شعار سال:مردم پاییز را به امید زمستان و زمستان را به امید باران‌های بهاری سپری کردند، اما انگار در سال زراعی جاری قرار نیست خاک ترک‌خورده دیار خاوران سیراب شود و خشک‌سالی می‌خواهد بیش از گذشته در خراسان ‌جنوبی بتازد، به‌طوری‌که میزان بارندگی‌ها در این استان نسبت به بلندمدت 61درصد کاهش یافته است و هنوز تابستان فرا نرسیده، در برخی از روستاهای خراسان ‌جنوبی، اهالی از قطعی چندساعته آب گلایه دارند و مسئولان نیز پیش‌بینی می‌کنند امسال باید به 500روستا با تانکر آب‌ برسانند.
 
بارها مسئولان از خشک‌سالی و تشنه‌کامی مردم سخن گفتند و در آخرین مورد، حمید ملانوری، استاندار خراسان‌جنوبی، در اواخر فروردین‌ماه سال ‌جاری به رسانه‌ها گفته بود در دیدار با اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، موضوع پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس به طور ویژه مورد بررسی قرار گرفت.
 
در کل، طی ماه‌های اخیر وعده‌های زیادی در راستای انتقال آب به‌ویژه از خلیج‌فارس و دریای عمان به خراسان‌جنوبی داده شده، اما این طرح‌ها در مرحله پیشنهاد و وعده باقی مانده است.
 
درخواست کمک از ارتش برای آب‌رسانی به روستاها
 
در این خصوص نماینده مردم قائن و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که پیشنهاد می‌شود که برای آب‌رسانی به روستاهای دورافتاده و مرزی از ارتش کمک گرفته شود، به مهر گفت: این کمک می‌تواند این‌گونه باشد که برای تأمین تانکر جهت انتقال آب به روستاهای تشنه و کم‌آب استان با ارتش رایزنی کنیم.
 
سلمان اسحاقی عنوان کرد: برداشت من این است که ارتشی‌ها در چارچوب قواعد خود از این کمک فروگذار نمی‌کنند.
 
کاهش بی‌سابقه بارندگی در خراسان‌جنوبی در ۴۰سال اخیر
 
مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی نیز اظهار کرد: میانگین بارندگی در خراسان‌جنوبی در سال زراعی جاری تا به امروز تنها ۳۸میلی‌متر بوده که این میزان کاهش بارندگی در طول ۴۰سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
 
علی‌رضا خندان‌رو بیان ‌کرد: این میزان بارندگی نسبت به مدت زمان بلندمدت ۶۱درصد و نسبت به سال زراعی گذشته حدود ۷۰درصد کاهش داشته است.
 
مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی با بیان این‌که در سال زراعی جاری کم‌ترین میزان بارندگی مربوط به ایستگاه طبس با ۱۸میلی‌متر بوده است، ادامه ‌داد: ۹۱درصد از مساحت خراسان‌جنوبی تحت‌تأثیر خشک‌سالی قرار دارد و تنها ۹درصد استان در شرایط نرمال به سر می‌برد.
 
خندان‌رو افزود: ۲۰درصد مساحت خراسان‌جنوبی تحت‌تأثیر خشک‌سالی خفیف، ۳۵درصد تحت ‌تأثیر خشک‌سالی متوسط، ۲۵درصد تحت‌ تأثیر خشک‌سالی شدید و ۱۱درصد نیز تحت‌ تأثیر خشک‌سالی بسیار شدید است.
 
ترکیدگی خط انتقال، علت قطعی آب روستاییان خراسان‌جنوبی
 
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی هم اظهار کرد: یکی از اتفاقات بسیار خوب در حوزه آب و حل چالش‌های مرتبط با آن در خراسان‌جنوبی، تشکیل قرارگاه آب به دستور استاندار خراسان‌جنوبی و به ریاست معاون عمرانی استاندار است.
 
حسین امامی در زمینه مشکلات روستاییان درمیان در تأمین آب و قطعی طولانی آب در برخی روستاهای این منطقه بیان ‌کرد: قطعی آب مردم این منطقه یک‌بار به علت قطعی برق و یک‌بار نیز به واسطه ترکیدگی خط انتقال رخ داد که رفع آن کمی طول کشید.
 
وی ادامه ‌داد: جمعیت روستاهایی که از مجتمع فخررود تأمین آب می‌شوند، حدود ۱۲هزار و ۵۰۰نفر است و به همین دلیل پر کردن آب خط انتقال کمی طولانی شد.
 
خرید 4تانکر برای آب‌رسانی به روستاهای خراسان‌جنوبی
 
امامی با بیان این‌که نهایت تلاش خود را می‌کنیم که روستاییان از آب پایدار بهره‌مند شوند، افزود: در حال حاضر برای بهبود وضعیت آب‌رسانی به روستاییان، چهار تانکر جدید خریداری کرده‌ایم تا با سهولت بیش‌تری بتوانیم خدمت‌رسانی داشته باشیم.
 
وی با بیان این‌که در حال حاضر به ۳۵۰روستا با تانکر آب‌رسانی می‌شوند، گفت: سال گذشته در فصل پیک مصرف تعداد روستاهایی که با تانکر آب‌رسانی می‌شدند، به ۴۳۰روستا رسید و امسال با توجه به کاهش شدید بارندگی به نظر می‌رسد به ۴۵۰ تا ۵۰۰روستا برسد.
 
فقر مراتع و تصمیم عشایر برای فروش دام
 
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی اظهار کرد: این‌ها روستاهایی خواهند بود که از آب چشمه، قنات و چاه آب دستی استفاده می‌کنند که کاهش بارندگی بر میزان آب آن تأثیر گذاشته است.
 
امامی با بیان این‌که در حال حاضر برای آب‌رسانی به روستاهای مرزی از ظرفیت قرارگاه سپاه نیز استفاده می‌کنیم، ادامه‌ داد: برای استفاده از ظرفیت ارتش و تانکرهای آن، مکاتباتی صورت گرفته و هماهنگی‌هایی انجام شده تا تابستان و ایام پیک را با کم‌ترین چالش سپری کنیم.
 
کمک به عشایر با خرید دام مازاد آن‌ها
 
مدیرکل امور عشایر خراسان‌جنوبی نیز با اشاره به شرایط سخت خشک‌سالی برای عشایر استان بیان کرد: متأسفانه به علت خشک‌سالی و گرانی علوفه و فقر مراتع، برخی از دامداران و عشایر خراسان‌جنوبی تصمیم به فروش دام‌های خویش گرفته‌اند.
 
مهدی عصمتی‌پور اظهار کرد: متأسفانه در این بین دلالان نیز به قیمت ناچیز و با شرایط بسیار نامناسب دام را از عشایر خریداری می‌کنند که موجب می‌شود عشایر شغل خود را نیز از دست بدهند.
 
وی در زمینه ارائه راهکارهایی برای تسهیل شرایط موجود بیان ‌کرد: با توجه به کمبود علوفه مرتع در خراسان‌جنوبی به علت خشک‌سالی و همچنین گرانی و کمبود علوفه در بازار، باید پیرامون خرید دام مازاد جامعه عشایری ورود کنیم.
 
عصمتی‌پور یادآور شد: به نظر من، عشایر باید دام ضعیف و پیر خود را حذف کنند و خوراک در دسترس و موجود را به دام‌های جوان‌تر بدهند تا در ماه‌های آینده با آسیب اقتصادی رو‌به‌رو نشوند.
 
وی درخصوص اقدامات انجام شده از سوی این سازمان برای عشایر استان اظهار کرد: ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه پنج‌ساله به مبلغ ۱۰میلیارد و 700میلیون تومان، آب‌رسانی سیار آب شرب انسان و دام برای شش‌هزار و ۵۲۰خانوار عشایری و توزیع ۲۷هزار و ۲۲۷تن علوفه و نهاده دامی از اقدامات موثر برای کاهش اثرات خشک‌سالی در زندگی عشایر است.
 
منابع زیرزمینی، منبع تأمین آب خراسان‌جنوبی
 
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی هم گفت: منابع تأمین آب در خراسان‌جنوبی، شامل منابع آب زیرزمینی همچون چاه، چشمه و قنات است.
 
سعید سروری با اشاره به این‌که ۱۳هزار و ۵۹۹منبع آب زیرزمینی در خراسان جنوبی داریم، بیان کرد: از این میان ۲۸درصد منابع چاه، ۲۱درصد چشمه و ۵۱درصد نیز قنات است.
 
وی با بیان این‌که به طور طبیعی خشک‌سالی بر چشمه و قنات به طور مستقیم تأثیر می‌گذارد، اظهار کرد: در سال حدود ۹۰۵میلیون مترمکعب برداشت آب از منابع آب زیرزمینی داریم.
 
سروری گفت: ۷۳درصد برداشت آب استان از چاه‌ها، ۲۳درصد از قنات‌ها و چهار درصد هم از چاه‌هاست که ۸۸درصد در بخش کشاورزی، ۹درصد در بخش شرب و سه درصد نیز در بخش صنعت و خدمات مصرف می‌شود.
 
وی با تأکید بر این‌که با توجه به مصرف بیش‌تر آب در بخش کشاورزی، باید توجه‌ به صرفه‌جویی نیز در این بخش به ویژه در سال‌های خشک‌سالی بیش‌تر باشد، اظهار کرد: میزان بارندگی در استان در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه در سال قبل حدود ۷۰درصد و نسبت به میانگین متوسط ۶۰درصد کاهش داشته است.
 
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی یادآور شد: همه این موارد باعث شد که استاندار خراسان‌جنوبی برای تدبیربخشی در امر مدیریت آب و تنش‌های ناشی از خشک‌سالی، دستور تشکیل قرارگاه آب را بدهند تا بتوانیم با حداقل مشکلات، این سال خشک را پشت سر بگذاریم.
 
باید راندمان بهره‌برداری از آب را در خراسان‌جنوبی بالا برد
 
یک کارشناس علوم و مهندسی آب نیز با اشاره به مشکلات کم‌آبی و خشک‌سالی در خراسان‌جنوبی اظهار کرد: قطعاً برای حل مشکلات آبی، بشر به ناچار در آینده چشم به آب دریاها باید بدوزد، اما آنچه مسلم است، این‌که طرح انتقال آب از دریا بسیار پرهزینه است و در کوتاه‌مدت نمی‌توان به آن چشم امید دوخت.
 
علی محمدیان با بیان این‌که در همین شرایط خشک‌سالی میانگین هدررفت آب در خراسان‌جنوبی بنا بر گفته مسئولان، بالاتر از میانگین کشوری است، ادامه داد: هدررفت ۳۱درصدی آب شهری و ۴۲درصدی در شبکه‌های آب روستایی در استان با شرایط خشک‌سالی توجیه ندارد و یکی از راهکارها برای کم کردن مشکلات آبی، این است که با برنامه‌ریزی و مدیریت این فاصله را کم و راندمان بهره‌برداری از آب را در استان بالا ببریم.
 
وی با اذعان به این‌که اهمیت هر قطره آب در خراسان‌جنوبی آن‌جا مشخص می‌شود که بدانیم آب مورد نیاز در این استان مرزی و کویری از منابع آب‌های زیرزمینی شامل چاه، چشمه و قنات تأمین می‌شود، گفت: احیای قنات‌ها، راهکاری برای مهار بحران کم‌آبی در خراسان‌جنوبی می‌تواند باشد.
 
محمدیان با اشاره به قدمت بیش از دوهزار ساله قنات‌ها در استان و رتبه دوم خراسان‌جنوبی در دارا بودن تعداد قنات‌ها در کشور تصریح کرد: در گذشته‌ای نه‌چندان دور، یعنی در حدود ۶۰سال قبل، تقریباً ۱۰۰درصد آب مورد نیاز این استان در همه بخش‌ها به‌ویژه کشاورزی، شرب و بهداشت فقط از قنات‌ها استحصال می‌شده است.
 
کاهش 65درصدی آبدهی قنات‌های خراسان‌جنوبی
 
وی با بیان این‌که اما از آن زمان به بعد، با حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و بروز خشک‌سالی درازمدت، آبدهی قنات‌ها و چشمه‌ها به طور متوسط حدود ۶۵درصد کاهش یافته است، تصریح کرد: قنات‌ها به عنوان شاهرگ حیاتی هم‌اکنون نیز می‌توانند نجات‌بخش استان در شرایط حاد خشک‌سالی پیش‌آمده باشند.
 
این کارشناس علوم و مهندسی آب بیان کرد: بهترین روش برای بهره‌برداری کم‌هزینه، دائمی، آسان و ارزان از آب‌های زیرزمینی، استفاده از قنات‌هایی است که قدمت چندین هزارساله دارند و آب بسیاری از روستاها را می‌توانند تأمین کنند.
 
محمدیان با بیان این‌که قنات‌های چندین‌ساله استان خشک شده یا در معرض خشک شدن قرار گرفته‌اند، تصریح کرد: شش‌هزار و ۲۵۲رشته قنات در خراسان‌جنوبی وجود دارد که با برنامه‌ریزی برای احیاء و مرمت این قنات‌ها می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر حل مشکلات آبی استان به خصوص در روستاها برداشت.
 
وی همچنین معتقد است باید با تغییر الگوی کشت به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر مانند زرشک و زعفران و... پیش رفت و از کشت محصولاتی مانند دانه‌های روغنی، علوفه‌ای و... در استان خودداری کرد.
 
در هر حال کام مردم خراسان‌جنوبی و به ویژه روستاییان مرزنشین تشنه است و بر اساس گفته کارشناسان و صاحب‌نظران، کاهش بارندگی‌ها در سال زراعی جاری در ۴۰سال گذشته بی‌سابقه بوده؛ بنابراین اگر زودتر برای حل این مشکل برنامه‌های کوتاه‌مدت اجرا نشود، مردم در این دیار برای تأمین آب آشامیدن نیز با مشکل مواجه خواهند شد.
 
****محمدیان، کارشناس علوم و مهندسی آب: شش‌هزار و ۲۵۲رشته قنات در خراسان‌جنوبی وجود دارد که با برنامه‌ریزی برای احیاء و مرمت این قنات‌ها می‌توان گام‌های مؤثری در مسیر حل مشکلات آبی استان به خصوص در روستاها برداشت

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه  ، تاریخ انتشار: 6 اردیبهشت 1400، کدخبر:95003 ، www.sabzineh.org