روستای «ماخونیک» واقع در شرقی‌ترین خاک این مرز و بوم از توابع شهرستان سربیشه است، این روستا در 143 کیلومتری بیرجند مرکز خراسان‌جنوبی و در مرز مشترک ایران و افغانستان قرار دارد، در مورد وجه تسمیه ماخونیک با استناد به معتبرترین اسناد با قدمت 300 ساله و ادعای قدیمی‌های روستا به این نتیجه رسیدیم که نام قدیم ماخونیک «مادخونیک» بوده که از دو جزء «ماد» و «خونیک» تشکیل شده است، ماد نام قومی آریایی و خونیک نیز به معنی محل سرد و خنک است و در کل مادخونیک به معنی مکانی سرد است که قوم ماد در آنجا ساکن بودند.

سفر به سرزمین لی‌لی‌پوت‌های ایران

این روستا تا مرز افغانستان تنها ۳۰ دقیقه فاصله دارد، مردمان این روستا در شهرستان بیرجند دارای اصلیتی افغانستانی هستند که حدود سه قرن پیش وارد ایران می‌شوند و در این روستا سکونت گزیده‌اند.

در بدو ورود به روستا اولین چیزی که نظر انسان را به خود جلب می‌کند سبک ساخت متفاوت خانه‌های روستا است، خانه‌هایی کوتاه با درب‌های ورودی کوتاه‌تر به‌طوری که اگر کسی با میانگین قد عادی بخواهد وارد یکی از این خانه‌ها شود باید حتما کمر خود را بسیار خم کند.

قد اهالی روستا از متوسط‌‌ترین استاندارد قد در جهان هم کوتاه‌تر است، از آنجایی که روستا قابل دسترسی نبوده ازدواج فامیلی در بین آن‌ها رواج پیدا می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود تا کوتاهی قد، نسل به نسل ادامه و این مسأله باعث شهرت مردم این روستا به آدم کوچولو‌ها شود، مردم ماخونیک به سختی قدشان به حد متوسط می‌رسد و بلند قدترین شخصی که در این روستا زندگی می‌کند قدش ۱۴۰ سانتی‌متر است، کوتوله‌های ماخونیک نیم متر از میانگین قد آدم‌های آن زمان کوتاه‌تر بودند و به‌دلیل دور بودن از تمدن، شرایط محیطی، برنامه غذایی ضعیف و مصرف آب آشامیدنی جیوه‌دار قدشان رشد نکرده است.

خانه‌هایی هم‌راستای قد

خانه‌های روستای ماخونیک به علت شرایط جسمانی این افراد و اینکه روستایشان در مکانی با آب و هوای سردسیری بنا شده بسیار کوتاه و کم ارتفاع ساخته می‌شود، از آنجا که در آن زمان مردم مصالح را خودشان و با دست حمل می‌کردند در نتیجه خانه‌هایشان را کوچک‌تر می‌ساختند تا در گرم و سرد کردن نیز مشکلی نداشته باشند بنابراین می‌توان گفت تنها دلیل کوچک ساختن خانه‌ها کوتاه قدی نبوده بلکه ساختن خانه کوچک راحت‌تر بوده و مصالح کمتری نیاز داشته است.

برای ساخت هر خانه، گودالی به عمق 1.5 متر حفر می‌کردند و دیواره‌ها را تا ارتفاع یک متری با ترکیبی از گل و سنگ، بالا می‌بردند. این سبک معماری شاید بسیار بدوی به نظر برسد اما با توجه به شرایط جسمانی این مردم، بسیار هوشمندانه بوده است. در واقع ارتفاع سقف خانه‌ها و درب ورودی را با هم هماهنگ انتخاب می‌کردند، این مدل ساخت و ساز که منازل کوچک باشند و کمی هم در زیر زمین در زمستان باعث گرم شدن و در تابستان باعث خنک شدن فضای خانه ها بوده است.

آشنایی با بافت روستا

از نظر بافت محله‌های روستا نیز بسیار فشرده و کوچه‌های آن بسیار باریک و تنگ است به طوری که شخصی با استانداردهای متداول وضعیت جسمانی، فقط تنهایی و یک نفره می‌تواند از آن کوچه عبور کند، سنگلاخ بودن و ناهمواری زمین، مسائل امنیتی، رابطه خویشاوندی و شرایط اقلیمی از عواملی هستند که باعث کوچک و مجتمع شدن روستا شده است.

«ماخونیک» از گذشته تا امروز

مردم ماخونیک تا ۵۰ سال پیش هیچ حیوانی را شکار نمی‌کردند و به هیچ عنوان چای نمی‌نوشیدند، همچنین گوشت هم نمی‌خوردند و سیگار هم استعمال نمی‌کردند زیرا انجام این قبیل کارها را گناه می‌دانستند.

به علت دوری مردم این روستا از دیگر مناطق، تمامی مراسمات نامزدی، عروسی، اعیاد، مراسم دعا برای نزول باران و حتی جشن‌های سنتی و محلی آنان نیز تغییری نکرده است، مردم ماخونیک تا چند سال گذشته کفش‌های چوبی با لباس‌هایی از جنس کرباس می‌پوشیدند و از هرگونه اطلاعی درباره پیشرفت‌های بیرون از روستای خود، محروم بودند.

در حال حاضر روستا نسبت به گذشته پیشرفت‌های بسیاری کرده و در چند سال گذشته با ورود افرادی از شهرهای دیگر و امکاناتی تازه در این شهر و خوردن قرص و قطره آهن، وضعیت جسمانی نسل جدید از هر نظر بهتر شده است.

پیشرفت‌های روستا

طبق شواهد چنین بر می‌آید که ساکنان روستا در ابتدا دامدار و عشایر بوده‌اند، امروزه نیز در کنار کشاورزی و دامداری تعدادی از اهالی در معادن سنگ کار می‌کنند و تعدادی دیگر نیز قالی‌بافی می‌کنند و این صنعت از عمده صنایع دستی روستا به شمار می‌رود.

عمده محصولات کشاورزی منطقه شامل گندم، سیر، جو، شلغم، چغندر و زردک است.

راه روستا نیز در سال‌های اخیر آسفالت شده و روستا دارای آب شرب، برق، خانه بهداشت، مدرسه ابتدایی، مکتب‌خانه، حمام و چندین مغازه از جمله خواروبار فروشی، قصابی، نانوایی، تعمیرگاه موتور و جوشکاری است.

روستای ماخونیک آثار تاریخی نیز در خود دارد که از بین آن‌ها می‌توان به سنگ نگاره ماخونیک، بنای برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی و نادر مرده اشاره کرد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازخبرگزاری فارس،تاریخ انتشار : 20اسفند 97، کد خبر:13971218000371 www.farsnews.com،