروپا، خاورمیانه و آفریقا متصل می‌کند. از طرف دیگر این پروژه یک خط دریایی را هم در برنامه‌های خود تدوین کرده است. مجموعه این پروژه که برخی از آن با نام جاده ابریشم جدید هم یاد می‌کنند دسترسی چین به عنوان موتور محرک اقتصاد جهان یا کارخانه تولیدکالا را به همه بازار‌ها به غیر از قاره آمریکا فراهم می‌آورد.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز به تازگی از راهبردی شدن همکاری‌های ایران و چین و ارتقای این روابط در ابعادی مختلف در آینده سخن گفته است.

روابط ایران و چین؛ جلوه‌ای از وابستگی متقابل
چین از نظر سیاسی و اقتصادی برای ایران اهمیتی ویژه دارد. پکن در دوره تحریم‌ها تحت فشار واشنگتن روابط خود را با تهران قطع نکرد. سیاست‌های مخاصمه آمیز ایالات متحده، به ویژه راه اندازی جنگ تجاری و تعرفه‌ای با چین، اما موجب شد تا این قدرت شرق آسیا رویکرد‌های تازه‌ای را حتی در چارچوب‌های سیاست جهانی خود دنبال کند.
جمهوری خلق چین، ایران را کشوری مستقل می‌داند که ظرفیت‌های بی بدیلی را برای تکمیل دسترسی‌های پکن به بازار‌های خاورمیانه و حتی اروپا در اختیار دارد. از طرف دیگر منابع عظیم انرژی ایران (نفت و گاز) در کنار رویکرد‌ها نسبت به غرب به ویژه آمریکا، موجب می‌شود تا تهران و پکن به نوعی به یکدیگر وابستگی متقابل و اعتماد داشته باشند.
ایران به سرمایه گذاری، کالا و تکنولوژی چین نیاز دارد و در طرف مقابل پکن نیز به یک منبع قابل اعتماد و بلندمدت برای تامین انرژی مورد نیاز صنایع خود احتیاج دارد؛ بنابراین در این حوزه مهمترین گزینه ایران است. همین دیدگاه از مدت‌ها قبل بحث راه اندازی روابط راهبردی ایران و چین را مطرح ساخت. در سفر چند سال قبل «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین به تهران و دیدار وی با رهبری و رئیس جمهوری کشورمان این موضوع پیشنهاد شد، اما به دلایلی تاکنون اجرایی نشده است. چند ماه قبل، اما وزارت امور خارجه کشورمان از برنامه ۲۵ ساله مشارکت راهبردی دو کشور رونمایی کرد که در چارچوب آن چین از مزایای نفت و گاز ایران بهره می‌برد و تهران نیز از سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری پکن و روابط نزدیکتر تجاری و سیاسی استفاده خواهد کرد.
سند مقدماتی این توافق تجاری مهم برای دو کشور گویا برای کشور‌های غربی به ویژه آمریکا بسیار نگران کننده بود. استقلال نسبی چین از نظر انرژی و کاهش فشار تحریم علیه ایران مهمترین دلیل بود تا تحلیلگران و رسانه‌های غربی به این توافق بتازند و تا حدامکان آن را غیرعملیاتی نشان دهند و بذر ناامیدی را در داخل ایران بکارند. در این میان نشریه «فارین پالسی» چند هفته قبل در گزارشی مدعی شد که فشار واشنگتن در کنار سطح روابط دوجانبه میان آمریکا و چین موجب می‌شود که قدرت شرق آسیا اقدام خاصی را برای نجات اقتصاد ایران انجام ندهد.
این گزارش با مقایسه حجم تجارت برخی کشور‌ها با چین عنوان داشت واشنگتن و پکن با یکدیگر تجارتی به اندازه ۵۵۵ میلیارد دلار دارند. علاوه بر این امارات و عربستان سعودی نیز مراودات اقتصادی گسترده‌ای با چین دارند و ممکن است با اعمال فشار بر پکن توافق ۲۵ ساله اجرایی نشود.
این گزارش، اما به این موضوع نپرداخت که دو کشور امارات و عربستان که اکنون تامین کننده سوخت صنایع پکن هستند ممکن است با فشار کاخ سفید به چین پشت کنند. ایران، ولی ثابت کرده است که در مقابل فشار‌های غربی به دوستان خود را رها نمی‌کند.

محور تهران-پکن چالش مهم واشنگتن
جایگاه جمهوری اسلامی ایران و ظرفیت‌های مشارکت راهبردی میان دو قدرت شرق آسیا و خاورمیانه به اندازه‌ای چشمگیر است که حتی رسانه‌های آمریکایی هم به دیدگاه بدبینانه فوق با تردید می‌نگرند. تارنمای نشریه «THE HILL» در گزارشی نوشته با همه تحلیل‌ها علیه این مشارکت راهبردی، چین در مواقع حساس و بحرانی از ایران حمایت خواهد کرد.
در تحلیل تارنمای کنگره آمریکا تاکید شده است که چین و ایران چالش دولت «جو بایدن» در حوزه سیاست خارجی هستند. تحریم‌ها و بیماری کرونا موجب شد تا تهران به سوی شرق متمایل شود. علاوه بر این برای دو طرف حضور در پروژه جاده ابریشم جدید چین و محرک انرژی انگیزه‌های خوبی را ایجاد کرده اند.
طبق این تحلیل، چند سالی است که چین به بزرگترین واردکننده نفت از خاورمیانه تبدیل شده است و از این نظر نگاه ویژه‌ای نسبت به ایران دارد ضمن آنکه تهران نیز در زمینه پروژه‌های زیرساختی مورد نظر مقامات پکن، دارای اهمیت است.
این نشریه آمریکایی افزود: پیش نویس توافق تهران و پکن که شامل دورنمای سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در ایران می‌شود برای جهان حاوی هشداری بود که حکایت از تصمیم این کشور (چین) برای ایفای نقشی مهمتر در منطقه و جهان دارد.
این تحلیل اگرچه شرایط سخت اقتصادی ایران را در تحولات آتی بسیار موثر می‌داند، اما تصریح می‌کند نکته قابل توجه در مورد این مشارکت راهبردی آن است که ایران و چین دیدگاه‌هایی در تضاد با آمریکا دارند. چین آمریکا را در شرق آسیا به چالش می‌کشد و ایران هم ایالات متحده را در خاورمیانه. چین با ارائه منابع مالی به ایران از فشار تحریم‌ها کم می‌کند. همه این مسائل جایگاه جهانی و منطقه‌ای ایالات متحده را تضعیف کرده‌است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۳۹۹، کد خبر: ۸۴۱۷۵۳۹۶، www.irna.ir