شعار سال:پیش بینی و ایجاد پلیس ویژه اطفال و نوجوانان که نیروهای آن واجـد توانـایی‌های ویژه ارتباطی، اجتماعی، جرم‌شناسی و روان‌شناسی باشند، ضروری است. امروزه در تمامی نظـام‌های حقوقی مترقی تلاش می‌شود با اتخاذ تمهیداتی تا حد امکان کـودکان، بـا قـانون و دادگاه مواجه نشود، چراکه بسیاری از کسانی که در حال حاضر در زندان یا تحت تعقیب کیفری هستند همین اطفال و نوجوانانی هستند که در سنین پایین وارد روند رسیدگی جزائی شده‌اند و به مرور زمان به مجرم حرفه‌ای تبدیل شده‌اند.

این مجرمان کسانی هستند که در سنین پایین وارد روند رسیدگی جزائی شده‌اند، اما به‌دلیل برخورد پلیس این حس به آنان منتقل شده است که دیگر آب از سرشان گذشته است یا به‌واسطه رفتار مأموران احساس می‌کنند آنها همین هستند و تغییر نمی‌کنند. پس برخورد صحیح، نظام‌مند، هدفمند، دوستانه و حمایت‌گرا به جای برخورد انتظامی با اطفال و نوجوانان بزهکار می‌‌تواند به پیشگیری از جرم در اطفال و ایجاد مجرمان حرفه‌ای در آینده برای جامعه کمک کند.

به همین جهت پلیس ویژه اطفال و نوجوانان به مثابه یکی از نهادهـای اختصاصـی نظـام دادرسـی اطفـال در ایران برای اولین بار در لایحه رسیدگی بـه جرایم اطفـال ونوجوانـان مصـوب ۱۳۸۳ پـیش‌بینـی و پـس از آن به صورت ضمنی در قانون برنامه پنجم توسعه مورد تأکید قرار گرفت، ولی به‌دلیل عـدم تصـویب لایحـه و همچنین اجرایی نشدن قانون برنامه توسعه، مقنن درقانون آیین دادرسـی کیفـری مصـوب ۱۳۹۲ در مـاده ۳۱ ایجاد پلیس مخصوص اطفال و نوجوانان را پیش بینی و سازمان پلیس را مکلف به تشکیل آن نمود. تا اینکه لایحه پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در همین جهت با هدف تعیین سازوکار و حدود صلاحیت پلیس ویژه اطفال و نوجوانان، تدوین گردید و در حال مراحل نهایی تصویب می‌باشد. مصون نگه داشتن کودکان و نوجوانان از عواقب زیانبار ورود به مراحل نظام دادرسی کیفری، پیشگیری از بزهکاری و بزه دیدگی کودکان و نوجوانان، ضرورت تشکیل یک پلیس تخصصی را ایجاب نموده است.

باید افزود، هر چند به موجب تبصره ۲۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، پلیس اختیارات بسیار محدودی در مورد نوجوانان (۱۵ تا ۱۸ سال) دارد اما در لایحه پلیس اطفال اختیارات مناسب و دقیق تری برای پلیس در نظر گرفته شده است تا بتواند اقدامات لازم را انجام دهد.

لایحه تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان، مشتمل بر ۶ فصل و ۴۹ ماده است؛ که شامل فصول ششگانه «تعاریف و کلیات»، «تشکیلات»، «تدابیر و اقدامات پیشگیرانه و حمایتی»، «کشف جرم و تحقیق»، «روش‌های رسیدگی غیرقضایی» و سایر مقررات است.

طبق ماده ۱ طفل یا نوجوان مشمول این قانون افراد کمتر از ۱۸ سال تمام شمسی، اطفال و نوجوانان بزه‌دیده یا ناقض قوانین جزائی یا در وضعیت مخاطره‌آمیز یا شاهد یا مطلع از وقوع جرم اعم از ایرانی یا تبعه خارجی هستند.

طبق ماده ۳ این لایحه پلیس ناجا مکلف است پس از تصویب این لایحه و ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ لازم الاجراشدن این قانون، نسبت به تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان (پلیس ویژه) به عنوان پلیس تخصصی اطفال و نوجوانان، اقدام کند. سپس مراحل لازم برای انتخاب، جذب و آموزش افراد واجد شرایط و به کارگیری آنان را در دستور کار خود قرار دهد مثل بهره‌مندی از نیرو‌های متخصص ناجا که از نکات مورد تأکید این لایحه است. مطابق تأکید به این نکته در لایحه تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان می‌بایست برای جذب نیرو در پلیس ویژه علاوه بر شرایط عمومی استخدام شرایطی مخصوصی را هم افراد متقاضی استخدام داشته باشند که عبارت است از: تأهل و ترجیحاً دارا بودن فرزند، داشتن مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در یکی از رشته‌های علوم انتظامی، روانشناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، حقوق و سایر رشته‌‌های مرتبط مد نظر قرار بگیرد. علاوه بر این، ناجا موظف است طی یک سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، حتی ضوابطی را که مربوط به نوع و معماری مکان‌‌های برگزاری نشست خانوادگی، نگهداری و تحقیق از اطفال و نوجوانان است تهیه کند، همچنین تهیه خودرو و دیگر تجهیزات پلیسی متناسب با شرایط روحی، روانی و عاطفی آنان از وظایف ناجا برای پلیس ویژه اطفال و نوجونان خواهد بود. در مورد وظایفی که مطابق لایحه قانونی تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان برعهده این پلیس گذاشته شده است می‌توان وظایف پلیس ویژه اطفال و نوجوانان را به این شرح بیان کرد: اتخاذ تدابیر و اقدامات پیشگیرانه و حمایتی برای کودکان و نوجوانان ناقض قانون و یا بزه‌ دیده از ویژگی‌های عمده این لایحه به شمار می‌رود از جمله اینکه در ماده ۱۱ آن تصریح شده است: این پلیس با همکاری مسئولان مدارس و مربیان، مددکاران اجتماعی و یا اشخاص غیردولتی اقداماتی انجام می‌دهد که متشکل از تشکیل کارگروه مدرسه امن برای شناسایی و کاهش آسیب در مدرسه است، شناسایی اطفال و نوجوانان نیازمند حمایت برای حمایت کردن و پیشگیری از وقوع جرم احتمالی در آینده و یا معرفی آنان به مراجع حمایتی و درمانی و برگزاری جلسات مشاوره با طفل و نوجوان، خانواده یا دیگر اشخاص مرتبط با وی را باید در دستور کار خود به عنوان وظیفه قرار دهد. همچنین کشف و شناسایی کودکان بی‌سرپرست و همچنین کودکان فاقد اوراق هویتی مشخص یکی دیگر از ساز وکار‌های پیشگیری از بزه دیدگی اطفال و نوجوانان محسوب می‌شود.

در نهایت باید گفت: هدف از تشکیل پلیس اطفال این است که در برخورد اولیه با کودکان سعی شود با نگاه حمایتی جرم را کنترل کرده و باعث کاهش جرایم و جلوگیری از تکرار جرم و حرفه‌ای شدن اطفال شوند، زیرا بسیاری از اطفال به صورت اجباری مرتکب جرم می‌شوند و پلیس اطفال با رفتار مناسب می‌تواند به اصلاح طفل کمک کند تا آنها از آسیب‌ها و جرایم بزرگتر دور شوند.

با توجه به رویکرد حمایتی لایحه در صورت نقض قوانین کیفری توسط اطفال و نوجوانان، با توجه به اینکه دادرسی مربوط به آنان یک دادرسی متفاوت است که جنبه حمایتی دارد، با کم‌رنگ شدن جنبه‌های قهرآمیز در این لایحه، بر مواردی مانند میانجی‌گری، نشست خانوادگی و غیرقضایی تأکید شده است. نکته قابل توجه این است که به نظر می‌رسد پس از نهایی شدن لایحه مذکور تخصیص اعتبارات و امکانات لازم از موانع جدی اجرایی و عملیاتی شدن قانون پلیس اطفال و نوجوانان باشد، چراکه بسیاری از موضوعات پیش بینی شده در لایحه تشکیل پلیس اطفال و نوجوانان مستلزم بودجه و امکانات مورد نیاز است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری ایران آنلاین  ، تاریخ انتشار:19 خرداد 1400، کدخبر:711129 ، www.ion.ir