شعار سال: یکی از غامض‌ترین کار‌هایی که اندیشه‌ورزان ایرانی انجام داده و ما هنوز به اهمیت آن وقوف کامل نیافته‌ایم، یافتن معادل دقیق فارسی برای واژگان و مفاهیم فلسفی و سیاسی در زبان‌های خارجی است.

از میان نخستین کسانی که تلاش می‌کرد برای واژگان خارجی بویژه فرانسه و آلمانی معادل دقیق فارسی بیابد می‌توان به سید احمد فردید اشاره کرد که همانند استادش مارتین هایدرگر به اتیمولوژی یا ریشه شناسی واژه‌ها علاقه وافر داشت.

یکی از مهمترین واژگان ساخته شده از سوی فردید «زندآگاهی» به جای هرمونوتیک است. هرمونوتیک را این روز‌ها به تاویل گرایی نسبت داده‌اند. او همچنین مفهوم اساسی «پدیدارشناسی» را ابداع کرد که کلید واژه‌ای برای درک فلسفه جدید غرب بود.

از دیگر افرادی که مدتی در محضر فردید درس آموخت و دانش لغت شناسی را وسعت داد، داریوش آشوری فیلسوف و مترجم ایرانی است. او کلمات ترکیبی فراوانی را به فلسفه و علوم سیاسی ایران اضافه کرد و مرز‌های این رشته را اعتلا داد.

از جمله واژگان ابداعی داریوش آشوری می‌توان به «گفتمان»، «همه پرسی»، «آرمانشهر»، «رهیافت»، «درس گفتار»، «هرز نگاری» و ... اشاره کرد.

داریوش آشوری در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشکاه تهران درس خواند. مدت‌ها به عضویت حزب توده درآمد و در نهایت به ویراستاری و ترجمه متون روی آورد. از میان آثار او می‌توان به بازاندیشی زبان فارسی، شعر و اندیشه، تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، و فرهنگ علوم انسانی اشاره کرد.

 

 

آشوری دانش‌آموختهٔ دبیرستان‌های البرز و دارالفنون است و هم‌درسِ نوجوانیِ بهرام بیضایی و عبدالمجید ارفعی. در دوران نوجوانی با مطالعهٔ نشریات حزب توده به آن مکتب گرایش پیدا کرد، و پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مدتی عضو سازمان جوانان حزب توده بود.

پس از چندی در سال ۱۳۳۶ به حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) پیوست. آشوری در سال ۱۳۳۷ از دارالفنون دانش‌آموخته و وارد دانشکدهٔ حقوق و علومِ سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران شد و لیسانس اقتصاد [۱]خود را در سال ۱۳۴۲ گرفت.

در همان سال در دورهٔ دکترای اقتصاد در همان دانشکده پذیرفته شد، ولی آن را نیمه‌کاره رها کرد. کار تألیف کتاب، ترجمه، و نوشتن مقالات را از همین دوران شروع کرد. در دوران دانشجویی عضوِ هیئت اجراییهٔ «جامعهٔ سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران» به رهبری خلیل ملکی نیز بوده است.

نخستین کتاب او، به نام فرهنگ سیاسی، در روزگار دانشجویی از او منتشر شد که هنوز هم، با نام دانشنامهٔ سیاسی، در ایران در زمینهٔ علوم سیاسی کتاب مرجع است و تاکنون بیش از سی چاپ از آن منتشر شده است. در همان دوران آشوری در مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین به‌عنوانِ ویراستار در دائرهالمعارف فارسی و سپس در بخش انتشارات به کار مشغول بوده است.

فعالیت‌ها و تحقیقات

آشوری از بنیانگذاران کانون نویسندگان ایران و عضو انتخاب‌شدهٔ نخستین هیئت دبیران آن بوده است (۱۳۴۸). در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی، دانشکدهٔ علوم اجتماعی، دانشکدهٔ هنر‌های زیبای دانشگاه تهران، در مؤسسهٔ شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد در بریتانیا، و دانشگاه زبان‌های خارجی توکیو تدریس کرده، و عضوِ هیئت مؤلفان لغت‌نامهٔ فارسی در مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا (وابسته به دانشگاه تهران)، عضو هیئت ویراستاران دانشنامهٔ ایرانیکا (دانشگاه کلمبیا در نیویورک) و از نویسندگان آن بوده است. همچنین سردبیری چند مجلهٔ ادبی و نیز نامهٔ علوم اجتماعی را در مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی (وابسته به دانشگاه تهران)، به عهده داشته است.

کتابشناسی آشوری
تالیفات:
تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ (۱۳۸۰) (عنوان قبلی: فرهنگ شناخت)، نشر آگه.
عرفان و رندی در شعر حافظ (۱۳۷۹) (عنوان قبلی: هستی‌شناسی حافظ)
فرهنگ علوم انسانی (۱۳۷۴) (عنوان قبلی: واژگان فلسفه و علوم اجتماعی)
شعر و اندیشه (۱۳۷۷)
بازاندیشی زبان فارسی (۱۳۷۲) نشر مرکز
ما و مدرنیّت (۱۳۷۶)
نگاهی به تاریخ، تمدن و فرهنگ چین
درآمدی به جامعه‌شناسی سیاسی

دانشنامۀ سیاسی: فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی (۱۳۷۳) (عنوان قبلی: فرهنگ سیاسی)
زبان باز، (۱۳۸۷)، رساله‌ای پژوهشی و تحلیلی دربارهٔ رابطهٔ زبان‌های مدرن با تمدن مدرن و روش‌های گسترش زبان‌های مدرن در پاسخگویی به نیاز‌های زبانی فناوری و علم.
پرسه‌ها و پرسش‌ها (مجموعه مقالات)، ۱۳۸۹، نشر آگه.
پروژهٔ ملت‌سازی
اسطورهٔ فلسفه در میان ما (بازدیدی از زندگی و اندیشهٔ احمد فردید)
ایران‌شناسی چیست، ۱۳۵۵، انتشارات آگاه

آثار ترجمه
چنین گفت زرتشت، فریدریش نیچه، کتاب اول اسماعیل خویی، ۱۳۵۲، زمان، تهران.
چنین گفت زرتشت، فریدریش نیچه، نشر آگه، ۱۳۸۳ (چاپ سی‌وهفتم: ۱۳۹۵).
فراسوی نیک و بد، فریدریش نیچه، (۱۳۷۵).
تبارشناسی اخلاق اثر فردریش نیچه، نشر آگه، ۱۳۸۸ (چاپ سیزدهم: ۱۳۹۵).
غروب بت‌ها اثر فردریش نیچه، نشر آگه، ۱۳۸۶ (چاپ دهم: ۱۳۹۵).
مکبث اثر ویلیام شکسپیر، نشر آگه، ۱۳۹۵ (چاپ پانزدهم).
تاریخ فلسفه، فردریک کاپلستون، جلد هفتم، از فیشته تا نیچه (۱۳۷۵)
آرمان‌شهر (یوتوپیا)، تامس مور، ترجمه: داریوش آشوری، نادر افشار نادری (۱۳۶۱)
شهریار، نیکولو ماکیاولی، (۱۳۷۵)
ترجمهٔ سه نمایشنامه برای کتابِ نمایش در چین کارِ بهرام بیضایی و نیز ترجمهٔ «آتسوموری» سه‌آمی موتوکیو با همکاریِ بیضایی

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از کارخانه دار، تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۴۰۰، www.karkhanedar.com