شعار سال: موقعیت منطقه‌ای ایران در خاورمیانه و همجواری با کشور‌های افغانستان و پاکستان به عنوان دوتا از تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر، کشور را در معرض خطر‌های بسیاری قرار داده است. در این بین استان سیستان‌وبلوچستان به‌علت همجواری مرزی با دو کشور مورد نظر بیشترین آسیب‌های حوزه مواد مخدر را به خود اختصاص داده است. در یکی، دو سال اخیر اجرای حکم اعدام در پی جرائم مواد مخدر افکار عمومی را دچار تردید‌هایی کرده است؛ بنابراین در این یادداشت می‌خواهیم به مسئله اعدام‌های مواد مخدر و پیامد‌های آن بپردازیم.

 

وضعیت اقتصادی استان سیستان‌وبلوچستان و نقش آن در رشد جرائم مواد مخدر: استان با داشتن بیشترین مرز آبی و خاکی در جنوب شرق ایران یکی از ظرفیت‌های مهم اقتصادی کشور محسوب می‌شود، اما متأسفانه این استان با دارابودن جمعیتی جوان، بالاترین آمار بی‌کاری در میان استان‌های کشور را به خود اختصاص داده است. در این استان زیرساخت‌های صنعتی و تولیدی لازم که بتواند نیاز اقتصادی جمعیت آن را برآورده کند، وجود ندارد. واقعیتی انکارناپذیر است که ارتباط مستقیمی میان زیرساخت‌های آموزشی، اقتصادی، رفاهی و ارتکاب جرم و جنایت وجود دارد؛ بنابراین با بررسی شاخص‌های توسعه‌ای در این استان متوجه می‌شویم که تمام عوامل دست به دست هم داده‌اند تا شهروندان آن در معرض آسیب‌های اجتماعی و نهایتا رفتار‌های پرخطر قرار گیرند. مجازات اعدام بازدارندگی لازم در کاهش آمار جرائم مواد مخدر را دارد؟ گذشته از آن که مجازات اعدام اجماع عمومی صاحب‌نظران را با خود ندارد، باید اضافه کرد که این سطح از مجازات بازدارندگی‌اش را در سال‌های اخیر از دست داده است. انگیزه قانون‌گذار در اخذ تصمیم اعدام، قباحت و سنگینی این جرائم و خطرناک‌بودن‌شان به حال جامعه است. درحالی‌که به نظر می‌رسد این سیاست کیفری بنا به دلایل متعددی راهگشا نیست و قانون‌گذار را به هدفش که پیشگیری از وقوع یا تکرار جرم و اصلاح مجرمین است، نمی‌رساند. به این دلیل که نقش وضع مجازات‌های سنگین بدون در‌نظر‌گرفتن علل و عوامل جرم و نیز اوضاع‌و‌احوالی که در آن فرد مرتکب جرم شده است، کار صحیحی نیست. کافی است در همین خصوص شاخص‌های توسعه‌ای استان را دوباره مورد بررسی قرار دهید. واقعیت این است که تا به امروز هیچ پژوهش علمی‌ای، مدرک متقاعدکننده‌ای ارائه نداده است که مجازات اعدام تأثیر بازدارنده‌ای دارد. اقدام دولت‌ها در مواجهه شدید با این نوع جرائم تنها سبب می‌شود که افکار عمومی از تأمل درباره راهکار‌های مؤثر برای رویارویی با مشکلات اجتماعی منحرف شود؛ راهکار‌هایی که برای مبارزه با دلایل و ریشه‌های ارتکاب جرم و جنایت ضروری هستند.

 

پیامد‌های ناگوار رشد اعدام مجرمان مواد مخدر استان: طبق آمار سال ۹۹ حداقل ۱۴ درصد جمعیت استان سیستان‌وبلوچستان تحت پوشش کمیته امداد است. آماری که شامل نهاد‌های حمایتی دیگر مانند بهزیستی نمی‌شود. اعدام یک عضو جامعه که غالبا پدر خانواده است، تبعات اقتصادی و اجتماعی ریشه‌داری به دنبال خواهد داشت. هزینه‌های حمایتی دولت بخش کوچکی از پیامد‌های آن محسوب می‌شود. فرزندان یتیم و نیاز اقتصادی، به‌صورت اتوماتیک افزایش قاچاق مواد مخدر و جرائم دیگر را در پی خواهد داشت.

مجازات‌های جایگزین اعدام: با توجه به مشکلات بزرگی که در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی استان سیستان‌وبلوچستان وجود دارد، می‌توان با مجازات‌های جایگزین اعدام، در مرتفع‌کردن این مشکلات گام برداشت.

مجازات مالی به‌جای مجازات اعدام: مرتکبین جرائم مواد مخدر برای رهاشدن از مجازات‌های سنگین خصوصا اعدام حاضر به پرداخت هزینه‌های سنگین‌اند. از صندوق درآمد‌های جرائم مواد مخدر می‌توان کمبود فضای آموزشی، بهداشتی و فرهنگی، ایجاد زیرساخت‌های تولیدی و کارآفرین را در استان تأمین کرد.

با رشد شاخص‌های آموزشی و فرهنگی، زمینه‌های رشد آسیب‌های اجتماعی محدود خواهد شد، دانش‌آموزان روستایی برای عدم دسترسی به فضای آموزشی مناسب گرفتار شرایط نابرابر آموزشی و اقتصادی نخواهند شد که این خود یکی از شاخص‌های مهمِ افت تحصیلی و رشد نرخ بازماندگان از تحصیل در این استان است.

واقعیت امر این است که اگر طی چند دهه گذشته اموال مصادره‌شده مجرمان مواد مخدر صرف نیاز آموزشی، بهداشتی‌-درمانی و فرهنگی مردم استان می‌شد ما در شرایط کنونی با این سطح از مشکلات مواجه نبودیم. در پایان باید گفت با اعدام قاچاقچیان جزء و خرده‌پا‌ها مشکل مواد مخدر در کشور حل نخواهد شد، چون دانه‌درشت‌های مافیای مواد مخدر که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند همیشه از مجازات جان سالم به در می‌برند و اعدام خرده‌پا‌ها جز بازتولید آسیب‌های اجتماعی نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری و تحلیلی شرق، تاریخ انتشار:۳۱ خرداد ۱۴۰۱، کد خبر: ۸۴۸۹۵۳، www.sharghdaily.com