شعار سال: «پرورش‌دهند‌ه‌ها و مراکز تکثیر باید توجه ویژه‌ای روی بحث خوراک آبزیان داشته باشند؛ کما اینکه در حال حاضر خیلی از موادی که وارد می‌کنند، به صورت غیررسمی است که در آن‌ها آلودگی هم دیده شده است و این یکی از دغدغه‌های ماست»؛ این را مدیرکل دامپزشکی استان هرمزگان می‌گوید.

از نظر «دکتر محمد جانباز» به‌دلیل ضعیف بودن پایه، اعتبارات اداره کل چندان تعریفی نیست: «البته در این چند سال سعی کردیم که حداقل کاهش اعتبارات نداشته باشیم و همچنین با همین بودجه‌ای که داریم از موارد بهداشتی نگذریم و کل عملیات بهداشتی را به نحو احسن انجام دهیم. شاهد آن نیز این است که خیلی از بیماری‌ها کنترل شدند.»

وی تصریح می‌کند: «فقط کمی بیشتر از ۵۰ درصد پست‌های سازمانی اداره کل دامپزشکی هرمزگان پر است. در حال حاضر ۱۵۰ نفر کارمند داریم، در حالی که حدود ۲۸۱ نفر پست سازمانی مصوب داریم.»

آقای دکتر، ارزیابی شما از وضعیت دامپزشکی استان هرمزگان چگونه است؟

با توجه به موقعیت استراتژیک استان هرمزگان در نزدیکی خلیج فارس و ارتباطی که با خیلی از کشور‌ها از جنبه صادرات و واردات آبزیان و فراورده‌های خام دامی دارد، فعالیت در اداره کل دامپزشکی استان حساسیت‌های ویژه‌ای را می‌طلبد. در واقع هرمزگان منطقه‌ای است که دروازه طلایی ورود و خروج فراورده‌های خام دامی و نیز ورود دارو و مواد اولیه دارو‌ها و مکمل‌ها و... محسوب می‌شود. شرایط کنونی پرورش دام و طیور در استان و نظارت‌های بهداشتی به‌عنوان یک استان توریست‌پذیر با مراجعین زیاد وجود دارد، حساسیت استان را بالا می‌برد. به طوری که در سال‌های گذشته در واحد‌هایی مثل مبارزه با بیماری‌های دام، عملکرد ما صددرصد بوده و نتیجه آن این بوده که با توجه به سیاست‌هایی که سازمان تعریف و ما اجرا کردیم، اپیدمی خاصی در استان نداشتیم.

در بخش طیور حجم جوجه‌ریزی ما به بالای ۲۰ میلیون در سال ۹۹ رسید، در حالی که این رقم در سال ۹۸، ۱۹ میلیون بود. به تناسب افزایش جوجه‌ریزی و تعداد واحد‌های فعال، از لحاظ بیماری‌ها کاهش داشتیم.

چقدر کاهش؟

نسبت به سال ۹۸ حدود ۴۰ درصد کاهش بیماری در سامانه ثبت کردیم. حوزه آبزیان یکی از بحث‌های مهم استان هرمزگان است و صنعت میگوی کشور در چند سال اخیر با فعالیت‌های این استان رونق گرفته است. هرمزگان به مدت چند سال رتبه اول تولید میگوی کشور را داشت و در حال حاضر نیز حدود ۵ هزار و ۵۸۳ هکتار زیر کشت میگو قرار دارد. سال گذشته حدود ۲۳ هزار تن تولید میگو در ۲۱۹ واحد اپیدمیولوژیک داشتیم. بیشترین مراکز تکثیر کشور با حدود ۲۰ مرکز تکثیر در استان هرمزگان است.

مهمترین مشکلات و دغدغه شما در حوزه آبزیان چیست؟

سال گذشته عملیات رصد بیماری در استان را داشتیم و پروتکل سازمان دامپزشکی نحوه کار را مشخص کرده بود. ما این پروتکل را به نحوی اجرا کردیم که از تولید هم جلوگیری نشود، چون به هر حال می‌دانستیم که با عملیات رصد، احتمال وجود بیماری در مراکز هست. کما اینکه در چند مرکز هم دیده شد، اما با این حال تولید خوبی داشتیم.

بعد از عملیات رصد چه بیماری‌هایی را مشاهده کردید؟

پروتکل سازمان دامپزشکی استاندارد‌های خاص خود را دارد. در عملیات رصد بیماری، به این نتیجه رسیدیم که باید موانع تولید و پرورش استان و ارزآوری آن را به نحوی تسهیل کنیم تا همه تولیدکنندگان و کسانی که مشغول هستند، بتوانند کار انجام دهند. ملاحظاتی را هم انجام دادیم. مثلا روش آزمایش nested و real time PCR را توانستیم با هماهنگی سازمان دامپزشکی به صورت مرحله‌ای انجام دهیم تا راحت‌تر بتوانند کار را انجام دهند. امسال تمام مراکز با سازوکار real time آزمایش شدند و اکثرا هم فاقد عامل وایت‌اسپات (لکه سفید) شناسایی شدند. امیدواریم با تمهیدات اندیشیده شده و همکاری ارگان‌های ذی‌ربط، امسال بتوانیم استان را بدون بیماری داشته باشیم و یک تولید بسیار خوب رقم بزنیم.

اشاره نفرمودید که با چه بیماری‌هایی برخورد کردید؟

ما معمولا ۶ بیماری اخطارکردنی را رصد می‌کنیم که هر کدام را یک بار آزمایش می‌دهیم. در طول دوره از مراکز تکثیر و استخر‌هایی که تولید دارند، به شکل تک‌تک نمونه برداری می‌کنیم که بیشتر آن در حوزه وایت‌اسپات صورت می‌گیرد. در مرحله اول بحث TSV و IHHNV و چند بیماری ویروسی را رصد داریم لیکن عمده تمرکز روی وایت‌اسپات است.

امسال ما روی تمام مراکز تشدید نظارت داشتیم و آن‌ها را real time کردیم. تنها دغدغه‌ای که امسال داریم که البته سال گذشته هم بود، تاکید به پرورش‌دهند‌ه‌ها و مراکز تکثیر روی بحث خوراک آبزیان است. کمااینکه در حال حاضر خیلی از موادی که وارد می‌کنند، به صورت غیررسمی است که در آن‌ها آلودگی هم دیده شده است و این یکی از دغدغه‌های ماست.

ما پیشنهاد دادیم سرمایه‌گذاران در چرخه تولید خوراک آبزیان سرمایه‌گذاری کنند، به استان تشریف بیاورند و این سرمایه‌گذاری را انجام دهند و حتی حمایت‌های لازم را دولت از آن‌ها داشته باشد تا بتوانیم این چرخه را با دغدغه کمتر بگذرانیم.

به دانشجویان محترم و مراکز دانشگاهی هم پیشنهاد می‌شود که مقداری در خصوص بهداشت و مدیریت بیماری‌های آبزیان بیشتر کار کنند. با توجه به گسترش آبزیان نیاز به متخصصینی داریم که در این حوزه کار کنند و انتظار داریم روی آن‌ها سرمایه‌گذاری بیشتری شود و آمادگی داریم اگر مراکز دانشگاهی پایان‌نامه‌هایی در خصوص بیماری‌های آبزیان دارند، همکاری داشته باشیم.

وضعیت اعتبارات اداره کل چگونه است؟

به خاطر ضعیف بودن پایه اعتبارات که از اول گذاشته شده، در این چند سال سعی کردیم که حداقل کاهش اعتبارات نداشته باشیم. با توجه به بودجه انقباضی‌ای که برای دولت در نظر گرفته شده، اما این اطمینان خاطر را می‌دهیم که بودجه در استان هرمزگان پایین نیامده و هر سال چند درصد هم افزایش داشته‌ایم، اما با توجه به هزینه‌های بالا در همه زمینه‌ها، مشکلات وجود دارد؛ علی‌الخصوص در استان هرمزگان به دلیل شرایط آب و هوایی حاکم، استهلاک وسایل بالاست. آزمایش‌های مختلفی داریم که البته الان یک سال است که بخش خصوصی را هم وارد کردیم، اما در کل از لحاظ مصرفی، هزینه‌های بالایی داریم و افزایش اندک اعتبارات نتوانسته جوابگوی زحمت همکاران ما باشد.

در عین حال سعی کردیم با همین بودجه‌ای که داریم از موارد بهداشتی نگذریم و کل عملیات بهداشتی را به نحو احسن انجام دهیم. شاهد آن نیز این است که خیلی از بیماری‌ها کنترل شدند. مثلا با اینکه یک استان ساحلی هستیم و پرندگان آبزی و مهاجر زیادی در استان حضور دارند، با تمهیدات و رعایت خود مرغداران در هیچ سالی آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان را در استان نداشتیم. به طور کلی اعتبارات دامپزشکی استان آن‌طور که باید نیست، اما به هر حال ما هم شرایط کشور را درک می‌کنیم.

اداره کل دامپزشکی هرمزگان از نظر پست‌های خالی سازمانی در چه وضعیتی است؟

فقط کمی بیشتر از ۵۰ درصد پست‌های سازمانی ما پر است. درحال حاضر ۱۵۰ نفر کارمند داریم، ولی حدود ۲۸۱ نفر پست سازمانی داریم.

برای سال ۱۴۰۰ چه برنامه‌هایی دارید؟

بر اساس دستورالعمل‌ها و وظایفی که بر عهده استان‌ها گذاشته شده، اداره کل دامپزشکی هرمزگان هم در سال جدید علاوه بر کار‌هایی که به شکل روتین انجام می‌دهد، بحث مبارزه با بیماری‌های دام، طیور، آبزیان، نظارت، قرنطینه، دارو و درمان، آزمایشگاه و... را در دستور کار دارد.

در استان هرمزگان بسیاری از واحد‌های عمل‌آوری و انجماد آبزیان دارای کد‌های EC و IR هستند و حدود ۳۱ واحد ریجستری‌چین داریم. از سال گذشته ۴ آزمایشگاه را به صورت همکار گرفتیم و تنها استانی هستیم که real time PCR لکه سفید را به بخش خصوصی دادیم و راه‌اندازی کردیم. همچنین ۴ مرکز داریم که کنترل مواد غذایی یا فراورده‌های خام دامی از لحاظ میکروبی یا سایر آزمایش‌ها را به عهده آن‌ها گذاشتیم.

آقای دکتر، آخرین ارزیابی شما از حادثه مرگ گربه‌ماهیان در ساحل جاسک چیست؟

ما در استان در ۲ نوبت گزارش تلفات گربه ماهی را داشتیم. بار اول طبق بازدید‌هایی که انجام شد، از سوی همکاران ما، همکاران شیلات و محیط زیست، علائمی از بیماری دیده نشد. به دلیل شرایط گرم آب و هوایی، ماهیان روی آب شناور مانده و وقتی به ساحل رسیده بودند، علائم فساد داشتند؛ لذا در این شرایط امکان نمونه‌برداری و تشخیص احتمالی بیماری مقدور نیست.

بار دوم در ۲۴ فروردین حجم زیادی از لاشه ماهی مشاهده شد که آن هم با اعلام گزارش شهرستان، لاشه‌ها دچار فساد شده و امکان نمونه‌برداری و قابلیت آزمایش وجود نداشت. پیش از این مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست و شیلات نیز مصاحبه داشتند و ما نیز در مصاحبه اعلام کردیم که امکان بیماری وجود ندارد. حتی آلودگی نفتی و مسمومیت نیز به این شکل نیست که یک‌باره تعدادی تلفات ایجاد و بعد این تلفات قطع شوند و دوباره ۲۰ روز دیگر تلفات داشته باشیم. روند بیماری به این شکل نیست، بلکه در بیماری تعدادی تلف می‌شوند، روی آب می‌آیند و حتی آن‌هایی که لب ساحل می‌آیند، ممکن است هنوز زنده باشند و امکان نمونه‌برداری وجود داشته باشد؛ لذا امکان بیماری بعید به نظر می‌رسد.

نظر شما چیست؟

همان نظر اعلام شده از سوی سازمان‌های شیلات و محیط زیست که یک بار غرق شدن قایق ماهیگیری و بار دوم حجم بالای صید که تور‌ها کشش نداشتند و مقداری از ماهی‌ها را داخل دریا رها می‌کنند که خود را نجات دهند. در کل بیماری و مسمومیت روند تدریجی دارد و به این شکل نیست که تلفات داشته باشیم و مدتی بعد تلفات نداشته باشیم. در نهایت تمام لاشه‌ها دفن بهداشتی شدند. همچنین این سوال وجود دارد که آیا آلودگی نفتی می‌تواند صرفا یک گونه ماهی را درگیر کند و باعث تلفات آن شود؟

به‌عنوان حرف آخر...

آرزوی سلامتی برای شما دارم که همواره وظیفه خطیر رصد کل اخبار و گزارش بیماری‌ها را دارید.

ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از حکیم مهر، تاریخ انتشار:۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر:۶۳۹۳۸، www.hakimemehr.ir