شعار سال: هلیوم یکی از شش گاز نجیب موجود در طبیعت بوده و عنصری واکنش ناپذیر است و پس از هیدروژن بیشترین فراوانی را در جهان دارد. این گاز بی­ بو، بی­ رنگ و بی­ مزه و از لحاظ جرمی سبک­‌تر از هوا، در آب حل شده و دارای رسانش حرارتی بالایی می ­باشد. هلیوم نقطه جوش (منفی ۲۶۸.۹ سانتیگراد) و ذوب (منفی ۲۷۲.۲ سانتیگراد) بسیار پایینی داشته و از این بابت، کاربرد‌های فراوانی برای این ماده در نظر گرفته می ­شود. هلیوم در زمینه ­های مختلفی هم­چون تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (ام. آر. آی)، جوشکاری، انتقال حرارت در نیروگاه­‌های هسته ­ای، بالن­‌های بالارونده، این رساناها، صنایع نظامی و کاربرد دارد.

با وجود آنکه برداشت این گاز از ۱۲۰ سال پیش در جهان کلید خورده، اما همچنان شرایط برداشت آن در ایران فراهم نشده است. هلیوم گازی است که همراه گاز طبیعی در پارس جنوبی و گنبد شمالی قطر استخراج گردیده و از آن جایی که پارس جنوبی بزرگ‌ترین میدان استخراج گاز جهان است، منبع ۲۸ درصد از هلیوم دنیا هم هست. به عبارتی، ایران که منبع ۲۸ درصد از هلیوم دنیاست به جای تولید و صادر کردن هلیوم، آن را از کشور‌های خارجی می‌خرد (پس از این میدان مشترک گازی بین ایران و قطر، روسیه و ایالات متحده آمریکا بیشترین ذخیره گاز هلیوم جهان را در اختیار دارند).

پس از تاخیر بیش از ۱۰ ساله در توسعه و آغاز استخراج نفت از لایه نفتی مشترک پارس جنوبی و عقب ماندگی‌های چندین ماه در توسعه فاز‌های گازی پارس‌جنوبی، ایران در تولید گاز هلیوم پارس جنوبی از رقیب قطری خود عقب ماند. حوالی سال‌های ۱۳۹۲، همزمان با توقف طرح‌های مطالعاتی و اجرایی تولید و جداسازی گاز هلیوم توسط ایران در پارس‌جنوبی (حوالی سال‌های ۱۳۸۹، مطالعات جامع برداشت هلیوم ایران به یک شرکت روسی واگذار شد) به دلیل نبود تکنولوژی و بالا بودن هزینه‌های سرمایه‌گذاری، قطر با راه‌اندازی یک تاسیسات جدید در پارس جنوبی (آغاز تولید گاز هلیم مایع در تاسیسات جدید شرکت "راس گس"، به ظرفیت دو میلیارد فوت مکعب در سال) به دومین تولید کننده و بزرگترین صادرکننده این گاز کمیاب در جهان (پاسخگو به ۲۵ درصد نیاز جهانی) تبدیل شد. قطر پس از تبدیل به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده LNG و GTL جهان، با بهره‌برداری از تاسیسات جدید خود به بزرگترین صادرکننده گاز هلیوم جهان هم تبدیل شد.

مرتضی بهروزی فرد کارشناس اقتصاد انرژی و عضو اتاق بازرگانی در همین باره می‌گوید: مخرن گاز مورد اشاره بین ایران و قطر مشترک بوده و هلیوم با سایر گاز‌ها در آن مخزن قرار دارد. با وجود انکه غلظت هلیوم پارس جنوبی، بالا نیست با این حال، حجم بالای آن قادر است ایران را تبدیل به قطب تولید و صادرات هلیوم کند. اما متاسفانه کشور ایران، فناوری استخراج هلیوم ندارد و قطری‌ها به راحتی این کار را انجام می‌دهند. به همین راحتی! وی می‌افزاید، دلیل چنین ضرر بزرگی این است که ما در شرایط تحریمی سخت هستیم و به فناوری‌های روز دنیا دسترسی نداریم. استخراج این گاز نیاز به دستگاه‌های سرمایشی پیشرفته دارد تا بتوانیم هلیوم را استخراج کنیم.

میزان پیشنهادی تولید هلیوم در ایران براساس نیاز داخلی و بدون صادرات، ۲۳.۷ کیلوگرم در ساعت (۰.۵ تن در روز) و یا ۱.۵ میلیون لیتر در سال است.

 

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون