شعار سال: ذره‌های گردوغبار، اما از آن‌سوی مرزها؛ از دشت‌های خشک و بی‌آب و علف عراق و سوریه، راهی آسمان ایران شده و با گذر از استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان در نوار مرزی غرب کشور، به فکر تسخیر دیگر استان‌ها می‌افتادند. اتفاق تلخی که همچنان ادامه دارد و به ویژه در ماه‌های گرم و خشک پیش رو شدت خواهدگرفت. اگر تا امروز منشا این اتفاق نامیمون به آن‌سوی مرز‌ها گره می‌خورد و جفایی که از سدسازی‌های بیگانه بر ما روا می‌رود، اما حالا زنگ هشدار شکل‌گیری پدیده‌ای مشابه، در داخل کشور و از کنج شمال غربی؛ در سرزمینی که اقلیم سرد و برفی و مرطوبش همیشه زبانزد بوده، به صدا در آمده‌است. صدای زنگ خطر از دریاچه‌ارومیه، در مرز میان استان‌های آذربایجان غربی و شرقی به گوش می‌رسد و کاهش ۶۶ سانتی‌متری سطح تراز آن نسبت به سال گذشته و افزایش روزانه و سریع این گستره که بیم شوره‌زار شدن دریاچه و بلند شدن ریزگرد‌های شور و نمکی و جولان آن‌ها در آسمان هر دو آذربایجان و استان‌های مجاور و دور و نزدیک، حتی پایتخت را رقم زده‌است. آنچنان که محمد درویش، دبیر کرسی محیط‌زیست یونسکو به ما می‌گوید با ادامه این روند، به زودی دریاچه‌ارومیه کاملا خشک و تبدیل به یک کانون بزرگ فرسایش بادی مثل دریاچه آرال (در شوروی سابق) و عامل مهاجرت صد‌ها هزار نفر از منطقه خواهدشد.

پس از مدت‌ها دست و پنجه نرم کردن آسمان کشورمان با ریزگرد‌ها و گردوغباری که از سوی مرز‌های غربی وارد کشور می‌شوند، شنیدن خبر میزبانی ایران از وزرای محیط زیست ۱۰ کشور همسایه در ماه آینده که بیشترین درگیری با بحران گردوغبار را دارند، خبری خوب و دلگرم‌کننده است. از این باب که مسؤولان کشورمان نسبت به این پدیده بی‌تفاوت نبوده و مصمم به رفع این بحران با هم اندیشی با کشور‌های منطقه هستند.
این خبر خوب، اما به محاق می‌رود زمانی که خبر می‌رسد درون مرز‌های میهن خودمان، یک کانون گردوغبار عظیم در حال شکل‌گیری است و کمتر توجه کارسازی به آن می‌شود. پس از آن، این سوال مطرح می‌شود که آیا درشرایطی که دریاچه‌ارومیه روز‌های سختی را سپری می‌کند و هر روز خبر کاهش سطح آب آن بر نگرانی‌ها می‌افزاید و ایجاد یک کانون بزرگ ریزگرد داخلی را رقم می‌زند، نشست وزرای محیط‌زیست منطقه برای رفع بحران عظیم گردوغبار خارجی، می‌تواند پایانی بر حضور ریزگرد‌ها در ایران باشد؟

راه پرهیز از نشست فرمایشی

محمد درویش، دبیر کرسی محیط‌زیست یونسکو چشمش آب نمی‌خورد که نشست ماه آینده وزیران کشور‌های همسایه، نشست سودمندی باشد و پا را از مرحله سخنرانی و بیانیه و شعار فراتر بگذارد. دلیلش برای این ادعا هم برگزاری همایش بین‌المللی مقابله با گردوغبار با حضور وزرا و نمایندگان ۴۳ کشور در سالن اجلاس سران در تیرماه ۱۳۹۶ است که هم اکنون و باگذشت پنج سال از آن اجلاس بین‌المللی، نه تنها مشکل ریزگرد‌های منطقه حل نشده، بلکه با اجرا و تکمیل سدسازی‌های ترکیه، وضعیت ده‌ها برابر بحرانی‌تر شده‌است. در آن اجلاس، حسن روحانی رئیس دولت وقت، به طور غیرمستقیم ترکیه را خطاب قرار داد و گفت: «احداث سد و بند‌ها بدون مطالعه کافی و در نظر گرفتن آثار زیست‌محیطی آن، برای آینده منطقه خطرناک باشد و این گونه فعالیت‌ها باید متوقف شود. این‌که در منطقه ما کشوری طرح احداث ۲۲ سد را در برنامه خود دارد، می‌تواند تأثیراتی بسیار مخرب بر رودخانه دجله و فرات و در سایه آن کشور عراق و ایران و بسیاری از کشور‌ها داشته‌باشد، لذا نمی‌توان در برابر آثار مخرب آن بی‌تفاوت بود و از این‌رو هم کشور‌های منطقه و هم سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه مسؤولیت دارند.»

سخنان رئیس دولت یازدهم اگرچه قاطع و درست و اصولی بود، اما در عمل نه ترکیه به آن گوش سپرد و عمل کرد و نه کشور‌های منطقه و جهان مسؤولیت بازخواست ترکیه و ممانعت از سدسازی آن را برعهده گرفته و به جد و در عمل به ماجرا ورود کرده و پیگیر شدند. این‌ها را هم درویش به ما می‌گوید و ادامه می‌دهد حالا پنج سال از آن زمان گذشته و شرایط بحرانی‌تر شده و ریزگرد‌ها تا عمق پایتخت کشور‌های منطقه نفوذ کرده‌اند و مشخص نیست نشست ماه آینده وزرای محیط‌زیست چگونه و با چه اهرمی می‌خواهد جلوی این روند و تجمع آب پشت سد‌های ترکیه را بگیرد و بساط ریزگرد‌ها را جمع کند؟

این فعال محیط‌زیست معتقد است نشست وزرای محیط‌زیست درصورتی مفید و موثر خواهدبود که علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط‌زیست کشورمان پیش از برگزاری نشست، به طور خصوصی با مسؤولان یکایک کشور‌های مذکور گفتگو و رایزنی کرده و آن‌ها را نسبت به ورود به مساله متقاعد کند تا در روز نشست مذکور شاهد یک جلسه فرمایشی و شعارگونه که خیلی زود به فراموشی سپرده می‌شود، نباشیم.

باران تا به‌امروز به داد دریاچه رسیده است

محمد درویش، دبیر کرسی محیط‌زیست یونسکو می‌گوید: حسن روحانی در اجلاس بین‌المللی پنج سال پیش، از تالاب ارومیه هم سخن به میان آورد و گفت: «اگر اقدام دولت در راستای احیای دریاچه‌ارومیه نبود، امروز در غرب کشور نه تنها با توفان گرد و غبار و شن، بلکه با توفان ریزگرد‌های نمک مواجه بودیم.» به اعتقاد درویش، اما اگر اقدام دولت روحانی در احیای دریاچه‌ارومیه موفقیت‌آمیز بود، اکنون نباید با کاهش شدید سطح آب دریاچه و خشکی فزاینده آن مواجه می‌شدیم. این یعنی آنچه در این سال‌ها به داد لب‌های تشنه دریاچه رسیده، بیشتر بارش نزولات آسمانی بوده تا برنامه‌های چندگانه طرح ملی ستاد دریاچه‌ارومیه که بودجه ۳۰ هزارمیلیارد تومانی (۱.۱میلیارد دلار) پای آن ریخته شده‌است.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری سلامت نیوز، تاریخ انتشار:۱۰ خرداد ۱۴۰۱، کد خبر: ۳۴۰۱۵۶، www.salamatnews.com