شعار سال: اردشیر دادرس رئیس انجمن صنفی سی‌ان‌جی گزارش داده بود: طبق معاهده و توافق ایران و روسیه تا زمانی که تراز گاز ایران مثبت است و تولید به نسبت مصرف داخلی جوابگو است، ایران حق استخراج منابع گازی دریای خزر را ندارد.

سید مهدی حسینی مدیر با سابقه نفتی که از دوران شوروی سابق در بعضی مذاکرات در خصوص خزر حضور داشته اگرچه تایید می‌کند که در دوران شوروی سابق شاهد موضع از بالای این کشور برابر سایر اعضا بوده، اما تاکید دارد «نبود خط مرزی مشخص»، «عدم دسترسی به سرمایه‌گذاری خارجی» و «عدم دسترسی به تکنولوژی آب‌های عمیق» عوامل موثر کوتاه شدن دست ایران از منابع نفت و گاز خزر است.

به گفته سید مهدی حسینی «بر اساس استاندارد‌های حقوقی باید تمام ۵ کشور ساحلی خزر در مورد برداشت نفت و گاز تصمیم می‌گیرند.»

حسینی، اما منکر موضع از بالای مسئولان در زمان شوروی سابق نمی‌شود. او در این خصوص می‌گوید: «یکی از مدیران حقوقی قبل از انقلاب تعریف می‌کرد که یک بار قرار شد برداشت زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری خارج از خط مرزی داشته باشیم، اما ناو‌های جنگی شوروی سابق به شکل تهدید آمیزی به ما نزدیک شدند.»

او در ادامه عنوان می‌کند: «همزمان با اتفاقاتی که به فروپاشی شوروی منتهی شد من رئیس انجمن نفت بودم. در انجمن تصمیم گرفته شد که کار تحقیقاتی مفصلی روی موضوع کنوانسیون خزر انجام شود. نهایتا حسب خروجی این تحقیقات مفصل، پیشنهادی برای وزارتخانه و شورای امنیت ملی فرستاده شد که توصیه بر این بود که ما برای حل شدن مسائل اول خطوط را تعیین کنیم.»

حسینی که پس از این پیشنهاد شخصا عازم مسکو برای انجام این ماموریت می‌شود در خصوص جوی حاکم بر مذاکرات و نشست‌ها روایت می‌کند:"تفکری که در آن زمان روس‌ها داشتند نگاه از بالا بود. در یک مورد که من شاهد آن بودم معاون وزیر روس با طرف ترکمنستانی برخوردی بالا و تحکم‌آمیز داشت و چیزی که باعث تعجب من بود این بود که طرف ترکمنستانی هیچ واکنشی نشان نداد. "

معاون اسبق امور بین‌الملل وزارت نفت در مورد سابقه توافق‌ها بر سر خزر می‌گوید: «در خزر ما کنوانسیونی در گذشته داشتیم که فقط روی آن توافق شده بود که دریای خزر به صورت مشاع اداره شود. این فقط روی کاغذ وجود داشت. یک خط مرزی فرضی از آستارا تا خلیج حسنقلی کشیده شده بود. این خط سهم ایران از خزر را در حدود ۱۳ الی ۱۴ درصد برآورد می‌کرد.

رئیس کمیته بازنگری در قرارداد‌های نفتی در مورد ماهیت خزر عنوان می‌کند: «خزر در واقع یک نوع کاسه است؛ کاسه‌ای بزرگ که طرف عمیق آن سمت جنوب خزر است و دیواره‌ای زیر آب آذربایجان را به ترکمنستان وصل می‌کند. کاسه‌ای کم عمق در شمال سمت قزاقستان و روسیه.

او ادامه می‌دهد: «بیشترین پتانسیل نفتی در همان دیواره ایست که اکنون آذربایجان نیز در حال برداشت از ۴ میدان نفتی آن است. آذربایجان همچنین در حال صادر کردن گاز خود از طریق ترکیه است.

مهدی حسینی به فعالیت‌های نفتی و گازی آذربایجان، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان اشاره می‌کند. طبق آمار‌ها آذربایجان در مجموع روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام برداشت کرده و صادر می‌کند. ترکمنستان نیز ۳۵۰ تریلیون فوت مکعب روزانه گاز برداشت شده را صادر می‌کند.

قزاقستان با کنسرسیومی با سرمایه‌گذاری ۱۱۰ میلیارد دلار در حال توسعه میدان کاشگان است. این آمار‌ها نشان می‌دهد کنوانسیون خزر برداشت گاز را منوط به تراز تجاری منفی گاز نکرده است، اما ایران تاکنون در خزر فعالیت گازی نداشته و فعالیت نفتی داشته است.

سید مهدی حسینی به دوران مدیریت اکتشاف خودش اشاره کرده و می‌گوید که در آن زمان ایران ۴۰ نقطه را برای حفاری مشخص می‌کند. او در خصوص خروجی این فعالیت‌ها عنوان می‌کند: «ما یک چاه در منطقه غربی و یک چاه در منطقه شرقی احداث کردیم، اما متاسفانه ساختمان‌هایی که فکر می‌کردیم نفتی نداشت و امیدوارکننده نبود.»

معاون اسبق امور بین‌الملل وزارت نفت در ادامه عنوان می‌کند: «اما برای قسمت‌های عمیق‌تر خزر ایران تجهیزات را نداشت که در ادامه آن را ساخت. ما یک دکل نیمه شناور ساختیم ضمن اینکه در عباس‌آباد تجهیزاتی برای خدمات‌رسانی به این شناور ساختیم. در نهایت یک میدان نفتی را کشف کردیم و تولید را هم شروع کردیم. نفت این میدان، اما نفت پارافینه بود که در خطوط لوله مشکلاتی ایجاد می‌کند.»
مشارکت در خزر امکان‌پذیر است؟

سال ۱۳۹۷ پنج کشور خزر بعد از ۲۰ سال توانستند به یک رژیم حقوقی دست پیدا کنند. رژیمی که یک سند مادر خوانده شد که البته همچنان در مورد وضعیت بستر و زیربستر سکوت کرده است. اما نکته مهم این بود که حسن روحانی و اطرافیانش بر لزوم «همکاری» به جای «رقابت» در خزر تاکید داشتند.

ایران از سال‌ها پیش در کنسرسیوم توسعه‌دهنده میدان گازی شاه‌دنیز آذربایجان مشارکتی ۱۰ درصدی داشته که البته تحت‌الشعاع تحریم‌ها قرار گرفت.

سید مهدی حسینی در خصوص بعضی اقبال‌های از دست رفته برای همکاری نفتی و گازی در خزر می‌گوید: «در راستای شراکت‌ها من در زمان تصدی‌گری با رئیس جمهور وقت آذربایجان دیدار داشتم. ما قرار بود در کنسرسیومی که از ۴ میدان نفتی آذربایجان برداشت می‌کند شریک شویم. آذربایجان و کنسرسیوم با این اتفاق موافق بودند، اما امریکا مانع آن شد.»

او ادامه می‌دهد: «قبل از ساخته شدن خط لوله باکو-جیحان من بحث سوآپ نفت خام آذربایجان را مطرح کردم. این استدلال مطرح شد که آذربایجان ۳-۴ میلیارد دلار هزینه ساخت خط لوله تا دریای سیاه که محدودیت دارد را انجام ندهد. پیشنهاد این بود که خط لوله کوتاهی احداث شود تا باکو را به تبریز متصل کند. به این ترتیب نفت آذربایجان در پالایشگاه‌های تبریز و تهران مورد مصرف قرار می‌گرفت و در خلیج فارس تحویل این کشور داده می‌شد. این موضوع بسیار سودآور بود. اما در اینجا نیز امریکا مانع از تحقق شد.».

اما بر خلاف طرح سوآپ نفت آذربایجان، سوآپ نفت قزاقستان عملیاتی شد. در ایران هزینه قابل توجهی برای آماده‌سازی پالایشگاه‌های تبریز و تهران صورت گرفت و ۵۰۰ میلیون دلار نیز تاسیسات در پایانه نکا مستقر شد. خرداد ماه سال ۱۳۸۹، اما مسعود میرکاظمی وزیر وقت نفت دستور توقف سوآپ را صادر کرد.

رئیس کمیته بازنگری در قرارداد‌های نفتی می‌گوید: «اگر در دیگر موارد امریکا مانع می‌شد، اما متاسفانه سوآپ توسط خودمان متوقف شد. من هنوز نمی‌دانم چرا این اتفاق افتاد.»

این مدیر با سابقه‌ی نفتی معتقد است با توجه به سابقه‌ای که از همسایه‌های ایران وجود دارد بهتر است که خط‌های مرزی هر چه زودتر مشخص شود.

او در مورد برآورد‌ها از احتمال وجود گاز در محدوده ایران می‌گوید: «چون زمین‌شناسی جوان است امکان پیدا شدن گاز بیشتر از نفت است. از نظر امکانات ما در آنجا هم دکل جک‌آپ داریم و هم دکل نیمه شناور.»

عضو سابق هیات مدیره شرکت ملی نفت در مورد موانعی که پیش روی برداشت نفت و گاز از خزر هست عنوان می‌کند: «سرمایه‌گذاری سنگینی که باید انجام شود چیزی است که ما را محدود می‌کند. ما باید بعد از تعیین مرز‌ها از سرمایه‌گذار خارجی در ابعاد خیلی خیلی بزرگ استفاده کنیم. این کار با بانک‌های داخلی امکان‌پذیر نیست. بزرگ‌ترین گرفتاری ما سرمایه‌گذاری و تکنولوژی‌های مربوط به آب‌های عمیق است.

برای فعالیت در خزر ما باید بتوانیم پلتفرم شناور ایجاد کنیم که تا به حال نداشته‌ایم. چنین چیزی را در یک ارتباط بین‌المللی می‌توانیم به دست بیاوریم.»

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از اکو ایران، تاریخ انتشار:۱۱ آبان۱۴۰۰، کد خبر: ecoiran.com،۷۱۲۴