شعار سال: اهمیت استراتژیک و ارزش اکولوژیک خلیج فارس به دلیل وجود منابع چشمگیر نفت و گاز، اکوسیستمهای مرجانی و جنگلهای حرّا و همچنین تنوع آبزیان به گونهای است که موسسات مختلف علمی و پژوهشی در نقاط مختلف جهان همواره در حال پایش وضعیت زیست محیطی این خلیج همسایه کشور ما هستند.
«مریم قائمی»، عضو هیئت علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی کشور که به تازگی به عنوان نائب رئیس «کمیته اقیانوس شناسی اقیانوس هند» معرفی شده در توضیح وظایف این کمیته میگوید: «یونسکو، سازمان علمی فرهنگی ملل متحد، کمیسیونی به نام کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی دارد و اکثر کشورهای دنیا -۱۱۸ کشور - که مجاور دریا و اقیانوس هستند، عضو این کمیسیون هستند که اصلیترین مرجع فعالیتها و تحقیقات دریایی و اقیانوسی در دنیاست.»
وی افزود: «یکی از کمیتههای زیرمجموعهی این کمیسیون که حوزه فعالیت آن اقیانوس هند است، به نام کمیتهی اقیانوس شناسی اقیانوس هند شناخته میشود. هفته گذشته ۲۸ اردیبشهت ماه در جلسهای که انتخابات آن برگزار شد، رئیس و نائب رئیس آن کمیته به مدت دو سال منصوب شدند که خوشبختانه بنده را به عنوان نائب رئیس آن کمیته انتخاب کردند.»
رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی استان بوشهر ادامه داد: «وظیفه اصلی این کمیته هماهنگی مطالعات علمی و زیست محیطی و آموزشی کشورهای عضو است و همچنین این کمیته هماهنگی فعالیت این کشورها با برنامههای جهانی را بر عهده دارد. از این نظر این اتفاق میتواند یک موقعیت و جایگاه خوبی را برای کشور به وجود بیاورد.»
قائمی با بیان اینکه هماهنگی کلیه تحقیقات، پژوهشها و آزمایشهایی که در آبهای اقیانوس هند انجام میشود چه در سطح منطقهای و چه در سطح بین المللی در این کمیسیون انجام میشود، افزود: «این کمیته پروژههای تحقیقاتی ازجمله پروژههای مشترک بین کشورها را تعریف میکند و در نتیجه ظرفیت سازی صورت میگیرد.»
این پژوهشگر همچنین در تشریح وظایف این کمیته به برنامههای آموزشی مانند برگزاری ورکشاپ ها، کنفرانسها و... چه به صورت منطقهای و چه به صورت بین المللی اشاره کرد.
اهمیت استراتژیک خلیج فارس
وی با تشریح اهمیت استراتژیک خلیج فارس گفت: «به دلیل نقل و انتقالات نفتی و تردد نفتکشها و توجهی که به این منطقه وجود دارد، و به خاطر شرایط خاص حاکم بر این پهنه آبی، طبیعتا آلودگیهایی را متحمّل میشود.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم جوی و اقیانوس شناسی کشور بیان کرد: «با توجه به اینکه محیط خلیج فارس یک محیط نیمه بسته است و تبخیر در آن زیاد و شوری آب بالاست و همچنین حدود سه تا پنج سال طول میکشد تا از طریق تنگه هرمز با اقیانوس هند، آب خلیج فارس تبادل کند و تجدید شود، در نتیجه هر آلودگی که اتفاق بیافتد در این محیط بیشتر از آبهای دریایی دیگر باقی خواهد ماند.»
مریم قائمی افزود: «نقل و انتقالات نفتی و آلودگیهای نفتی، آلایندههایی که بر اثر ورود فاضلابهای شهری و صنعتی به واسطهی توسعه ساحل نشینی اتفاق میافتد، و همچنین آلودگی پلاستیکها و میکروپلاستیکها در آبهای سطحی خلیج فارس از جمله تهدیدات زیست محیطی هستند که خلیج فارس با آن روبه رو است.»
خلیج فارس با تهدیدات جهانی روبرو است
وی اظهار کرد: «علاوه بر این موارد، خلیج فارس با تهدیدات جهانی نیز روبرو است. پدیدههایی مثل کاهش اکسیژن در آب دریا، اسیدی شدن آنها و بالا آمدن سطح آب دریاها، ازجمله بحرانهایی هستند که خلیج فارس با آن مواجه است.»
این پژوهشگر بیان کرد: «سخت نیست که متوجه شویم محیط زیست خلیج فارس با چه تهدیدات هولناکی روبرو است و لذا با توجه به اینکه ما اطلاعات زیادی از آبهای خلیج فارس نداریم، یکی از برنامههایی که در دست اقدام داریم برنامه تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس وابسته به پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی است که ماموریت این کاوشگر، پایش آبهای ساحلی و فراساحلی خلیج فارس و تنگه هرمز است.»
رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی بوشهر تصریح کرد: «اطلاعات جامعی از محیط زیست خلیج فارس از این پایشها به دست میآید که طی یک برنامه طولانی مدت و پنج ساله، با استفاده از این دادهها میتوانیم هم اطلاعات دقیقی از وضعیت خلیج فارس داشته باشیم و هم اینکه بتوانیم با توجه به این اطلاعات به دست آمده، راهکارهایی برای مدیریت این منطقه حساس داشته باشیم.»
«مریم قائمی» وجود نواحی صنعتی گسترده در استان بوشهر از جمله ناحیه صنعتی کنگان، عسلویه و جزیره خارگ را به دلیل فعالیتهای پالایشگاهی و پتروشیمی در حوزه خلیج فارس، عامل شاخص بالای ریسک اکولوژیک در استان بوشهر عنوان میکند و جزیره خارگ و تأسیسات پارس جنوبی و کنگان را نقاط داغ آلودگی در استان بوشهر میداند.
وی تصریح کرد: «در پژوهشهایی که انجام داده ایم میزان آلودگیهای نفتی در رسوبات منطقهی ویژه اقتصادی پارس و خلیج نایبند و همچنین آلودگی پلاستیکها در محدوده این مناطق بسیار بالاست.»
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: «نتایج تحقیقات ما نشان داده که منطقهی روبروی بندر بوشهر و منطقه روبروی بندر سیراف، در عمق ۵۰ متر و بیشتر با فقر شدید اکسیژن مخصوصا در فصل تابستان روبرو هستیم که این عامل میتواند آبزیان را در معرض تهدید قرار دهد.»
آلایندههای پیرامون خلیج فارس
این پژوهشگر محیط زیست دریایی ضمن تشریح آلایندههای پیرامون خلیج فارس گفت: «از جمله اقداماتی که در زمان وقوع آلودگی باید انجام دهیم این است که در وهله اول بدانیم چطور آلودگی به وجود آمده را جمع کنیم و یا کاهش دهیم.»
وی ادامه داد: «موضوع دیگر بحث پیشگیری است که در این زمینه در مورد آلودگی دریایی کنوانسیونهای های جهانی وجود دارد، مثل کنوانسیون آلودگی آب دریا، که ناشی از تردد کشتیها است، کنوانسیون مارپل، کنوانسیون مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی و همینطور کنوانسیون کویت. این الزامات وجود دارد که از محیط زیست خلیج فارس حفاظت شود و یکی از ابزارها برای کنترل و کاهش آلودگیها همین کنوانسیونها هستند.»
قائمی اظهار کرد: «راهکار دیگر کاشت جنگلهای دست کاشت حرّا است تا بتوان این زیستگاهها را نجات داد.»
این پژوهشگر افزایش دانش و آگاهی تک تک افراد جامعه و افزایش مسئولیت پذیری آنها نسبت به محیط زیست پیرامون را در کاهش این خسارتها موثر دانست و ابراز امیدواری کرد: «با توجه به اینکه دههای که در آن قرار داریم از طرف سازمان ملل دههی "علوم اقیانوسی برای توسعه پایدار" نامیده شده و با این فرصتی که برای استان بوشهر و کشور فراهم شده، بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم و با برنامه ریزی کلان به حفظ محیط زیست دریاییمان مخصوصا خلیج فارس که برایمان بسیار ارزشمند است توجه ویژهای کنیم.»
رئیس مرکز اقیانوس شناسی و علوم جوی بوشهر با تأکید بر اینکه در راستای وظایف پژوهشی این مرکز نتیجهی تحقیقات و یافتههای پژوهشی برای حفظ محیط زیست دریایی به سازمانهای متولی ارجاع داده میشود، افزود: «سازمان محیط زیست به تازگی قراردادی با پژوهشگاه اقیانوس شناسی به امضاء رسانده که طی آن کلیه آبهای ساحلی و فراساحلی خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز در ایستگاههای فراساحلی دوبار در سال و ایستگاههای ساحلی مثل شناگاهها هر دوماه یکبار مورد پایش قرار میگیرند و وضعیت سلامت آنها سنجیده میشود.»
مریم قائمی با اشاره به این نکته که برای حفظ محیط زیست خلیج فارس نیازمند توجه شرکتها و تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی هستیم، افزود: «اگر روند کنونی آلایندهها از جمله نشت گازهای گلخانهای، نشت فاضلابهای صنعتی و خانگی و حجم عظیم پلاستیک که وارد آبهای خلیج فارس میشود ادامه داشته باشد، سالهای آینده وضعیت به مراتب وخیمتر از امروز خواهد بود.»
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از زیست آنلاین، تاریخ انتشار: ۴ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۴۴۷۵، www.zistonline.com