جمعه ۱۵ تير ۱۴۰۳ - 2024 July 05 
سیدضیا هاشمی گفت: متأسفانه در حوزه فرهنگ و هنر استراتژی مشخصی نداریم و فقط مدیرانی بر مسند قدرت می‌آیند و برای دوره کوتاهی عهده‌دار مدیریت می‌شوند و می‌روند.
شعار سال: سینما بعد از دو سال سخت کرونایی در سال ۱۴۰۱ با واکسینه شدن مردم به وضعیت عادی خود بازگشت، اما اینکه وضعیت پیش روی سینما می‌تواند روشن باشد یا خیر بحثی است که نظرات متفاوتی درباره آن وجود دارد. در این باره با سیدضیا هاشمی، رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینما، گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
در سال جدید و با وجود مدیریت کنونی مسیر پیش روی سینما را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تغییرات اساسی در مدیریت اتفاق افتاده، اما در محتوا تغییری صورت نگرفته است. بیشتر شاهد فشار‌های بیرونی بر سینما هستیم که چندین برابر شده است. مدیرانی که بر سر کارند عموماً در سینما فعال هستند و درک صحیحی از سینما دارند، اما مجبورند در مقابل سینما بایستند. در شرایط فعلی فیلمنامه‌ها و فیلم‌هایی که تاریخ پروانه‌شان تمام شده است دوباره بررسی می‌شود و با شرایط موجود رد می‌شود، زیرا مجلس، نهاد‌های امنیتی و دیگر ارکان‌ها نگاهشان این است که دولت قول داده که همه موارد را تحت کنترل بگیرد، اما این نوع برخورد‌ها و فشار‌ها نه تنها مؤثر نیست، بلکه مخرب است و به رشد کیفی سینما منجر نمی‌شود و اشتباه محض است.
دوستان باید توجه کنند که رشد کیفی سینما نیاز به استراتژی صحیح و درک از اوضاع و اقتصاد دارد. در شرایطی که کرونا همه چیز را نابود کرده و دولت هم پولی ندارد که کمک کند، با این سیاست‌ها سفره اهالی هنر روز به روز کوچکتر می‌شود.
اشکال تولید در سینما چیست؟
سینمای ایران در سه شکل فعال است؛ اول، افرادی که با فعالیت گروه‌های سینمایی فعال می‌شوند. دوم، فیلم‌هایی ساخته می‌شود که فیلمسازشان دغدغه‌مند است و تنها به تولید و اکران توجه ندارد، به طور مثال معضلات اجتماعی را مطرح می‌کند. سوم، فیلم‌هایی که بودجه‌شان را ارگان‌ها و نهاد‌ها تأمین می‌کنند.
به نظر می‌رسید با تغییر دولت تغییرات جدی به وجود آید. متأسفانه در حوزه فرهنگ و هنر استراتژی نداریم و فقط مدیرانی بر مسند قدرت می‌آیند و برای دوره کوتاهی مدیرند و می‌روند. مدیر ثابتی در عرصه فرهنگ وجود ندارد. مدیرانی هم که در پشت صحنه حضور دارند افکاری کاملاً بسته دارند و به این امر مهم توجه نمی‌کنند که هنرمند می‌تواند چه اثری در جامعه بگذارد.
اصولاً افرادی در سایه تعداد اندکی هنرمند مورد قبولشان است و تلاش می‌کنند که در حوزه فرهنگ کاری صورت نگیرد که از مصلحت خارج شود؛ بنابراین ما هیچ تغییری را در این سیاستگذاری‌ها غیر از تغییرات روبنایی نمی‌بینیم. به طور مثال آقای خزاعی شورایی را به شورا‌ها اضافه کردند که بار‌ها گفتیم اساس آن ایراد دارد. فرض را بر این می‌گذاریم که فرد فیلمنامه را ارائه می‌دهد و پروانه می‌گیرد، اما آن را صددرصد تغییر می‌دهد. فیلم ملاک قضاوت است. اگر فیلمی ساخته شد که به لحاظ کیفی مناسب نبود، باید با کار برخورد شود و نباید در برخورد با این تخلف شک کرد.
وضعیت اکران در سینمای کشور و سیاست‌های حاکم بر آن چگونه است؟
از سال ۷۶ تا امروز تمام فعالیت‌های غیرحاکمیتی به صنوف واگذار شده بود، مثل اکران، اما دولت خود را دخیل می‌کند. چرا؟ جواب مشخص است. مجلس و دیگر گروه‌ها و نهاد‌ها فشار می‌آورند که چرا فلان فیلم اکران شد؟ ۹۰ درصد سینماگران دغدغه معیشتی دارند و شاید ۱۰ درصد نگاهی عمیق دارند که ممکن است به مذاق برخی خوش نیاید. این افراد فیلم‌های رسول ملاقلی‌پور را هم می‌دیدند و برای مدتی توقیف می‌کردند. به طور مثال «دینامیت» که امروز به خوبی با مخاطب ارتباط برقرار کرده است سه سال توقیف بود، اما ده ماه است که فیلم اکران شده و اقتصاد سینما را هم نجات داد و هیچ گروه و دسته‌ای هم به آن ایرادی وارد نکرد. سال‌هاست که این تناقض‌ها سینما را آزار می‌دهد.
در حال حاضر یک‌سوم فروش سینمای ایران به «دینامیت» اختصاص یافته که بالای ۵۰ میلیارد فروش داشته و یک سوم هم مربوط به «گشت ارشاد» است. اگر بخواهیم شورا‌هایی موازی با شورا‌های قانونی تشکیل دهیم، کار‌ها مختل می‌شود. اینکه شورایی فیلم‌های ساخته‌شده را دوباره ببیند و با پروانه‌های صادرشده تطبیق بدهد غلط است. حاکمیت باید با افراد انگشت‌شماری که فیلم‌های معاند می‌سازند برخورد کند.
سینما بابت شیوع بیماری کرونا آسیب فراوانی دید. در سال جدید چه افقی پیش روی سینماست؟
بیماری فراگیر کرونا اکران سال ۹۹ را فلج کرد و دولت هم به دلیل نداشتن منابع مالی مناسب نتوانست به هنرمندان کمک چندانی کند. البته همه دنیا با این مشکل مواجه بود، اما در سال ۱۴۰۰ تصور نمی‌کردیم که کرونا بتواند ضربه مهلکی به سینما بزند. در ۱۴۰۰ فروش کمی در سینما داشتیم، زیرا فیلم‌های مناسب اکران نداشتیم. چند فیلم داشتیم که مردم را به سینما می‌کشاند، اما تنها دو فیلم «دینامیت» و «گشت ارشاد» اکران شد. چندین فیلم با مشکلات ممیزی روبه‌رو شدند و دولت قبل هم این ممیزی را در نظر گرفته بود.
من آثار ممیزی را ندیدم، اما هیچ فیلمی نمی‌تواند به نظام لطمه وارد کند، بلکه این افرادند که با تخریب سینما به نظام ضربه می‌زنند. متأسفانه سینما، تئاتر و موسیقی در کوران جریانات سیاسی گرفتار سلایق شده‌اند. همچنین مگر چه جمعیتی فیلم را می‌بیند و تعداد آن در شرایط عادی به ۵۰۰۰ نفر می‌رسد که با وجود ۸۰ میلیون عدد قابل توجهی نیست. اگر فیلم‌های پرمخاطب به دلایل واهی اکران نشود، وضعیت سینما در سال ۱۴۰۱ بسیار خراب خواهد بود.
شکل جدید نمایش VOD سینما را به چه سمتی هدایت خواهد کرد؟
کرونا باعث شد که مردم خانه‌نشین شوند و اقبال خوبی به سمت نمایش خانگی پیدا کنند، اما نبود استراتژی در ارشاد و پلتفرم‌ها منجر به ریزش مخاطب شد. مصوبات مجلس و ارائه مجوز‌های شبکه نمایش خانگی به ساترا باعث شد که مشکلات زیادی ایجاد شود. مجلس گمان می‌کند که نمایش خانگی رقیب سرسخت تلویزیون است، اما تلویزیون جایگاه چندانی در میان مخاطبان ندارد. احتمال می‌دادند پلتفرم‌ها گسترش یابد و آسیبی به نظام وارد کند، اما هیچ کدام از این برنامه‌ها نمی‌تواند خدشه‌ای به نظام وارد کند و تلویزیون مخرب خودش است.
در نمایش خانگی از عدم سوءمدیریت پلتفرم‌ها هم آسیب دیدیم. بعضی از سینماگران با دریافت دستمزد‌های بالا در نمایش خانگی هزینه فیلمسازی را بالا بردند و کمتر به کیفیت توجه شد. سینمای خانگی را به سلبریتی‌ها و چهره‌ها وابسته کردند و به مجموعه فیلمسازی در سینما آسیب زدند. البته پلتفرم‌ها مدعی درآمد‌های چندمیلیاردی هستند، ولیکن بیشترین کاربر پلتفرم‌ها بیش از سه میلیون مخاطب نیست و در مقابل تلویزیون که درآمد فراوانی دارد ناچیز است.
پیشنهادتان برای ارتقای کیفی و کمی سینما چیست؟
باید با حمایت دولت پردیس‌های سینمایی ساخته شود و شهرداری فضای فرهنگی و نمایش را در اختیار قرار دهد و بخشودگی‌هایی در نظر گرفته شود. در تمام دنیا این حمایت‌ها وجود دارد. البته در دوره‌ای بود، اما الان نیست. افراد زیادی که در حال ساخت پردیس هستند کارشان را متوقف کرده‌اند و شاید در آینده هم مشارکت را بر هم بزنند و تبدیل به فضای تجاری شوند. اگر حمایتی صورت نگیرد مجموعه‌های اقتصادی پردیس‌ها چندان موفق نخواهد بود. شاید در روزگاری که پردیس کورش شکل گرفت و موفق عمل کرد بسیار موثر بود، اما امروز وقتی شهرداری و دولت هیچ حمایتی نمی‌کند و سختگیری‌های نمایشی هم وجود دارد دیگر رغبتی برای ایجاد پردیس وجود ندارد.
درباره ساخت فیلم‌های ارزشی نیز باید بگویم که این دست تولیدات هم با درایت و توانمندی افراد شکل نگرفته بلکه بیشتر با اعتماد به یک عده ساخته شده است. کمتر پیش آمده که بر اساس توانمندی افراد فیلم ارزشی ساخته شود، زیرا در این آثار افراد سود خاصی می‌برند. با این شرایط بعید می‌دانم که در سال جدید اتفاقی رخ دهد و فیلم‌های ارزشی آثار مخاطب‌پسندی نیستند. وضعیت اقتصادی دولت تا زمانی که نتواند بدون واسطه نفت بفروشد همین است و فقط در حوزه فرهنگ شعار داده می‌شود و به ضرر سینماگران است.
امسال شاهد برگزاری یکپارچه بخش بین‌الملل جشنواره با بخش سینمای ایران خواهیم بود. در این باره توضیح دهید.
اتفاق خوبی است، زیرا رانتی بود که خوشبختانه جلوی آن گرفته شد. باید منصف باشیم. بخشی از جشنواره بین‌الملل اثراتی داشت، اما بیشتر نمایشی بود. درجه a برای بخش بین‌الملل ایران وجود ندارد و یک شوخی بیش نیست. در کنار جشنواره ملی باید جشنواره بین‌الملل برگزار و از ایده‌های جدید در بخش ملی استفاده شود.
در سال جدید و با وجود مدیریت کنونی مسیر پیش روی سینما را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تغییرات اساسی در مدیریت اتفاق افتاده، اما در محتوا تغییری صورت نگرفته است. بیشتر شاهد فشار‌های بیرونی بر سینما هستیم که چندین برابر شده است. مدیرانی که بر سر کارند عموماً در سینما فعال هستند و درک صحیحی از سینما دارند، اما مجبورند در مقابل سینما بایستند. در شرایط فعلی فیلمنامه‌ها و فیلم‌هایی که تاریخ پروانه‌شان تمام شده است دوباره بررسی می‌شود و با شرایط موجود رد می‌شود، زیرا مجلس، نهاد‌های امنیتی و دیگر ارکان‌ها نگاهشان این است که دولت قول داده که همه موارد را تحت کنترل بگیرد، اما این نوع برخورد‌ها و فشار‌ها نه تنها مؤثر نیست، بلکه مخرب است و به رشد کیفی سینما منجر نمی‌شود و اشتباه محض است.
دوستان باید توجه کنند که رشد کیفی سینما نیاز به استراتژی صحیح و درک از اوضاع و اقتصاد دارد. در شرایطی که کرونا همه چیز را نابود کرده و دولت هم پولی ندارد که کمک کند، با این سیاست‌ها سفره اهالی هنر روز به روز کوچکتر می‌شود.
اشکال تولید در سینما چیست؟
سینمای ایران در سه شکل فعال است؛ اول، افرادی که با فعالیت گروه‌های سینمایی فعال می‌شوند. دوم، فیلم‌هایی ساخته می‌شود که فیلمسازشان دغدغه‌مند است و تنها به تولید و اکران توجه ندارد، به طور مثال معضلات اجتماعی را مطرح می‌کند. سوم، فیلم‌هایی که بودجه‌شان را ارگان‌ها و نهاد‌ها تأمین می‌کنند.
به نظر می‌رسید با تغییر دولت تغییرات جدی به وجود آید. متأسفانه در حوزه فرهنگ و هنر استراتژی نداریم و فقط مدیرانی بر مسند قدرت می‌آیند و برای دوره کوتاهی مدیرند و می‌روند. مدیر ثابتی در عرصه فرهنگ وجود ندارد. مدیرانی هم که در پشت صحنه حضور دارند افکاری کاملاً بسته دارند و به این امر مهم توجه نمی‌کنند که هنرمند می‌تواند چه اثری در جامعه بگذارد.
اصولاً افرادی در سایه تعداد اندکی هنرمند مورد قبولشان است و تلاش می‌کنند که در حوزه فرهنگ کاری صورت نگیرد که از مصلحت خارج شود؛ بنابراین ما هیچ تغییری را در این سیاستگذاری‌ها غیر از تغییرات روبنایی نمی‌بینیم. به طور مثال آقای خزاعی شورایی را به شورا‌ها اضافه کردند که بار‌ها گفتیم اساس آن ایراد دارد. فرض را بر این می‌گذاریم که فرد فیلمنامه را ارائه می‌دهد و پروانه می‌گیرد، اما آن را صددرصد تغییر می‌دهد. فیلم ملاک قضاوت است. اگر فیلمی ساخته شد که به لحاظ کیفی مناسب نبود، باید با کار برخورد شود و نباید در برخورد با این تخلف شک کرد.
وضعیت اکران در سینمای کشور و سیاست‌های حاکم بر آن چگونه است؟
از سال ۷۶ تا امروز تمام فعالیت‌های غیرحاکمیتی به صنوف واگذار شده بود، مثل اکران، اما دولت خود را دخیل می‌کند. چرا؟ جواب مشخص است. مجلس و دیگر گروه‌ها و نهاد‌ها فشار می‌آورند که چرا فلان فیلم اکران شد؟ ۹۰ درصد سینماگران دغدغه معیشتی دارند و شاید ۱۰ درصد نگاهی عمیق دارند که ممکن است به مذاق برخی خوش نیاید. این افراد فیلم‌های رسول ملاقلی‌پور را هم می‌دیدند و برای مدتی توقیف می‌کردند. به طور مثال «دینامیت» که امروز به خوبی با مخاطب ارتباط برقرار کرده است سه سال توقیف بود، اما ده ماه است که فیلم اکران شده و اقتصاد سینما را هم نجات داد و هیچ گروه و دسته‌ای هم به آن ایرادی وارد نکرد. سال‌هاست که این تناقض‌ها سینما را آزار می‌دهد.
در حال حاضر یک‌سوم فروش سینمای ایران به «دینامیت» اختصاص یافته که بالای ۵۰ میلیارد فروش داشته و یک سوم هم مربوط به «گشت ارشاد» است. اگر بخواهیم شورا‌هایی موازی با شورا‌های قانونی تشکیل دهیم، کار‌ها مختل می‌شود. اینکه شورایی فیلم‌های ساخته‌شده را دوباره ببیند و با پروانه‌های صادرشده تطبیق بدهد غلط است. حاکمیت باید با افراد انگشت‌شماری که فیلم‌های معاند می‌سازند برخورد کند.
سینما بابت شیوع بیماری کرونا آسیب فراوانی دید. در سال جدید چه افقی پیش روی سینماست؟
بیماری فراگیر کرونا اکران سال ۹۹ را فلج کرد و دولت هم به دلیل نداشتن منابع مالی مناسب نتوانست به هنرمندان کمک چندانی کند. البته همه دنیا با این مشکل مواجه بود، اما در سال ۱۴۰۰ تصور نمی‌کردیم که کرونا بتواند ضربه مهلکی به سینما بزند. در ۱۴۰۰ فروش کمی در سینما داشتیم، زیرا فیلم‌های مناسب اکران نداشتیم. چند فیلم داشتیم که مردم را به سینما می‌کشاند، اما تنها دو فیلم «دینامیت» و «گشت ارشاد» اکران شد. چندین فیلم با مشکلات ممیزی روبه‌رو شدند و دولت قبل هم این ممیزی را در نظر گرفته بود.
من آثار ممیزی را ندیدم، اما هیچ فیلمی نمی‌تواند به نظام لطمه وارد کند، بلکه این افرادند که با تخریب سینما به نظام ضربه می‌زنند. متأسفانه سینما، تئاتر و موسیقی در کوران جریانات سیاسی گرفتار سلایق شده‌اند. همچنین مگر چه جمعیتی فیلم را می‌بیند و تعداد آن در شرایط عادی به ۵۰۰۰ نفر می‌رسد که با وجود ۸۰ میلیون عدد قابل توجهی نیست. اگر فیلم‌های پرمخاطب به دلایل واهی اکران نشود، وضعیت سینما در سال ۱۴۰۱ بسیار خراب خواهد بود.
شکل جدید نمایش VOD سینما را به چه سمتی هدایت خواهد کرد؟
کرونا باعث شد که مردم خانه‌نشین شوند و اقبال خوبی به سمت نمایش خانگی پیدا کنند، اما نبود استراتژی در ارشاد و پلتفرم‌ها منجر به ریزش مخاطب شد. مصوبات مجلس و ارائه مجوز‌های شبکه نمایش خانگی به ساترا باعث شد که مشکلات زیادی ایجاد شود. مجلس گمان می‌کند که نمایش خانگی رقیب سرسخت تلویزیون است، اما تلویزیون جایگاه چندانی در میان مخاطبان ندارد. احتمال می‌دادند پلتفرم‌ها گسترش یابد و آسیبی به نظام وارد کند، اما هیچ کدام از این برنامه‌ها نمی‌تواند خدشه‌ای به نظام وارد کند و تلویزیون مخرب خودش است.
در نمایش خانگی از عدم سوءمدیریت پلتفرم‌ها هم آسیب دیدیم. بعضی از سینماگران با دریافت دستمزد‌های بالا در نمایش خانگی هزینه فیلمسازی را بالا بردند و کمتر به کیفیت توجه شد. سینمای خانگی را به سلبریتی‌ها و چهره‌ها وابسته کردند و به مجموعه فیلمسازی در سینما آسیب زدند. البته پلتفرم‌ها مدعی درآمد‌های چندمیلیاردی هستند، ولیکن بیشترین کاربر پلتفرم‌ها بیش از سه میلیون مخاطب نیست و در مقابل تلویزیون که درآمد فراوانی دارد ناچیز است.
پیشنهادتان برای ارتقای کیفی و کمی سینما چیست؟
باید با حمایت دولت پردیس‌های سینمایی ساخته شود و شهرداری فضای فرهنگی و نمایش را در اختیار قرار دهد و بخشودگی‌هایی در نظر گرفته شود. در تمام دنیا این حمایت‌ها وجود دارد. البته در دوره‌ای بود، اما الان نیست. افراد زیادی که در حال ساخت پردیس هستند کارشان را متوقف کرده‌اند و شاید در آینده هم مشارکت را بر هم بزنند و تبدیل به فضای تجاری شوند. اگر حمایتی صورت نگیرد مجموعه‌های اقتصادی پردیس‌ها چندان موفق نخواهد بود. شاید در روزگاری که پردیس کورش شکل گرفت و موفق عمل کرد بسیار موثر بود، اما امروز وقتی شهرداری و دولت هیچ حمایتی نمی‌کند و سختگیری‌های نمایشی هم وجود دارد دیگر رغبتی برای ایجاد پردیس وجود ندارد.
درباره ساخت فیلم‌های ارزشی نیز باید بگویم که این دست تولیدات هم با درایت و توانمندی افراد شکل نگرفته بلکه بیشتر با اعتماد به یک عده ساخته شده است. کمتر پیش آمده که بر اساس توانمندی افراد فیلم ارزشی ساخته شود، زیرا در این آثار افراد سود خاصی می‌برند. با این شرایط بعید می‌دانم که در سال جدید اتفاقی رخ دهد و فیلم‌های ارزشی آثار مخاطب‌پسندی نیستند. وضعیت اقتصادی دولت تا زمانی که نتواند بدون واسطه نفت بفروشد همین است و فقط در حوزه فرهنگ شعار داده می‌شود و به ضرر سینماگران است.
امسال شاهد برگزاری یکپارچه بخش بین‌الملل جشنواره با بخش سینمای ایران خواهیم بود. در این باره توضیح دهید.
اتفاق خوبی است، زیرا رانتی بود که خوشبختانه جلوی آن گرفته شد. باید منصف باشیم. بخشی از جشنواره بین‌الملل اثراتی داشت، اما بیشتر نمایشی بود. درجه a برای بخش بین‌الملل ایران وجود ندارد و یک شوخی بیش نیست. در کنار جشنواره ملی باید جشنواره بین‌الملل برگزار و از ایده‌های جدید در بخش ملی استفاده شود.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ انتشار: ۱۰ فروردین ۱۴۰۱، کد خبر: ۴۰۴۳۷۶۶، www.iqna.ir
برگزیده ها