شعار سال: صنعت نفت در کشور را میتوان یکی از مهمترین صنایع با نقشی استراتژیک دانست و همچنین در بازار سهام داخل نیز شرکتهای پالایشگاهی جایگاه و اهمیت ویژه ای برای سهامداران داشته و نمادهای این صنعت از زمان حضور در بازار دستخوش نوسانات قیمتی ، ساختاری و البته حواشی زیادی شدهاند. از این گروه میتوان به یکی از پر طرفدارترین و مطرح ترین گروهها یاد کرد که سود و زیان قابل توجه و تجربههای تلخ شیرین زیادی را برای سهامدارانش به دنبال داشته است.
روند قیمتی پر نوسان
بازار نفت که پس از دخالتهای مستقیم ترامپ در قیمتها در حال احیا بود با بحران همه گیری همراه شد و با ترس از افت سنگین تقاضا، قیمتهای عجیبی را به خود دید و بازارهای مالی با پیشتازی نفت شاهد پدیده قوی سیاه در سال ۲۰۲۰ میلادی بودند. اما با کاهش محدودیتها و بهبود تقاضا و در ادامه آغاز واکسیناسیون شاهد احیای بازار نفت هستیم. افزایش تقاضا در فرآوردهها با کاهش محدودیتها از جمله دلایل رشد قیمت نفت خام بوده است.
عوامل حاشیه سود ناخالص
کرک اسپرد یا حاشیه سود ناخالص فروش عبارتی کلیدی در صنعت پالایش نفت و فرآوردههای نفتی است که به اختلاف قیمت یک بشکه محصول تولیدی پالایشگاهی و یک بشکه نفت خام خوراک پالایشگاه اشاره دارد. کرک اسپرد یا شکاف قیمتی محصولات به سود ناخالص اشاره دارد و به منظور تبدیل به سود، نیاز به تعدیلات و کسریهایی دارد. مهم تر از تحولات قیمتی نفت در تحلیل سودآوری پالایشگاه، تحلیل حساسیت سود این شرکتها به اسپرد محصولات است و باید توجه داشت که رشد یا افت قیمت نفت لزوما به تغییر در سودآوری پالایشگاهها نمیانجامد. هرچند تخفیف قیمتی در نفت تحویلی به پالایشگاهها میتواند در سودآوری این شرکتها تاثیرگذار باشد. در رابطه با قیمت نفت و با توجه به عدم افزایش عرضه در نشست اوپک خوش بینیها به بازگشت تعادل و تقویت تقاضا افزایش یافته و بانکها و موسسات مالی بزرگ پیش بینی خود از نرخ طلای سیاه را افزایش داده اند. از طرفی سیاستهای انبساطی و پمپاژ پول به اقتصادهای بزرگ و اثرات تورمی نیز میتواند به رشد قیمتی نفت کمک کند. نکته دیگر در رابطه با قیمت میتواند تغییر سیاستهای کلان و محیط زیستی آمریکا با روی کار آمدن دموکراتها و احتمال کاهش مجوزهای حفاری نفت و کنترل نسبی عرضه باشد که همچنان به سود بازار نفت خام خواهد بود.
بهبود وضعیت کرک اسپرد
بر اساس گزارش های ارائه شده روند بهبود وضعیت کرک اسپرد فرآوردهها در پالایشگاههای ایران طی ماه گذشته مشهود است. در صورت پایداری وضعیت میتوان به بازگشت سودآوری صنعت به ثبات خوش بین بود. به عنوان تاکیدی بر اهمیت کرک اسپرد بر سود پالایشگاهها میتوان به روند تغییرات این پارامتر مهم توجه داشت که در مقطع کاهشی قیمت نفت، شاهد ثبات بیشتر در قیمت فرآوردهها بودیم و این موضوع سود آوری بیشتر پالایشگاهها در دوره ارزانی نفت را به دنبال داشته است. عموما نوسات اسپرد در مقایسه با بازار پرتلاطم نفت، محدودتر است و در بازههای میان مدتی تمایل بازگشت نمودار کرک اسپرد به میانگین بیشتر از نفت است.
در انتظار محدود تر شدن نوسانات ارز
در سالهای اخیر بازار ارز شاهد نوسانات و تلاطم زیادی بود و علیرغم موضع گیریهای متفاوت دولتها، شاهد پیاده سازی سیاستهای مشابهی بودیم. باتوجه به خروج ترامپ از معاهده برجام و افزایش فشارهای تحریم بر اقتصاد ایران و سیاستهای به شدت تورم زا در داخل، شاهد رشد پرشتاب نرخ ارز بودیم و همین موضوع همانند گذشته چند نرخی شدن ارز را به دنبال داشت. هرچند روند قیمتی در بازار آزاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما عملا نرخ تسعیر در معادلات پالایشگاهها همانند بسیاری از صنایع اصلی، معادل نرخ سامانه نیماست. پس از پیروزی دموکراتها در انتخابات آمریکا که به خوش بینیها در رابطه با احیای برجام افزود، شاهد تعادل نسبی در بازار ارز بودیم. با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری و امید به احیای درآمد نفتی و البته احتمال بالای تکرار سیاستهای انقباضی شدید، میتوان به محدود تر شدن نوسانات در بازار ارز خوش بین بود و البته این موضوع تا حد زیادی به وضعیت تحریمها و روند مذاکرات احتمالی بستگی خواهد داشت.
وضعیت نمادهای حاضر در بازار
سوددهی پالایشگاهها به پارامترهایی شامل قیمت نفتخام و میزان دسترسی، ویژگیهای بازار منطقهای، ظرفیت پالایشگاهها و سبد محصولات، درجه پیچیدگی و کاراایی پالایشگاه وابسته است. به صورت عمومی فرآیند پالایش نفت یک بشکه نفت خام به تولید۵۰ درصدی بنزین، ۳۰ درصدی گازوئیل و ۲۰ درصدی نفت سنگین یا مازوت میانجامد و حاشیه سود خالص این فرآیند ۱۰ تا ۱۵ درصد خواهد بود. اما در پالایشگاههای داخلی نفت کوره سهم زیادی را در سبد تولیدات شرکتها دارد واین در حالیست که این محصول دارای حاشیه سود پایینی بوده و با توجه به مسائل زیست محیطی تقاضای آن نیز رو به کاهش است. بر اساس گزارش ترازنامه انرژی، سهم تولید نفت کوره در سبد پالایش نفت کشور حدود ۳۳ تا ۳۴ درصد بوده و این در حالیست که این رقم در پالایشگاههای همراه با تکنولوژی روز بین صفر تا پنج درصد است. نکته قبل توجه در رابطه با طرحهای توسعه ای پالایشگاهها این است که به منظور بهبود کیفیت تولید فرآوردههای جایگزین پالایشی به حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز است و این موضوع با توجه به تحریمهای بینالمللی در کوتاه مدت امری پرچالش خواهد بود.
محمدهادی صحتپور، سرپرست تحقیق و توسعه کارگزاری صباجهاد
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت صدای بورس، تاریخ انتشار: ۴ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۴۳۰۳۰۶، www.sedayebourse.ir.