شعار سال: پهنه شمالی سیستان‌و‌بلوچستان بار دیگر به فاصله یک ماه از توفان گسترده ریزگرد بهمن‎ ماه که سه استان جنوب ‎شرق را در برگرفت، این‌بار به‎ همراه تندباد کم‎سابقه با سرعت صد کیلومتر با خسارت به مردم و زیرساخت‎ها زیر شن‌ها دفن شد. این توفان‌های ریزگرد خبر از بهار و تابستان هولناکی برای جنوب‎ شرق می‌دهد؛ چراکه پدیده اقلیمی خاص منطقه یعنی باد‌های ۱۲۰ روزه در سیستان هم اضافه خواهد شد.

بحران ریزگرد با عمری بیش از دو دهه از شیوع آن در جنوب‎ شرق همزمان با آغاز خشک شدن هامون به علت قطع آب ورودی هیرمند از افغانستان، طی دهه ۹۰ به اوج رسید و سال ۹۵ زابل از سوی سازمان بهداشت جهانی به‎ عنوان آلوده ‎ترین شهر جهان معرفی شد. اما این فاجعه زیست‎ محیطی در کنار خشکسالی تحمیلی از سوی افغانستان باعث نشد دولت برنامه‌ای جامع برای احیای هامون تدوین کرده و برنامه‌ای اجرایی جهت مهار ریزگرد جنوب‎ شرق داشته باشد و مساله را به ورود آب از افغانستان تقلیل داد که این مهم نیز با بی‎ تفاوتی و اهمال وزارت خارجه و تمرکز شدید بر برجام روبه ‎رو شد.

 

 

ظریف از دسته‎ گل بی‎ تفاوتی خود در سیستان و شیوع فقر مطلق، زباله‎ گرد شدن کشاورزان و سوءتغذیه کودکان و نوزادان و کوچ اجباری حداقل ۱۵۰ هزار نفر و شیوع اعتیاد و کارتن‎ خوابی هزاران نفر در سیستان به‎ دلیل عدم احقاق حقابه هامون بی‎ اطلاع است و تاکنون طی هشت سال وزارت یک‎بار هم به سیستان سفری نداشته، گویا غیر از مذاکرات برجام با آن کیفیت پرحاشیه وظیفه دیگری ندارد، البته معقول‎تر بود توان و ادعای دیپلماسی خود را قبل از آمریکا با افغانستان محک می‌زد. وضعیت سیستان بزرگ‎ترین منادی شکست برجام بود. قفل کردن اقتصاد کشور به برجام و غفلت از علل داخلی، اقتصاد کلان را دچار بحران بی‎ سابقه کرده و ناتوانی در احقاق حق ایران در آب هیرمند نیز و ضعف دیپلماسی در بالفعل کردن مزیت‌های استان و کشور در صادرات انرژی و ترانزیت و تجارت به افغانستان و پاکستان در کنار کندی محرومیت‎ زدایی و تکمیل زیرساخت‎ها اکنون جنوب‎ شرق را دچار بحران کرده است.

بحران زیست‎ محیطی اقتصادی-اجتماعی منطقه سیستان و جنوب‎ شرق با انفعال دولت و اتمام بند کمال‎خان در پشت مرز افغانستان و بستن مسیر ورودی آب به ایران به اوج خواهد رسید و دهه آینده، دهه بدتر و هولناک‎تری از نظر ریزگرد خواهد بود و شتاب مهاجرت از جنوب‎ شرق تصاعدی بوده و جمعیت حاشیه کلانشهر‌ها فزاینده خواهد شد و با تخلیه جنوب‎ شرق بحران‌های امنیتی به ‎واسطه نفوذ عربستان و آمریکا و داعش در افغانستان و پاکستان فزاینده خواهد بود و امنیت‌ملی دچار مخاطره جدی خواهد شد و علاوه‎بر بحران‌های اقتصادی اعم از تورم و بیکاری و نابرابری، بحران‎های زیست‎ محیطی ممکن است به چالش‌های امنیتی بدل شود.

دولت نه‎تن‌ها عزم جدی در مهار ریزگرد جنوب‎ شرق از هر طریقی نشان نداده است بلکه با تسهیل‎گری و حمایت از گسترش صنایع به‎ شدت آب‎‌بر فولاد در منطقه شرق و مرکز کشور که دچار کم ‎آبی و کم‎ بارشی و فقر منابع آبی هستند، چون خراسان‎ جنوبی و رضوی، جنوب بلوچستان، یزد و کرمان هم منابع آبی منطقه را مصرف و تخلیه می‌کند هم به هزینه صد‌ها میلیون دلاری از منابع ملی، پروژه‌های انتقال آب با تبعات زیست‌محیطی و هزینه سرسام ‎آور را برای شرکت‎‌های انتقال آب تعریف کرده است و مساله تسخیرشدگی دولت توسط مافیای فولاد و انتقال آب را قوت می‌بخشد. بخشی بحران آب و نیاز کاذب ایجاد می‎کند و بخشی به این نیاز و بحران خودساخته پاسخ می‎گوید و هر دو به هزینه از جیب مردم؛ درحالی‎که مردم در تبعات زیست‎ محیطی آن درحال غرق شدن هستند. انتقال آب سرچشمه هلیل‎رود برای صنایع فولاد کرمان و خشکی جازموریان و اضافه شدن کانون بزرگی از ریزگرد در جنوب‎ شرق و آغاز انتقال آب عمان برای صنایع سنگین جنوب‎ شرق و خراسان، آخرین پروژه‌های بزرگ انتقال آب که به نام مردم محروم و مستضعف جنوب‎ شرق است، ولی درواقع به کام شرکت‎های بزرگ پیمانکار انتقال آب و صنایع فولاد و معدنی است. درحالی‎که مسائل اصلی مردم و تعیین‎کننده کیفیت زندگی آن‌ها یعنی مهار ریزگرد و گرفتن حقابه در حاشیه است و نه عزم سیاسی جدی دیده می‎شود، نه برنامه‎ و بودجه مشخص و دقیق و مناسبی.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از فرهیختگان، تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۵۲۷۳۰، farhikhtegandaily.com