شعار سال: مرجان در ظاهر موجودی جان‌سخت، اما دل‌نازک است که با کوچک‌ترین استرس تحمیل شده، امکان دارد جان خود را از دست بدهد تا با مرگ آن زیستگاه هزاران جانور دریایی به خطر بیفتد و جهان گامی دیگر به فاجعه زیست‌محیطی نزدیک شود. این موجود زنده‌ با اسکلتی از جنس کربنات کلسیم هستند که به گفته محققان پیدایش اولین گونه آن بر روی زمین حدود ۵۴۰میلیون سال پیش در نتیجه ترکیب یک حیوان (توتیا) و یک گیاه تک‌سلولی بوده است. اکوسیستم مرجان‌ها همانند جنگل‌های گرمسیری مرکز تنوع‌زیست دریا به‌شمار می‌رود، به‌طوری‌که زندگی یک‌میلیون انواع گونه‌های گیاهی و جانوری ازجمله ماهیان، باکتری‌ها و حتی انسان‌ها به این آب‌سنگ‌ها وابسته است.

وابستگی حیات ۲۵درصد موجودات دریایی به آب‌سنگ‌ها

وابستگی حیات ۲۵درصد موجودات دریایی به مرجان‌ها، کاهش شدت موج در طوفان‌های دریایی، ایجاد شفافیت در آب، استفاده‌های دارویی، گردشگری، رونق ماهی‌گیری و کسب درآمد سالانه ۱۳۰هزار تا یک‌میلیون و ۲۰۰هزار دلاری در بخش اقتصاد در هر هکتار از این آب‌سنگ‌ها تنها بخشی از مزایای وجود مرجان‌ها در دریاها است.

مطالب بالا گفته‌های دانشیار رشته اکولوژی و حفاظت دریا در دانشگاه شهید بهشتی تهران بود که در ادامه به ایرنا گفت: کشور ما نیز از این نعمت بزرگ بی‌بهره نیست، به‌طوری‌که در ۱۸نقطه از ایران نیز آب‌سنگ‌های مرجانی وجود دارد و تاکنون در این مناطق ۷۰نوع آن گزارش شده که حدود ۱۰درصد گونه‌های شناسایی شده در جهان است.

محمدرضا شکری اظهار داشت: تقریباً تمام جزایر ایران در خلیج‌فارس با آب‌سنگ‌های مرجانی محاصره شده که جزایر خارک، خارکو، کیش، لاوان، هندورابی، فارور، بنی‌فارور، شیدور، تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، لارک، ابوموسی، هنگام، قشم، هرمز، خلیج نای‌بند و خلیج چابهار از مهم‌ترین مناطق مرجانی ایران است.

وی درخصوص وجود مرجان در کیش نیز یادآور شد: در هفت نقطه این جزیره از شمال‌غربی تا شمال‌شرقی آن لکه‌های مرجانی وجود دارد و با توجه به مزایای این آب‌سنگ‌ها می‌توان گفت تمام رونق اقتصادی و گردشگری کیش مدیون وجود آن‌ها است.

احتمال مرگ ۷۵درصد مرجان‌های دنیا

این دانشیار رشته اکولوژی و حفاظت دریا در دانشگاه شهید بهشتی تهران اضافه کرد: با توجه به بررسی‌های علمی انتظار می‌رود تا سال۲۰۵۰ میلادی ۷۵درصد از مرجان‌های سطح اقیانوس و آب‌های آزاد جهان از بین بروند که مرجان‌های خلیج‌فارس و دریای عمان نیز از این امر مستثنی نیستند و باید تدبیری اساسی برای حفاظت، احیاء و تکثیر این آب‌سنگ‌ها اندیشیده شود.

شکری افزود: استفاده بیش از حد از مناطق مرجانی با اهداف گردشگری، فعالیت‌های اقتصادی و عمرانی، بهره‌وری غیراصولی صیادی و بالارفتن دمای زمین ازجمله دلایل مرگ و از بین رفتن مرجان‌ها است که درصورت تداوم روند فعلی باید در انتظار یک فاجعه زیست‌محیطی در سال‌های آتی باشیم.

راه نجات مرجان از چنگال مرگ

این دانشیار رشته اکولوژی و حفاظت دریا در دانشگاه شهید بهشتی تهران گفت: در بررسی وضعیت مرجان‌های جزیره کیش نیز مشخص شده آب‌سنگ‌های سایت‌های شرقی به‌علت وجود کلوپ‌های غواصی هفت‌برابر بیش‌تر از سایر نقاط جزیره مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که پیشنهاد شده اعطای مجوز به فعالیت‌های غواصی و کلوپ‌ها در این منطقه متوقف شود و به‌جای آن این فعالیت‌ها در جنوب جزیره گسترش داشته باشد.

شکری اضافه کرد: سیستم‌های آب‌شیرین‌کن سواحل خلیج‌فارس به‌دلیل وارد کردن آب شور به دریا، ساخت‌وسازهای ساحلی، استحصال زمین از دریا و ریزش روغن‌کشتی‌ها از دیگر دلایل آسیب‌رسان به مرجان‌ها است.

وی اظهار داشت: جلوگیری از ایجاد آلودگی‌های محیطی توسط انسان‌ها، کاهش تولید زباله‎ها، ارائه آموزش و خدمات غواصی در سایت‌های مصنوعی، افزایش سطح آگاهی فعالان مشاغل مرتبط با دریا، راه‌اندازی مرکز تکثیر و احیای آب‌سنگ‌ها ازجمله راهکارهای علمی برای احیای مرجان در نقاط مختلف خلیج‌فارس ازجمله جزیره کیش است.

هم‌آغوشی طبیعت و مدرنیته

رئیس اداره محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد کیش نیز گفت: این جزیره جز معدود مکان‌های گردشگری دنیاست که می‌توان ساختمان‌های مدرن را در کنار فضای طبیعی مشاهده کرد و گردشگران می‌توانند با طی مسافتی اندک به بهترین سواحل و دنیای زیر آب دست پیدا کنند.

مریم محمدی با بیان این‌که مرجان‌ها مهم‌ترین زیبایی زیر آب کیش است، افزود: این جزیره از نظر زمین‌شناسی برون زدی است که روی آن از مرجان پوشیده شده، به‌شکلی که می‌توان آثار طبیعی و تاریخی این آب‌سنگ‌ها را در نقطه نقطه جزیره مشاهده کرد.

وی یادآور شد: این جزیره از عمق زیر یک‌متر تا ۱۰متر دارای آب‌سنگ است و سایت‌های مرجانی آن از تنوع گونه‌های مختلفی برخوردار است و مانند یک جنگل استوایی در زیر آب تنوع زیستی زیادی را تحت‌پوشش خود قرار داده است.

محمدی یادآور شد: این مرجان‌ها باعث شده است که دنیای زیر آب جزیره کیش محل زندگی گونه‌های مختلف جانوران دریایی ازجمله برخی گونه‌های در خطر انقراض مثل لاپشت‌های پوزه عقابی باشد و همچنین شفافیت آب و رنگ آبی لاجوردی آن و ماسه‌های نقره فام تشکیل شده از خرده مرجان و صدف از دیگر مزیت‌های وجود آن‌ها در جزیره است.

علل انسانی و طبیعی عامل مرگ مرجان‌های کیش

رئیس اداره محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد کیش با اشاره به این‌که تهدیدهای مرجان‌های این جزیره به دو دسته عوامل طبیعی و انسانی تقسیم شده است، افزود: علل طبیعی ازجمله گرم شده دمای زمین پدیده النینو و طوفان‌های دریایی به‌علت گستردگی مخاطرات بیش‌ترین سهم را در مرگ مرجان‌ها دارد.

وی یادآور شد: با وجود سهم اندک مخاطره‌های انسانی در تخریب مرجان‌ها به نسبت دلایل طبیعی باید سعی کرد که با کم کردن فشارهای انسانی، استرس‌های طبیعی این آب‌سنگ‌ها را کاهش داد تا فرصتی برای احیای آن‌ها فراهم شود.

محمدی غواصی در شرق جزیره را از عوامل انسانی در آسیب رسیدن به مرجان‌های کیش اعلام کرد و افزود: اصلی‌ترین زیستگاه مرجانی این جزیره در شرق آن قرار دارد که به‌علت توسعه شهری و فعالیت کلوپ‌های غواصی بیش‌تر از هر نقطه دیگری در معرض خطر و فشار است.

وی با اشاره به این‌که عمده‌ترین مشکل در این بخش غواصان آماتور هستند، گفت: با توجه به این‌که آن‌ها هنوز قادر به کنترل خود در زیر دریا نیستند و احتمال برخورد و دست زدن به آب‌سنگ‌ها برای حفظ تعادل خود را دارند، موجب آسیب رساندن به مرجان‌ها می‌شوند.

رئیس اداره محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد کیش یادآور شد: معیشت کلوپ‌های دریایی و سایت‌های غواصی به مرجان‌ها وابسته است و آن‌ها در این راستا همکاری تنگاتنگی با محیط‌زیست در حفظ این سرمایه دارند.

سایت مصنوعی غواصی در کیش ایجاد می‌شود

مدیرعامل مؤسسه ورزش و تفریحات سالم کیش نیز با اشاره به این‌که این جزیره سهم ۹۰درصدی در ارائه خدمات آموزشی و تفریحی غواصی کشور دارد، اظهار داشت: هم‌اکنون ۲۳کلوپ تفریحات دریایی در این جزیره سالانه به ۷۰۰هزار گردشگر و هشت‌کلوپ تخصصی به فعالیت‌های مختلف ازجمله سکوهای نفتی، سازه‌های دریایی و کشتی‌ها خدمات ارائه می‌کنند.

عزیزالله فرضی‌پور با اشاره به حضور ۴۰۰غواص با درجه بالا در این جزیره و فعالیت مستقیم ۱۰۰تن از آنان در بخش گردشگری اضافه کرد: با توجه به این میزان خدمات گردشگری و اشتغال، ایجاد سایت مصنوعی غواصی برای توسعه خدمات و همچنین جلوگیری از آسیب رساندن به مرجان‎ها ضروری است.

وی افزود: این مؤسسه در نظر دارد با همکاری معاونت عمرانی سازمان منطقه آزاد، محیط‌زیست، فدراسیون نجات غریق و غواصی و بخش خصوصی نخستین سایت مصنوعی کشور را ایجاد کند که در این راستا تاکنون ایده‌های مختلفی مطرح شده، اما هیچ کدام نهایی نشده است.

مدیرعامل مؤسسه ورزش و تفریحات سالم کیش گفت: درصورتی‌که این سایت راه‌اندازی شود، می‌توان از خروج سالانه یک‌هزار گردشگر از کشور جلوگیری کرده و در کنار آن با جذب گردشگران خارجی برای کشور ارزآوری داشته باشیم.

وی درخصوص فعالیت کلوپ‌های تفریحات دریایی و اهمیت وجود مرجان‌ها در این فعالیت‌ها اظهار داشت: معیشت کلوپ‌ها به مرجان‌ها وابسته است و در این راستا مربیان غواصی قبل از غوص گردشگران (غواصان آماتور) آموزش‌های لازم را به آنان ارائه می‌کنند و در تمام مدت غواصی کنار آنان هستند.

مرجان‌ها گرفتار در تورهای نامرئی

وجود تورهای سرگردان به‌خاطر صیادی‌های غیرمجاز و لنگر اندازی شناورها دیگر عوامل انسانی آسیب‌رسان به مرجان‌های کیش بود که محمدی، رئیس اداره محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد کیش اعلام کرد و گفت: در این راستا نیازمند حمایت اداره شیلات جزیره برای کاهش این فشار بر آب‌سنگ‌ها هستیم.

شناورهای فاقد هویت جمع‌آوری می‌شود

معاون صید و بنادر ماهی‌گیری شیلات هرمزگان نیز با بیان این‌که صید و صیادی در این استان و جزیره کیش توسط دو گروه شامل شناورهای دارای مجوز صیادی و شناورهای فاقد پروانه انجام می‌شود، اظهار داشت: بیش‌ترین آسیب به محیط‌زیست دریا نیز توسط گروه غیرمجاز وارد می‌شود که در روند صید از هر نوع روش و ابزارآلات غیرمجاز و غیراستاندارد استفاده می‌کنند.

ابراهیم عالی‌زاده گفت: اداره کل شیلات هرمزگان در راستای مبارزه با این پدیده در سال۹۹ یگان حفاظت منابع شیلات کیش را راه‌اندازی کرد و با توجه به گستردگی صیدگاه‌های منطقه نیاز به حمایت توسط سایر ارگان‌ها داریم.

وی افزود: شناورهای فاقد هویت که از هر گونه ادوات صید ازجمله تورهای غیرمجاز استفاده می‌کنند، ممکن است با احساس احتمال دستگیری یا هر مورد دیگر این ادوات را در دریا رهاسازی کرده و باعث تخریب محیط‌زیست و مرگ مرجان‌ها شوند.

معاون صید و بنادر ماهی‌گیری شیلات هرمزگان یادآور شد: در این‌خصوص سیاست این اداره کل جمع‌آوری شناورهای فاقد هویت و نیز ابزار و ادوات غیراستاندارد است که برای ارتقای سطح اطلاعات صیادان فرهنگ‌سازی بین آنان به‌صورت مستمر با برنامه آموزشی انجام می‌شود.

۳۵صیاد غیرمجاز در کیش دستگیر شدند

فرمانده انتظامی ویژه و دریابانی کیش نیز در این ارتباط گفت: دریابانان این فرماندهی در سال‌جاری موفق به دستگیری ۳۵صیاد غیرمجاز شدند.

علی‌اصغر جمالی اظهار داشت: این صیادان غیرمجاز در داخل ۱۲فروند شناور صیادی و دو شناور گوفه‌کش فعالیت داشتند که دریابانان حین گشت‌های دریایی آنان را دستگیری کردند. وی اضافه کرد: در سال گذشته نیز ۱۰۵صیاد غیرمجاز که در ۸۹شناورها صیادی غیرمجاز و شش‌شناور گوفه‌کش فعالیت داشتند که دستگیر و تحویل مقامات قضایی داده شدند.

مرجان سوغات نیست

رئیس اداره محیط‌زیست منطقه آزاد کیش خروج مرجان، صدف و ماسه توسط مسافران را از دیگر آسیب‌های این جزیره مرجانی اعلام کرد و افزود: این موارد مهم‌ترین زیبایی و سرمایه زیستی این منطقه است و در سال‌های گذشته همواره تلاش شده از آن‌ها حفاظت شود.

محمدی افزود: خروج مرجان، ماسه و صدف از این جزیره ممنوع است و برای حفاظت از محیط‌زیست این منطقه به‌ازای خروج غیرقانونی هر کیلوگرم مرجان شش‌میلیون تومان جریمه در نظر گرفته شده است. وی با بیان این‌که روزانه حدود ۲۰کیلوگرم انواع مرجان، صدف و ماسه عمدتاً در فرودگاه کشف و به ساحل جزیره برگردانده می‌شود، افزود: افرادی که سعی در خروج جانداران کیش داشته باشند، در مبادی خروجی دستگیر و تحویل مقامات قضایی داده می‌شوند.

محمدی اضافه کرد: برخی از مسافران جزیره کیش بدون آگاهی قبلی اقدام به خروج مرجان، صدف و ماسه می‌کنند که مأموران این اداره با همکاری کارکنان پلیس فرودگاه و بندرگاه تجاری این کالاها را توقیف می‌کنند تا مانع تخریب محیط‌زیست جزیره شوند.

رئیس اداره محیط‌زیست سازمان منطقه آزاد کیش ادامه داد: برداشتن هر نوع موجود آبزی ازجمله ستاره دریایی نیز یک جرم به‌شمار می‌رود؛ زیرا حتی لاشه موجودات زنده هم برای طبیعت و چرخه زیستی آن فوایدی دارد و حذف آن می‌تواند مشکلات زیست‌محیطی به‌دنبال داشته باشد.

درخصوص اهمیت مرجان‌ها شاید همین مسأله کافی باشد که خداوند دو بار در آیه ۲۲ و ۵۸سوره الرحمان از آن یاد کرده تا ما با پی بردن به اهمیت این نعمت گران‌بها وظیفه بشری خود را به‌جا آورده و هر کدام به نوبه خود گامی مؤثر در حفاظت از این سرمایه برداریم.

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۹۵۳۱۰، www.sabzineh.org.