شعارسال: پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران بار دیگر در صدر اخبار حوزه آب و محیط‌زیست قرار گرفته است.

در حالی که نماینده رئیس‌جمهور در توسعه دریامحور از تکمیل این پروژه خبر داده، وزارت نیرو اعلام کرده چنین طرحی در دستور کار رسمی دولت قرار ندارد.

ابهام میان اعلام رسمی دولت و وزارت نیرو درباره انتقال آب خلیج فارس به تهران، واکنش کارشناسان محیط‌زیست و اقتصاد آب را نیز برانگیخته است.

جزئیات پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران

اظهارات اخیر علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در توسعه دریامحور، درباره اجرای پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران باعث شد این طرح دوباره در کانون توجه رسانه‌ها قرار گیرد.

به گفته وی، این پروژه عظیم ملی با طول بیش از هزار کیلومتر و با بهره‌گیری از توان متخصصان داخلی، اکنون به مرحله بهره‌برداری رسیده است.

عبدالعلی‌زاده اعلام کرده که هدف اصلی این پروژه، تأمین پایدار آب شرب پایتخت از منابع جنوبی کشور و کاهش وابستگی تهران به منابع محدود سد‌ها و آب‌های زیرزمینی است.

وی تأکید کرده است که پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران بخشی از طرح کلان دولت برای توسعه دریامحور محسوب می‌شود؛ طرحی که بر پایه بهره‌برداری پایدار از منابع آبی خلیج فارس و دریای عمان و توزیع عادلانه‌تر منابع در مناطق مرکزی و شمالی کشور طراحی شده است.

واکنش وزارت نیرو به خبر انتقال آب خلیج فارس به تهران

در مقابل، وزارت نیرو با توضیحی که در خبرگزاری فارس منتشر شده، اعلام کرده که تاکنون هیچ طرح مصوب و اجرایی تحت عنوان پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران وجود ندارد.

این وزارتخانه یادآور شده است که موضوع انتقال آب دریا به تهران تنها در سطح ایده و پیشنهاد توسط استانداری تهران مطرح شده بود و تاکنون در سطح دولت مورد بررسی و تصویب قرار نگرفته است.

مسئولان وزارت نیرو همچنین تصریح کردند که تمرکز دولت در حوزه آب بر روی طرح‌های انتقال آب به استان‌های جنوبی و مرکزی، از جمله یزد، کرمان، اصفهان و فارس است و انتقال آب به تهران به دلیل فاصله زیاد، هزینه بسیار بالا و پیچیدگی فنی در اولویت قرار ندارد.

دیدگاه نماینده رئیس جمهور درباره طرح انتقال آب

عبدالعلی‌زاده، اما در توضیح اظهارات خود تأکید کرده که پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران با هدف جلوگیری از مهاجرت گسترده جمعیت و مقابله با بحران کم‌آبی پایتخت طراحی شده است.

او گفته است که تصمیم دولت بر آن است تا به‌جای انتقال پایتخت، مسئله کمبود آب در تهران را از طریق توسعه فناوری‌های نوین شیرین‌سازی آب دریا و انتقال آن از مسیر جنوب کشور حل کند.

به گفته او، این طرح هزار کیلومتری با ظرفیت انتقال چند صد میلیون مترمکعب آب در سال، نه تنها تهران بلکه شهر‌های مسیر انتقال را نیز پوشش می‌دهد. این اظهارات، اگرچه با استقبال برخی محافل روبه‌رو شد، اما واکنش تند کارشناسان محیط‌زیست را نیز در پی داشت.

نگرانی‌های زیست‌محیطی درباره پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران

کارشناسان محیط‌زیست نسبت به تبعات اجرای چنین پروژه‌ای هشدار داده‌اند.

به باور آنان، انتقال آب از خلیج فارس به تهران ممکن است تأثیرات جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم دریایی و منابع آبی مناطق جنوبی کشور بگذارد.

حسین آخانی، استاد دانشگاه و از کارشناسان برجسته محیط‌زیست، با اشاره به تجربه ناموفق پروژه‌های مشابه گفته است که این نوع انتقال‌ها هزینه‌بر، ناپایدار و در درازمدت غیرقابل‌دوام هستند.

او تأکید کرده که به‌جای پروژه‌های عظیم و پرهزینه، باید تمرکز بر انتقال صنایع آب‌بر به سواحل جنوبی، اصلاح الگوی مصرف در پایتخت و بهینه‌سازی شبکه‌های توزیع آب باشد.

به گفته کارشناسان، اگر پروژه‌های پیشین انتقال آب از زاینده‌رود به یزد یا کرمان نتوانسته‌اند مشکل کم‌آبی را برطرف کنند، بعید است که پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران بتواند راه‌حل نهایی بحران آب در پایتخت باشد.

چالش‌های اقتصادی و فنی طرح انتقال آب دریا به پایتخت

اجرای پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران نیازمند هزینه‌ای چند ده میلیارد دلاری است.

کارشناسان فنی می‌گویند برای رساندن آب از خلیج فارس به تهران، باید سامانه‌های عظیم پمپاژ، خطوط لوله، واحد‌های شیرین‌سازی و مخازن متعدد احداث شود.

با توجه به اختلاف ارتفاع بیش از هزار متر بین سطح دریا و تهران، مصرف انرژی و هزینه نگهداری این طرح نیز بسیار بالا خواهد بود.

علاوه بر هزینه‌های مستقیم، این پروژه نیازمند تملک گسترده زمین، عبور از چندین استان و مدیریت پیچیده محیط‌زیستی در طول مسیر است.

به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که اجرای چنین طرحی در شرایط فعلی کشور، از لحاظ هزینه و بهره‌وری توجیه‌پذیر نیست.

رویکرد‌های جایگزین در مدیریت منابع آبی تهران

به باور کارشناسان حوزه آب، راه‌حل واقعی برای تأمین آب پایتخت نه در انتقال آب، بلکه در اصلاح مصرف و توسعه فناوری‌های نوین بازیافت و بازچرخانی آب است.

تهران روزانه میلیون‌ها لیتر پساب تولید می‌کند که با تصفیه و استفاده مجدد می‌تواند بخش قابل توجهی از نیاز آبی شهر را تأمین کند.

کارشناسان همچنین بر لزوم مدیریت تقاضا در بخش‌های خانگی، صنعتی و فضای سبز تأکید دارند.

به گفته آنان، توسعه سیستم‌های آبیاری هوشمند، نصب تجهیزات کاهنده مصرف و فرهنگ‌سازی عمومی می‌تواند اثربخش‌تر از پروژه‌های سنگین انتقال آب باشد.

سیاست دولت در توسعه دریامحور

نماینده رئیس‌جمهور در توسعه دریامحور در سخنان خود به سیاست کلان دولت برای استفاده از ظرفیت‌های خلیج فارس اشاره کرده است.

او گفته که نگاه دولت، بهره‌برداری متوازن از منابع دریایی جنوب و انتقال فناوری‌های مرتبط با شیرین‌سازی آب به داخل کشور است.

عبدالعلی‌زاده افزود: توسعه متوازن کشور بدون استفاده از ظرفیت‌های آبی خلیج فارس ممکن نیست و دولت با هدف بهره‌مندی از منابع پایدار در تلاش است پروژه‌هایی نظیر انتقال آب خلیج فارس به تهران را در قالب طرح‌های ملی دنبال کند.

دیدگاه منتقدان نسبت به توسعه دریامحور

با وجود این رویکرد، برخی کارشناسان معتقدند که مفهوم «توسعه دریامحور» نباید با پروژه‌های پرهزینه انتقال آب اشتباه گرفته شود.

آنان می‌گویند که توسعه دریامحور به‌معنای گسترش صنایع، بنادر و شهر‌های ساحلی و ایجاد اشتغال در همان مناطق است، نه انتقال منابع طبیعی از جنوب به مرکز کشور.

به باور این گروه، هرگونه طرح انتقال آب از خلیج فارس به تهران بدون ارزیابی دقیق زیست‌محیطی، می‌تواند منجر به افزایش شوری آب دریا و آسیب به زیستگاه‌های مرجانی خلیج فارس شود.

نتیجه‌گیری کارشناسان درباره آینده طرح

با وجود اختلاف نظرها، واقعیت این است که بحران آب در تهران به نقطه حساسی رسیده است.

سطح ذخایر سد‌های اطراف پایتخت کاهش یافته و وابستگی شهر به منابع محدود زیرزمینی بیشتر شده است.

کارشناسان می‌گویند که اگرچه پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران از نظر فنی ممکن است، اما در شرایط فعلی اقتصادی کشور، راهکار‌های داخلی مانند کاهش هدررفت آب، بازچرخانی و توسعه مدیریت مصرف، گزینه‌های به‌مراتب پایدارتر و کم‌هزینه‌تری هستند.

در نهایت، به‌نظر می‌رسد که تصمیم‌گیری نهایی درباره اجرای پروژه انتقال آب خلیج فارس به تهران نیازمند هماهنگی میان نهاد‌های مختلف، بررسی دقیق فنی و اقتصادی و در نظر گرفتن پیامد‌های زیست‌محیطی است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از اقتصادمعاصر، 21آبان1404، 38503، eghtesademoaser.ir