شعار سال: همیشه در فصل بهار شاهد باران‌های زیادی هستیم که به باران‌های بهاری معروفند، این باران‌ها با وزش باد، تیره شدن آسمان، بلند شدن صدا از آسمان و رعد و برق همراه است، سپس بارانی زیبا با صدایی دلنشین تر، از خوان خداوندی به زمین می‌رسد تا زمین را سیراب کند، گیاهان سر از خاک برآورند و به خورشید و آسمان لبخند بزنند، زندگی را با خود به ارمغان بیاورند؛ بعد از آن صدای پرندگان سرمست از زندگی به گوش می‌رسد که نشان می‌دهد بهار شده و زمین در حال بیدار شدن است، زمان زایش و نشو و نمای طبیعت و هر آنچه در آن است فرا رسیده، گاهی هم رنگین کمانی رنگارنگ این زیبایی بی حد و حصر را چند برابر و تکمیل می‌کند.

بعد از هر باران بهاری دشت و صحرا پر از گل‌های وحشی هزار رنگ می‌شود که انسان با دیدن آن سرمست از این همه زیبایی شکر خداوند را به جای می‌آورد، اما چند سالی است که این صحنه‌ها کمرنگ و کمرنگ‌تر شده اند به طوری که امسال حداقل در کلانشهری مانند تهران بسیار به ندرت دیده شده و شاید هم باید گفت اصلا چنین بارشی به جز یک مورد که هفته گذشته بود دیگر باران بهاری بر بدن خاک و گیاهان پایتخت نبارید که آنهم زمانش بسیار کوتاه بود و شاید اصلا نتواند دردی از کم آبی هم دوا کند.

چندی پیش رییس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اعلام کرده بود که از ابتدای سال زراعی امسال نسبت به سال گذشته (تا آخر فروردین ماه) ٢٩ درصد کاهش بارندگی داشتیم.

صادق ضیاییان گفته بود که در فروردین ماه امسال نسبت به سال گذشته ٨٨ درصد کاهش بارندگی داشتیم، پیش بینی می‌شود در اردیبهشت ماه هم بارش‌ها زیر نرمال باشد و نمی‌تواند شرایط کم بارشی را جبران کند، از لحاظ دمایی هم از ابتدای فروردین تاکنون ۲.۵ درجه افزایش دما داشتیم که موجب تبخیر نیز می‌شود، همچین از ابتدای سال زراعی تاکنون در بلند مدت ١.۴ افزایش دما داشتیم.

تمام این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا تابستانی گرم و کم آب در پیش داشته باشیم که قطعا مشکلات زیادی را برای منابع آبی و بخش‌های محیط زیستی که به آب مداوم نیاز دارند ایجاد خواهد کرد، یکی از این موارد فضای سبز کلانشهر‌ها از جمله تهران است که برای حیات و سبز ماندن به آب و آبیاری مداوم نیاز دارند.

حال در این شرایط برای فضای سبز چه تدبیری باید اندیشید؟ در واقع همزمان با افزایش دمای تهران و بحران کم‌آبی، نحوه آبیاری فضای سبز نگران کننده می‌شود، در شرایطی که کشور با تنش آبی روبروست و مردم استان‌های مختلف کشور با تانکر به آب دسترسی پیدا می‌کنند، آبیاری فضای سبز تهران به صورت فعلی که بسیار دست و دلبازانه به‌نظر می‌رسد به چه معنا است؟ از سوی دیگر یکی از مشکلات این بخش استفاده از گیاهان آب‌بر مانند چمن است که روزانه حداقل به ۲ تا ۳ بار آبیاری نیاز دارد که با این شرایط کم آبی منطقی به نظر نمی‌رسد. حتی در برخی فضا‌ها شاهد آبیاری مداوم آن‌ها با فواره‌های چرخشی هستیم که البته در بیشتر موارد به علت خراب بودن و یا درست تنظیم نشدن به جای باریدن بر روی چمن بیشتر کف خیابان را آبیاری می‌کند.

 

از سوی دیگر می‌دانیم که داشتن فضای سبز به ویژه در کلانشهر‌ها امری اجتناب ناپذیر است، چون زندگی یکنواخت و خسته کننده شهری به تنوع نیاز دارد تا انسان توان ادامه دادن داشته باشد، در واقع همیشه قدم زدن و حتی نگاه کردن به فضای سبز به انسان نشاط و سرخوشی می‌بخشد، اما امروزه با توسعه شهرنشینی و رونق زندگی صنعتی دیگر فضای سبز به سختی دیده می‌شود به ویژه در کلانشهر‌هایی مانند تهران که اگر هم درختی به طور طبیعی در گوشه‌ای باشد به بهانه‌های مختلفی از جمله احداث پارکینگ و یا برج سازی آنرا قطع می‌کنند؛ وجود فضای سبز از اهمیت زیادی برخوردار است، در واقع طبیعت و سرسبزی به انسان نشاط می‌بخشد به خصوص افرادی که هر روز چند ساعت در محیط‌های بسته کار می‌کنند رفتن میان درخت و سبزه مانند دمیدن روح زندگی به آن‌ها است.

زمانی می‌رسد که انسان احساس می‌کند ذهنش از کار افتاده است که این حالت همان خستگی ذهن است، کارشناسان معتقدند برای اینکه ذهن خود را دوباره به کار بیندازیم باید در معرض محیط‌های احیاکننده قرار بگیریم که همان طبیعت است در واقع انسان با نگاه کردن به طبیعت و یا قرار گرفتن در محیطی سبز، انرژی ذهنی و حتی جسمی خود را دوباره به دست می‌آورد، همچنین موجب کاهش اضطراب و افسردگی، تنظیم فشار خون، بهبود توانایی در تمرکز، پیشگیری از ابتلا به سرطان، تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر مرگ زودهنگام می‌شود بنابراین وجود فضای سبز در کلانشهر‌ها به نظر امری الزامی است بر این اساس نهاد‌های متولی در تلاشند تا در لابلای ساختمان‌های بتونی و بی روح که سر به آسمان بلند کرده اند فضایی را به کاشت درخت، گل و سبزه اختصاص دهند، اصل ماجرا درست است، اما باید هر کاری با مطالعه و در نظر گرفتن تمام جوانب، میزان بارندگی و منابع آبی موجود آن کشور انجام شود.

 

به عنوان مثال اگر نگوییم در تمام فضا‌های سبز کلانشهر تهران، در بیشتر آن‌ها چمن زینت بخش است که مانند فرشی سبز در جای جای تهران دیده می‌شود؛ بر اساس آخرین آمار مجموع مساحت فضای سبز درون شهری و برون شهری تهران ۵۶ هزار هکتار است که بخش زیادی از آن روزانه به آبیاری نیاز دارد آیا این سوال برایتان پیش نیامده که آب این وسعت از چمن از کجا تامین می‌شود؟ این در حالی است که کشور با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و شاهد کاهش بارندگی به طور چشمگیری هستیم به طوری که کوه‌ها خالی از برف، رودخانه‌ها خالی از جریان زندگی و مخازن سد‌ها خالی از آب هستند.

تمام این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا تابستانی گرم و کم آب در پیش داشته باشیم؛ بنابراین همزمان با افزایش دمای تهران و بحران کم‌آبی، نحوه آبیاری فضای سبز نگران کننده می‌شود، در شرایطی که کشور با تنش آبی روبروست و مردم استان‌های جنوبی کشور با تانکر به آب دسترسی پیدا می‌کنند، آبیاری فضای سبز تهران به صورت فعلی که بسیار دست و دلبازانه به‌نظر می‌رسد به چه معنا است؟

این در حالی است که بخش زیادی از فضای سبز تهران را چمن تشکیل می‌دهد که گیاهی آب‌بر است، البته به نظر می‌رسید که این مشکل در سال ۱۳۹۷ با ممنوعیت کاشت چمن به عنوان گیاهی آب‌بر در سطح شهر تهران حل شده باشد، اما ظاهرا الزامی بر اجرای آن دیده نمی‌شود، چون همچنان شاهد کاشت و آبیاری روزانه این سبزه در سطح شهر تهران هستیم، قطعا کمتر کسی پیدا می‌شود که افرادی با لباس‌های سبز و شیلنگ آب به دست را در فضا‌های شهری ندیده باشد، این کار روزانه و حتی چند بار در روز ده‌ها نفر از عاملان شهرداری است تا بتوانند طراوت فضای سبز و به دنبال آن سرزندگی شهر را حفظ کنند.

این در حالی است که چمن یکی از آب‌بر‌ترین گیاهان است، مصرف آب در چمن طبیعی ۷ تا ۱۰ برابر آبیاری گیاهان کم‌آب‌بر است در صورتی که نه سایه‌ای دارد و نه نقشی در تولید اکسیژن ایفا می‌کند، برخی معتقدند که حتی اگر آب مورد نیاز به آن نرسد و پژمرده شود گاز‌های مضر هم از خود ساطع می‌کند که موجب آلودگی هوا و تخریب خاک می‌شود؛ البته این امر نیاز به پژوهش دارد، در واقع بخش زیادی از گیاهان فضای سبز شهر‌ها گیاهان غیربومی است که باید در این روند تجدید نظر شود.

حسین آخانی گیاه شناس و بوم شناس دراین باره گفت: باید نگاهمان را به فضای سبز عوض کنیم و آن فضای سبز الگوبرداری شده از مکتب پارک‌داری انگلیس به هیچ عنوان مناسب فضای سبز آب و هوای ایران نیست، در واقع چمن کاری الگویی برگرفته از نگاه پارک سازی در انگلیس با آن میزان بارندگی بالا است که اکنون ثابت شده در آب و هوای ایران و با این وضعیت کمبود منابع آبی که داریم جواب نمی‌دهد و باید چمن کاری جمع شود حالا اگر جمع نمی‌شود نمی‌دانم علت چیست.

وی افزود: می‌دانیم که قانونی بخشنامه شده که چمن کاری باید متوقف شود؛ اما کاشت آن همچنان ادامه دارد که می‌تواند دو علت داشته باشد یکی اینکه مردم به این نوع فضای سبز عادت کرده اند و بر این اساس شهرداری‌ها این کار را به علت خواست مردم انجام می‌دهند همچنین اینکه ممکن است شهرداری‌ها به علت منافع پیمانکارانی که در این زمینه فعال هستند این روند فضای سبز و کاشت چمن را ادامه می‌دهند که هر دو نگاه به ضرر منابع آبی کشور است.

 

این فعال محیط زیست تاکید کرد: ایران کشوری غنی از لحاظ گونه‌های گیاهی است بنابراین باید به سوی ایجاد پارک‌های طبیعی پیش رویم، یعنی پارک‌هایی داشته باشیم که اگر آب هم می‌دهیم آب را به درختان بدهیم مانند پارک‌های مناطق خشک که اگر آبی وجود دارد باید به وسیله آبیاری قطره‌ای پای درختان داده شود و گیاهان بین درختان هم باید گیاهانی خودرو باشند که به طور طبیعی رشد می‌کنند زمانی که بارندگی است مانند فصل بهار سرسبز می‌شوند و زمانی که دیگر تابستان است خشک می‌شوند.

این فعال محیط زیست تصریح کرد:، چون آب کم داریم پس بهتر است که همان میزان را هم به درختان موجود بدهیم و این آب را صرف کاشت چمن و گیاهان فصلی نکنیم.

وی اظهار داشت: با توجه به اینکه کشور از نظر گونه‌های گیاهی غنی است می‌توانیم از همان گیاهان بومی و خودرو برای فضای سبز استفاده کنیم، اگر بر روی خیلی از این پارک‌ها مقداری علمی کار شود می‌توان در آن‌ها خیلی از گیاهان خودرو را داشت، البته در این زمینه ضرورت دارد که پژوهش‌های لازم انجام شود تا گیاهان بومی که مصرف آب پایین دارند به مرور وارد فضای سبزمان شود.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱، کد خبر: ۸۴۷۲۹۳۸۱، www.irna.ir