شعار سال: استاد دانشگاه دفاع ملی واشنگتن می‌گوید: همسایگان ایران پیشرفته‌ترین سلاح‌های آمریکایی و اروپایی را در زرادخانه‌های خود دارند، اما برنامه‌های موشکی ایران موجب نگرانی غرب شده است. در حالی که باید نگرانی‌های مشروع تهران درنظر گرفته شود.

جودت بغات، استاد مطالعات استراتژیک در مرکز خاور نزدیک و جنوب آسیا در دانشگاه دفاع ملی واشنگتن، در مقاله‌ای در نشریه میدل ایست آی با عنوان "چرا ایران مصمم است برنامه موشکی خود را گسترش دهد؟ " با اشاره به اصرار مقامات آمریکایی برای گنجاندن برنامه‌های موشکی ایران در مذاکرات مربوط به برجام نوشت: مساله موشکی، از نگرانی‌های اصلی واشنگتن است، اما تهران هرگونه متوقف کردن این برنامه را منتفی دانسته است. حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران آن را مساله‌ای غیرقابل مذاکره دانسته و ایت الله خامنه‌ای رهبر ایران نیز تاکید کرده است تهران گول پیشنهاد مذاکره با آمریکا را نخواهد خورد تا برنامه‌های موشکی و فضایی خود را کنار بگذارد. در حقیقیت از زمان پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر گذشته، ایران بار‌ها بر عزم خود برای حفظ و گسترش توانایی‌های موشکی اش تاکید کرده است و در این مدت چندین طرح مرتبط راه اندازی شده است.

در سال‌های اخیر، زرادخانه موشکی تهران، بزرگ‌ترین و متنوع ترینِ آن در خاورمیانه بوده، اما دوربردترین و مرگبارترین آن‌ها نبوده است. قدرت‌های دیگر منطقه نظیر اسرائیل هم توانایی‌های موشکی قوی کسب کرده اند. تل آویو علاوه بر تولید موشک، از چندین دهه گذشته تاکنون بزرگ‌ترین دریافت کننده کمک‌های آمریکا بوده و تقریبا حمایت‌های بی دریغ تمام کشور‌های غربی به رهبری آمریکا در عرصه نظامی و فناوری، شامل آن شده است.

در سال ۲۰۰۸ کنگره آمریکا قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن اسرائیل باید نسبت به همسایگانش برتری نظامی داشته باشد. باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا برای تقویت بیش از پیش این سیاست، چند ماه پیش از پایان ریاست جمهوری اش قانون بسته کمک‌های ۳۸ میلیارد دلاری نظامی به اسرائیل را امضا کرد، که بیشترین کمک‌هایی است که هر کشوری تاکنون دریافت کرده است.

با این وجود برنامه‌های موشکی ایران است که از نظر غرب جنجالی توصیف می‌شود، و نظر محافل دیپلماتیک و آکادمیک را بیشتر از برنامه‌های مشابه کشور‌های همسایه، به خود جلب می‌کند. از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ تاکنون، ایران برخلاف اغلب رقبای منطقه‌ای خود تحریم تسلیحاتی شده است. در جنگ هشت ساله در دهه ۱۹۸۰، نیرو‌های ایرانی و مراکز صنعتی و پرجمعیت آن هدف حملات بسیار شدید نیرو‌های عراقی قرار گرفتند. این تجربه سبب شد برنامه موشکی ایران شکل بگیرد. تهران ابتدا سلاح‌های موردنیازش را از کشور‌هایی نظیر چین، کره شمالی و روسیه وارد می‌کرد، اما به تدریج تولید تسلیحات، به تواناییِ بومی در ایران تبدیل شد.

توسعه برنامه موشکی و توانایی‌های رو به گسترش ایران، نقش مهم موشک را در استراتژی دفاعی گسترده‌تر تهران برجسته می‌کند. در سال‌های اخیر، تعدای از رقبای منطقه‌ای ایران نیز استراتژی‌های مشابه را دنبال و اجرا کرده اند تا با آنچه که تهدید تلقی می‌کنند، مقابله کنند.

تصور می‌شود اسرائیل یکی از پیشرفته‌ترین زرادخانه‌های موشکی در خاورمیانه را در اختیار دارد. در همین حال، تل آویو با همکاری آمریکا تشکیلات گسترده دفاع موشکی خود را گسترش داده است. عربستان سعودی و امارات عربی متحده نیز برای برخورداری از توان دفاع موشکی پیشرفته، با آمریکا معامله کرده اند.

ایران در مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، توانست با فشار برای محدود کردن توانایی‌های موشکی خود مقابله کند.

 

این که گفته می‌شود تحریم‌های شدید دولت ترامپ در قالب سیاست موسوم به فشار حداکثری، ایران را تضعیف کرده و آن را باید وادار به امتیاز دهی کند، گمراه کننده است. جمهوری اسلامی آن فشار‌ها را پشت سر گذاشته است و با وجود چالش‌های موجود اقتصادی، دولت ایران به نظر می‌رسد با مخالفان سازمان دهی شده چندانی روبرو نیست، اگر نگوییم اصلا چنین مخالفانی وجود ندارند، گسترده‌ترین مخالفت در تظاهرات سال ۲۰۱۹ شکل گرفت. البته این به معنای آن نیست که همه چیز در این کشور اوضاع مناسبی دارد.

 

ایران با مشکلات متعدد روبرو است، اما سیاست فشار حداکثری آن را به تسلیم وادار نکرده است. اختلاف شدید در میزان هزینه‌های دفاعی میان ایران و همسایگانش نشان می‌دهد که باید در خصوص توازن نظامی منطقه‌ای مذاکره کرد. رقبای منطقه‌ای ایران پیشرفته‌ترین تسلیحات آمریکایی و اروپایی را در اختیار دارند. برنامه موشکی ایران را نمی‌توان از مسابقات تسلیحاتی منطقه جدا کرد و فقط باید در چارچوب مباحثات گسترده در دورنمای امنیتی منطقه به آن رسیدگی کرد. کشور‌های منطقه باید با درک نگرانی‌های مشروع یکدیگر، به دنبال ساختار امنیتی جدید باشند.

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت الف، تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۳۹۹۱۲۰۱۰۱۷، www.alef.ir