شعار سال:کتاب «اسوه رادمردی: تاملی بر زندگی و سیره امام علی (ع)» نوشته محمدجواد گودینی دوشنبه 13 اردیبهشت در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران بررسی شد. در این نشست افزون بر مولف لیلا بیات به عنوان منتقد حضور داشت و محمد آسیابانی نیز دبیری نشست را بر عهده داشت. در این کتاب با بهره‌گیری از منابع روایی و تاریخی معتبر به تحلیل زندگانی امام علی (ع) پرداخته شده است.
 
در ابتدای نشست آسیابانی به معرفی بخش‌های مختلف کتاب پرداخت و گفت: کتاب اسوه رادمردی، به شرح زندگانی، سیره والا و گوشه‌ای از فضیلت‌های شخصیت بی همتای جهان اسلام امام علی بن ابی طالب(ع) می‌پردازد. نویسنده این نوشتار تاریخی- روایی را در ۲۵۶ صفحه و چهار فصل تدوین کرده است.
 
وی با معرفی فصل‌های کتاب افزود: فصل نخست این نوشتار به بررسی دوران کودکی و نوجوانی امام علی(ع) اختصاص دارد و نویسنده در فصل دوم، به برخی از فضیلت‌های اخلاقی امام المتقین(ع) همچون علم و دانش، شجاعت، تقوا و زهد و... پرداخته و در ادامه فضیلت‌هایی همچون جریان تاریخی غدیر خم، حدیث طیر مشوی و حدیث منزلت را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل سوم به بررسی تاریخی دوران خلافت امام علی(ع) و نبردهایی که بر امام از سوی ناکثین، قاسطین و مارقین تحمیل شد، اختصاص دارد و در فصل چهارم نیز جریان شهادت امام العارفین(ع) در مسجد کوفه بدست یکی از بازماندگان خوارج با نام عبدالرحمن بن ملجم مرادی مورد واکاوی تاریخی قرار گرفته است.
 
آسیابانی با اشاره به این‌که مولف در مقدمه کتاب به شخصیت حضرت پرداخته اشاره کرد و ادامه داد: امام علی(ع) از چنان فضایل، مکارم اخلاقی و انسانی برخوردار بود که حتی دشمنانش نیز به آن آگاهی داشته و معترف بودند. امام علی(ع) انسانی حق‌گو، حق‌گرا و حق‌مدار بوده که در تمام زندگانی خویش، جز راه حق را نپویید و به دیگر سخن، می‌توان آن امام والا مقام(ع) را تمثال حقیقت نامید که حق با ملاک و معیار او(ع) شناخته می‌شود.
 

سپس گودینی گفت: آثار و کتاب‌های فراوانی در طول تاریخ درباره حضرت علی (ع) نوشته شده و در این باره مورخان و نویسندگان دینی سخن گفته‌اند و بعد از این هم پژوهشگران بسیاری درباره این اسوه خواهند نوشت. آنچه مرا به نگارش این کتاب واداشت این است که نویسندگان، دانشمندان، مورخان، محدثان، عارفان و دیگر بزرگان هر کدام از زاویه نگاه خود به شخصیت حضرت علی (ع) پرداخته‌اند و تنها یک بخش از زندگانی ایشان مورد توجه آن‌ها قرار گرفته است.
 
وی افزود: کتاب جامعی که حاوی مطالب گوناگون درباره زندگی ایشان باشد وجود نداشت که از ابعاد مختلف به زندگی آن حضرت پرداخته شده باشد و جای این اثر در کتابخانه‌ها خالی بود. تلاش بر این بود که کتابی جامع حاوی نکات مهم درباره زندگانی امام علی (ع) از نظر حدیثی و روایی و تحلیل حوادث و حتی بحث‌های عرفانی و نقش امام در گسترش نکات دینی مطرح شود. کتابی جامع که مهمترین اصول خلافت امام و نقش خوارج مورد تحلیل اجمالی قرار بگیرد.
 
گودینی به انتخاب نام کتاب اشاره کرد و گفت: چرا عنوان کتاب را اسوه رادمری انتخاب کردم؟ زمانی که در مرحله فیش‌برداری و ابتدای تالیف کتاب بودم در ذهنم این نکته آمد که یک فصل کتاب را به حضرت امام علی (ع) از نگاه دیگران (مسیحیان و ادیان دیگر) اختصاص بدهم اما این کار نیازمند یک کتاب مستقل بود زیرا مطالب زیادی در این باره نوشته شده است. کسانی که از ادیان توحیدی هم خارج هستند و اندیشه‌های مادی و الحادی دارند وقتی به شخصیت امام علی می‌رسند سر تعظیم فرود می‌آوردند و به دیده احترام و تکریم و بزرگداشت به این شخصیت تاریخی می‌پردازند.
 
وی افزود: دیدگاه شخصیت‌های دیگر خارج از اسلام نویسندگان و مورخان و سیاستمداران و جامعه‌شناسان بسیار فراتر از آن است که در قالب یک فصل بگنجد اما یک ویژگی مشترک در میان آن‌ها بود و این علاقه‌مندی همگان به فضیلت و اخلاق و معنویات بود که همه شیفته و دوستدار انسانیت ایشان بودند و علی (ع) را در قله فضایل انسانی دیده و یافته‌اند و نتوانسته درباره این شخصیت سخنی نگویند. حضرت علی مورد علاقه همه فضیلت‌دوستان صرف نظر از دین و قومیت و... است.
 
گودینی به تدوین چهار فصل کتاب اشاره کرد و گفت:‌ فصل اول درباره کودکی امام است که در مقدس‌ترین نقطه جهان متولد می‌شود و نماد و سمبل توحید است. ایشان در 10 سالگی اسلام را می‌پذیرد و با تمام وجود از اسلام محافظت می‌کند. فصل دوم درباره فضایل حضرت است که فضائل از نگاه اهل سنت چگونه است و برخی از فضائل امام مانند شجاعت و سخاوت و بخشش و حدیث منزلت که شیعه و سنی آن را روایت کرده‌اند. فصل سوم درباره خلافت امام مورد بررسی قرار گرفته که امام 4 سال و 10 ماه خلافت می‌کند و بسیار تاثیرگذار در مسیر تمدن‌سازی و گفتمان ‌ارزش‌گذاری در حکومت اسلامی است و امام در دوران خلافت به بازگشت گفتمان بسیار توجه کرده‌اند.
 
وی افزود: نکته دوم توجه ویژه ایشان به تحقق عدالت در جامعه است. عدالت در هر جامعه‌ای بدون هزینه نیست و افراد تلاش کردند عدالت را برقرار کنند همواره مستبدانی بودند که منافع خود را با عدالت در خطر می‌ببیند و امام نیز مستثنی از این نبوده است و وقتی خلافت را در دست گرفتند تلاش قدرتمندان آغاز می‌شود که جنگ جمل و نبرد صفین را تحمیل می‌کنند که جریانی خشک و افراطی به نام خوارج متولد می‌شود.
 
گودینی ادامه داد: به دلیل عدالت و ارزش‌های اخلاقی این جنگ‌ها به امام علی (ع) تحمیل شد و در فصل چهارم به بررسی تاریخی شهادت امام علی (ع) پرداخته شده است که به دست ابن ملجم مرادی و با تحلیل‌های نابخردان این جنابت بزرگ در تاریخ رقم می‌‌خورد و امام به شهادت می‌رسد.
 

لیلا بیات به عنوان منتقد نشست نیز گفت: مولف سعی کرده بخش‌هایی از زندگانی علی (ع) را به تصویر بکشد و می‌توان گفت کتابی جامع است که بعد فضایل و زندگانی ایشان در ایام خلافت را بررسی کرده است. در برخی کتاب‌ها کمتر کسی به صورت جامع به شخصیت ایشان پرداخته‌ است.
 
وی افزود:‌ نویسنده در مقدمه کتاب نوشته‌اند که هدف از نگارش این کتاب پرداختن به شخصیت علی (ع) است و همچنین بخش‌هایی از زندگانی ایشان است که به صورت توصیفی به این امر پرداخته‌اند. پرداختن به شخصیت علی (ع) کاری دشوار است اما مولف تا حدودی که شرایط آن را داشته توانسته به معرفی این شخصیت تاریخی بپردازد.
 
بیات افزود: وی برای نگارش این کتاب از منابع معتبر استفاده کرده  و برای کسانی که می‌خواهند در این حوزه کار کنند منبعی ارزشمند است که می‌توانند به آن مراجعه کنند زیرا به بخش‌های مهمی درباره زندگی آن حضرت پرداخته است. ادبیات این کتاب و زبان نگارش آن صریح و روان است و پیچیدگی‌های ادبیاتی ندارد که خواننده را خسته کند. این‌ها از نکات مثبتی است که می‌توان درباره این کتاب گفت.
 
وی افزود:‌ گودینی در مقدمه کتاب گفته که هدف از نگارش به تصویر کشیدن فضایل و زندگانی امام در دوران خلافت است که دریچه‌ای برای درک زندگانی علی (ع) است اما نقدی که به آن وارد است این است که ضمن بیان توصیفی مسایل باید به تحلیل آن هم بپردازند. واقعه شهادت امام را به صورت مفصل مطرح کردند زیرا در کتاب‌ها به این مساله کمتر پرداخته شده و همچنین در این باره روایت‌های بسیاری آورده شده اما این مطالب چون از انسجام برخوردار نبوده مخاطب را دچار سردرگمی ‌می‌کند، بهتر بود که با یک فصل‌بندی مناسب مطالب کتاب از انسجام بیشتری برخوردار می‌شد. می‌‌شد برخی از روایت‌ها را نیاورد و گاهی نیز از هدف اصلی در فصل اول خارج می‌شود.
 
این منتقد ادامه داد: در این کتاب به حدیث منزلت و غدیر نیز پرداخته و برای بیان فضیلت آن جایگاه ویژه امام را بررسی کرده است. مطالب این کتاب جامع است و کسانی که علاقه‌مند هستند درباره حضرت علی (ع) مطالعه کنند و در پژوهش‌های خود نیز از آن بهره بگیرند می‌توانند به این کتاب مراجعه کنند.
 
سپس گودینی در ادامه نشست گفت: درباره فصل دوم که منسجم‌تر باید نوشته می‌شد موافق هستم اما وقتی وارد کار پژوهشی می‌شوید ابتدا یک نگاه وجود دارد و هنگامی که وارد بحث‌ها تاریخی می‌شوی دهم بر قلم تاثیر می‌گذارد و هم بر سبک نگارش. ابتدا در فیش‌برداری یک کلیت دیگری در ذهن داشتم که امام از نگاه دیگران را هم بنویسم و هنگامی که به آن ورود کردم دیدم در قالب یک فصل نمی‌توان به آن پرداخت. اما در چاپ‌های بعدی کتاب را انسجام بیشتری می‌بخشم.
 
وی در پاسخ به پرسش دبیر نشست که حضرت علی (ع) نماد وحدت و یکپارچگی میان مسلمانان بودند گفت: وحدت و یکپارچگی میان مسلمانان در طول زندگانی امام علی (ع) کاملا هویدا است و بر یکپارچگی آن توجه داشته و تلاش می‌کردند که کار به خونریزی نکشد. علی (ع) با طلحه و زبیر به عنوان سران جنگ جمل صحبت می‌کردند و می‌بینیم که این سخنان کارگر افتاد و زبیر از جنگ کناره کشید. در صفین نیز نامه‌های فراوانی به معاویه نوشتند که در نهج‌البلاغه و در بخش نامه‌ها وجود دارد. اما معاویه صلح را نپذیرفت و این نشان می‌دهد که شیوه امام بر وحدت و یکپارچگی میان مسلمانان بسیار بوده است و هیچ فردی در تاریخ به وحدت و یکپارچگی میان مسلمان علاقه‌مند و راغب نبوده است.
 
وی همچنین به نکات مهمی در کتاب اشاره کرد و گفت: خلیفه دوم به نقل از اهل سنت گفته بود که زنان ناتوانند از این‌که کسی مثل علی (ع) را به دنیا بیاورند اگر علی (ع) نبود عمر بن خطاب هلاک می‌شد. همچنین اگر آسمان‌های هفت‌گانه در یک کفه ترازو قرار گیرند و ایمان علی (ع) در کفه دیگری باشد ایمان حضرت علی برتری پیدا می‌کند.
 
آسیابانی با طرح مساله‌ای به نام آزادی بیان و حقوق بشر در سخنان حضرت علی (ع) گفت: حضرت علی (ع) به کسانی که با ایشان بیعت نمی‌کردند مخالفت نمی‌کرد و با کسانی که بیعت را شکستند حضرت با آن‌ها جنگ نمی‌کرد. و در نامه‌هایی که باقی مانده است مانند عهدنامه محدبن ابی بکر و نامه به مالک اشتر به حقوق بشر نیز ارزش بسیاری قائل بودند. در جنگ صفین نیز شخصیت مهمی با نام صعصعه بن صوحان وجود دارد که پیک حضرت علی (ع) است و درباره این شخصیت برجسته نیز باید کتابی مستقل کار شود.
 
بیات در این باره گفت: درباره آزادی و حقوق بشر نویسنده در کتاب مطرح کرده اما باید بیشتر به آن می‌پرداخت. کسانی که با امام مخالفت می‌کردند با آن‌ها برخورد جدی نمی‌کرد و همواره سکوت اختیار می‌کرد و این سکوت به این معنی نبود که گوشه‌نشین و بی‌تفاوت به این مسایل است بلکه احترام گذاشتن به دیدگاه مخالفان بود. امام با آن‌ها به مخالفت نپرداخت و دو دسته‌گی در جهان اسلام ایجاد نکرد زیرا به سرانجام مردم و مسلمانان اهمیت بسیاری می‌دانند. مولف می‌توانست به شکل منسجم‌تر این مسایل را بیان کند که امام به آزادی و حقوق بشر احترام بسیاری قائل بودند.
 
گودینی نیز گفت: قاطبه مردم با امام علی (ع) بیعت کردند جز تعداد انگشت‌شماری از مهاجران با ایشان بیعت نکردند. همچنین سعدبن ابی وقاص، عبدالله ابن عمر با علی (ع) بیعت نکردند و عبیدالله نیز به معاویه پیوست و در جنگ صفین کشته شد. رفتار امام با این تعداد که بیعت نکردند بسیار درس‌آموز است که با مخالف چگونه برخورد کرد و حتی زمانی که یکی از اصحاب اجازه می‌گیرد که عمر را بکشیم حضرت اجازه نمی‌‌دهد و از عبدالله می‌خواهد که اقدامی علیه حکومت علوی انجام ندهد.
 
وی افزود: بحث حقوق بشر در سیره امام علی و هم در گفتار آن به طرز قابل توجهی ارزشمند و نیازمند یک کار پژوهشی دیگر است. در نامه امام علی (ع) به مالک اشتر که مانیفست حکومت‌داری در تشیع می‌توان توصیف کرد حاوی مطالب مدیریتی و امور بین‌الملل است که سفارش کاربردی به مالک می‌دهد که حالا که قدرت پیدا کردی نسبت به مردم بسان حیوان درنده‌ای نباش که خوردن آن‌ها را غنیمت بشماری. حضرت فرمودند: مردم دو دسته‌اند مسلمان و غیرمسلمان که اگر مسلمان نیستند در خلقت مثل تو انسان هستندو ایشان چنین زیبا درباره حقوق انسان‌ها سخن گفته‌اند و این نشان‌دهنده اهمیت حقوق انسان به ما هو انسان است صرف نظر از این که چه دینی و جایگاهی دارد و در دفتار حضرت نیز قابل ملاحظه است.
 
وی همچنین افزود: درباره مالک اشتر، اویس قرنی و سلمان فارسی کتاب‌های بسیاری وجود دارد اما درباره صعصعه بن صوحان، پیک حضرت علی (ع) کتاب مستقلی نوشته نشده است. وی پیک خاص حضرت بودند و همین نکته اعتماد آن حضرت را می‌رساند که باید درباره این شخصیت مهم کار شود.
 
آسیابانی در پایان جلسه گفت: حضرت علی (ع) قابلیت الگوبرداری برای تمام انسان‌ها در طول تاریخ است و امیدوارم حکمت علوی را سرچشمه رفتارهای خود بکنیم.
 
 
در بخشی از کتاب «اسوه رادمردی: تاملی بر زندگی و سیره امام علی (ع)» برای آگاهی جوانان و نوجوانان آمده است: «امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) امام اول شیعیان، چهارمین خلیفه نزد اهل سنت، پسرعمو و داماد حضرت محمد (ص)، همسر حضرت زهرا (س) و پدر امام حسن و امام حسین (ع) است. آن حضرت، اولین مردی است که به پیامبر اسلام ایمان آورد و همواره یار و یاور ایشان بود. پیامبر اکرم (ص) آن حضرت را به دستور خدا به عنوان جانشین خود تعیین کرد و از مردم برای او بیعت گرفت، اما پس از رحلت پیامبر (ص) در سال 11 هجری، عده‌ای از مهاجرین و انصار در «سقیفه بنی‌ساعده» به طور خودسرانه از این دستور سرپیچی نموده و با «ابوبکر» به عنوان خلیفه مسلمانان بیعت نمودند! این واقعه موجب شد که آن حضرت عملا از سال 35 ه.ق و پس از «عثمان» به خلافت برسد. دوران ریاست ایشان بر حکومت اسلامی عموما به درگیری با معاویه، اصحاب «جمل» و «خوارج» گذشت و سرانجام آن حضرت در سال 40 هجری در 63 سالگی به دست یکی از خوارج به نام «ابن ملجم مرادی» به شهادت رسید.»

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایبنا ، تاریخ انتشار:  13اردیبهشت 1400، کدخبر:305763 ، www.ibna.ir