شعار سال: آیت الله محمد سروش محلاتی با اشاره به فتوای امام خمینی درباره امر به معروف و نهی از منکر گفت: کسانی که به علت عدم تشخیص صحیح، با امر به معروف و نهی از منکر دچار آسیب میشوند، مرتکب فعل حرام شده و نباید امر به معروف آنها را با امر به معروف امام حسین علیه السلام مقایسه کرد و برای آنان عناوین مقدس را به کار برد.
این استاد دروس خارج حوزه علمیه قم در جلسه سوم سخنرانی خود با عنوان «جامعه منکر زده» و (حضور جاهلان خطر پذیر!) تصریح کرد: امر به معروف و نهی از منکر جاهلانه زمینه ساز گسترش منکر است. اگر این امر به معروفهای جاهلانه نباشد، قهرا منکر به صورت طبیعی کاهش پیدا میکند. جهل در این فریضه آثار مخرب فراوانی دارد.
وی ادامه داد: یکی از موارد جهل، عدم تشخیص صحیح زمان ایثار و فداکاری است. بسیاری از ما در اثر برداشت غلط فکر میکنیم در برابر هر منکری باید سینه چاک کرده و درگیر شویم. با این ذهنیت خطر و ضرر را میپذیریم. اما آیا اسلام از ما خواسته در برابر هر منکری آسیبها را تحمل کنیم؟
آقای سروش محلاتی گفت: قرآن میفرماید «وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ»؛ خود را به هلاکت نیاندازید. اسلام به ما اجازه نداده که به استقبال خطر برویم؛ لذا در نهی از منکر وقتی احتمال خطر وجود دارد، نباید جان خود را به خطر بیاندازیم. مرحوم طبرسی در تفسیر این آیه میگوید در شرایطی که نهی از منکر آسیب زننده است، تکلیفی نداریم.
وی با طرح این پرسش که «چرا امام حسین علیه السلام تا مرز شهادت پیش رفت؟» افزود: مرحوم طبرسی به این پرسش دو پاسخ میدهد؛ یکی اینکه شاید حضرت گمان نمیکرد چنین خطری برای او که فرزند پیامبر است، رخ دهد. پاسخ دوم اینکه امام میدانست خطر در راه است و اگر اقدام نمیکرد باز این خطر وجود داشت. آنها تصمیم به قتل حضرت گرفته بودند. حضرت شیوه شهادت با عزت را انتخاب کرد. در هر صورت این مفسر حاضر نیست که بپذیرد در شرایط امام حسین علیه السلام هم، اگر خطری متوجه انسان شود، تکلیفی وجود دارد و میگوید باید از این امر به معروف و نهی از منکر صرف نظر کرد.
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: پاسخهای دیگری نیز برای این پرسش وجود دارد؛ مثلا گفته شده اهمیت امر به معروف و نهی از منکر امام حسین علیه السلام زیاد بوده و زمانی که امر به معروف نسبت به مساله مهمی باشد، انسان باید از شهادت استقبال کند. اما اصل این موضوع مسلم است و همه فقهاء فتوا داده اند که یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر، عدم خطر برای امر و نهی کننده است. اگر فرد میداند به سبب این امر به معروف دچار هتک حرمت و درگیر شدن میشود، تکلیف از او ساقط است.
وی تصریح کرد: همان اسلامی که فرموده تکلیف روزه گرفتن در صورت ضرر ساقط است، همان اسلام هم گفته امر به معروف ضرری ساقط است. این که انسان گمان کند در هر شرایط وقتی صحنه منکری را میبیند باید برخورد کند، غیرت دینی نیست و نباید کسانی را که محاسبه دقیق از عملکرد خود ندارند، غیور تلقی کنیم.
سروش محلاتی گفت: عزت و غیرت را باید در رفتار امام خمینی جستجو کرد. این فقیه شجاع و نترس، در فتوای خود در باب نهی از منکر تحریر الوسیله میگوید، اگر امر به معروف خطری را متوجه شما میکند از آن دست بردارید. آیت الله سیستانی میگویند در مواردی که خوف خطر وجود دارد، امر به معروف واجب نیست، اما امام خمینی میفرمایند در این شرایط امر به معروف حرام است. امام میگوید وقتی فعلی حرجی شد، در این شرایط انجام آن حرام است. حتی اگر کسی روزه حرجی بگیرد باید قضای آن را به جا بیاورد.
این استاد دروس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: امام در فتوای خود برای امر به معروف میگوید «لو خاف علی نفسه»؛ یعنی لازم نیست که فرد علم به ضرر داشته باشد، بلکه خوف را مطرح میکند. یعنی همین که فرد احتمال داد و برای او نگرانی وجود داشت که امر به معروف او سبب ضرر میشود، انجام آن حرام است.
سروش محلاتی تصریح کرد: باید امر به معروف را بشناسیم، حد و حدود آن را بفهمیم و بعد برای انجام آن اقدام کنیم. ما در جامعهای زندگی میکنیم که عدهای اساسا احساس مسئولیتی درباره مفاسد ندارند و لب فرو میبندند و در برابر عدهای نیز جاهلانه به میدان میآیند و ضرر این گروه دوم از گروه اول بیشتر است.
وی تاکید کرد: نباید افرادی را که بر اساس تشخیص ناصحیح دچار آسیب میشوند، سمبل غیرت دینی و شجاعت شناخت. امام خمینی در تحریر الوسیله میگوید این افراد گناه کار هستند. حق نداریم برای افرادی که جاهلانه عمل میکنند عناوین مقدس را به کار بریم. امام حسین علیه السلام و فداکاری برای اساس دین کجا و برخی از رفتارهایی که در برابر برخی از منکرات در کوچه یا خیابان یا پارکی انجام میشود کجا؟
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری شفقنا، تاریخ انتشار:۱۱ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۱۴۱۸۷۲۹، www.fa.shafaqna.com