سازمان همکاری‌های شانگ‌های سازمانی بین دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی بنیان گذاشته شد.
این سازمان (SCO) در حقیقت ترکیب جدید سازمان شانگ‌های ۵ است که در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به سازمان همکاری شانگ‌های تغییر داده شد.

سازمان شانگ‌های چیست و چه هدفی دارد؟

علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک سال بعد ایران، پاکستان و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند.

سازمان همکاری‌های شانگ‌های از دل رقابت قدرت‌های بزرگ برسر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود.

گروه شانگ‌های ۵ در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ با امضای توافقنامه‌ای به منظور تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی توسط رهبران وقت کشور‌های قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد. این کشور‌ها مجدداً در تاریخ در ۲۴ آوریل ۱۹۹۷ توافقنامه‌ای به منظور کاهش نیرو‌های نظامی در مناطق مرزی در مسکو به امضا رساندند.
هر چند در روند تحولات مربوط به این همکاری امنیتی منطقه ای، تغییرات مهمی شکل گرفته و مسایل اقتصادی نیز مطرح شده، ولی اساسا این سازمان به مباحث و مشکلات امنیتی-نظامی توجه داشته است.

سازمان همکاری شانگ‌های در حال حاضر دارای هشت عضو دائم، یعنی کشور‌های هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند. کشور‌های عضو SCO (اعضای کامل و ناظر)، ۲۵ درصد از خاک جهان را شامل می‌شوند.

این سازمان اعلام کرده که علیه دیگر کشور‌ها و مناطق نیست با این حال بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که یکی از اهداف SCO برقراری توازن قوا با ناتو ”سازمان پیمان آتلانتیک شمالی“ و ایالات‌متحده است تا از دخالت این کشور در درگیری‌های احتمالی در نزدیکی مرز‌های روسیه و چین جلوگیری شود.

ایالات‌متحده درخواست خود را برای تبدیل شدن به عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگ‌های ارائه کرد، اما این در‌خواست در سال ۲۰۰۵ رد شد.

ایران در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری‌های شانگ‌های عضویت دارد و در ۲۴ مارس ۲۰۰۸ درخواست عضویت کامل در این سازمان را ارائه داده است.

نورنیوز خبر داده که بنا به اخبار رسیده، با دعوت رسمی تاجیکستان به عنوان رئیس دوره‌ای سازمان همکاری‌های شانگ‌های از ایران برای حضور در نشست سالیانه سورای سران این پیمان، رئیس جمهوری اسلامی ایران شهریور سال جاری در این نشست حضور خواهد یافت.

این خبرگزاری امروز نیز اعلام کرد: با درخواست روسیه، موضوع پیوستن دائم ایران به سازمان همکاری‌های شانگ‌های یکی از دستور‌های این نشست خواهد بود.

 

نشست سالیانه شورای سران دولت‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های قرار است روز‌های ۱۶ و ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ برابر با ۲۵ و ۲۶ شهریورماه سال جاری در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شود.

طبق اساس‌نامه پیمان شانگهای، عضویت دائم کشور‌های جدید باید به تائید تمام اعضای دائم سازمان برسد که بنابر اخبار رسیده، این موافقت حاصل شده است.

پیش‌تر بروز اختلافات سیاسی بین ایران و تاجیکستان عاملی بود که نتوانست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگ‌های را موجب شود. در آخرین تلاش رسمی ایران برای جلب اتفاق نظر کشور‌های عضو در این سازمان در سال ۲۰۱۷، تاجیکستان بنا به دلایل مختلف سیاسی و امنیتی، تنها مخالف عضویت ایران بود.

 

با این حال طی دو سال اخیر که به نظر می‌رسد روند بازیابی مناسبات تهران و دوشنبه نیز به نتایج ملموسی منتهی شده، نظر تاجیکستان تغییر کرده است. چند ماه پیش نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در تهران در یک کنفرانس مطبوعاتی که به مناسبت ریاست دوره‌ای این کشور بر سازمان همکاری شانگ‌های برگزار شد، نخستین بار نشانه‌هایی از تغییر دیدگاه تاجیکستان را ارائه داد.

حضور ایران به عنوان عضو دائم در این سازمان با توجه به فعالیت‌ها و همکاری‌های گسترده اعضاء آن در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، بازرگانی، پولی-بانکی، انرژی و فرهنگی قطعا فضای مناسب‌تری را برای تعاملات بین‌المللی کشورمان فراهم خواهد آورد.

همچنین این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که ایران و نظم بین‌المللی با توجه به تحولات افغانستان، جاری بودن مذاکرات برجام، قدرت گرفتن چین و پدیدار شدن نشانه‌های هر چه بیشتر از زوال نظم مبتنی بر ارزش‌های جهان غربی در برهه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ قرار گرفته‌اند.

عضویت در سازمان شانگ‌های چه مزیتی برای ایران دارد؟

عضویت کامل ایران در این پیمان منطقه‌ای شانگ‌های به عنوان اولین سازمان منطقه‌ای بعد از انقلاب اسلامی ظرفیت‌های جدیدی را به خصوص در حوزه همکاری‌های امنیتی و بین‌المللی در اختیار تهران قرار می‌دهد که پیش از این سابقه نداشته است.

وجود سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین نیز همان‌طور که گفته شد به عنوان مکملی برای این پیمان عمل خواهد کرد. در کنار این نباید فراموش کرد که ایران مهم‌ترین دشمن تروریسم تکفیری در طول سال‌های گذشته بوده است. حمایت ایران از دولت‌های ملی در عراق و سوریه نشان داد که تهران تنهاقدرتی است که به دنبال مقابله با افراط‌گرایی است و این در حالی است که سایر کشور‌ها به دنبال استفاده از گروه‌های تروریستی به عناوین مختلف بوده‌اند. باید دید که در آینده ایران و کشور‌های عضو این پیمان، چگونه به ساز و کاری برای رسیدن به یک همکاری مشترک خواهند رسید.

ایران با عضویت دائم در این سازمان، به بازار‌های گسترده کشور‌های عضو سازمان شانگ‌های نیز متصل می‌شود و در حوزه‌های مختلف تجاری، ترانزیت و انرژی به عنوان یک قدرت منطقه می‌تواند با این کشور‌ها تعاملات اقتصادی مثبتی را داشته باشد و با توجه به این‌که اخیرا ایران عضو ناظر اتحادیه اوراسیا شده، حضور در سازمان همکاری شانگ‌های می‌تواند این روند را تکمیل کند که ایران از ظرفیت‌های اقتصادی کشور‌های این حوزه که ۶۵ درصد جمعیت جهان و همچنین منابع جهان را در خود جای داده، نیز استفاده کند. البته برای سازمان شانگ‌های هم اهمیت دارد که با قدرتی مثل ایران و کشوری ثبات‌ساز در منطقه که به لحاظ اقتصادی دارای منابع بسیار غنی برای همکاری اقتصادی است و پل ارتباطی شرق آسیا با غرب آسیا و همچنین شمال به جنوب تلقی می‌شود، ارتباطی نزدیک داشته باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: ۲۵ شهریور ۱۴۰۰، کد خبر: ۹۶۴۲۶۹، snn.ir