شعار سال: سمانه موسوی: موضوع مهمی که شاید خیلی به آن پرداخته نمی‌شود و در اغلب موارد شرایط زندگی کودک را تهدید می‌کند، سواستفاده از او توسط شخصی آشنا و قابل اعتماد است. همان‌طور که می‌دانیم بهره‌کشی جنسی جرم است و جدا از جنبه‌ی قانونی آن، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را در آینده به دنبال خواهد داشت. حتی ممکن است که قربانیان و بازماندگان، دو تا چهار برابر بیشتر در طول زندگی خود، در معرض آن قرار گیرند.

در این مقاله سعی شده است تا به برخی از آسیب‌های کودک آزاری جنسی اشاره شود، ولی به دلیل گسترده و پیچیده بودن لطمه‌های ناشی از این اتفاق، نمی‌توان در قالب یک مقاله و توضیح مختصر، آن را به طور کامل مورد بررسی قرار داد. این نکته را نیز نباید فراموش کرد که هر یک از افراد، آثار متفاوتی را در بزرگسالی تجربه خواهند کرد.

سو استفاده جنسی در دوران کودکی چیست؟

براساس پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ (۲۹ آبان ۱۳۶۸)، کودک به شخصی گفته می‌شود که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد، یا اینکه بر طبق قوانین محلی سن قانونی کمتر از این مقدار تعیین شده باشد. سو استفاده جنسی به معنی هرگونه تماس جنسی بین یک فرد بزرگسال و کودک یا استفاده از کودک برای مقاصد جنسی است.

استثمار جنسی شکل دیگری از این سو استفاده است و زمانی اتفاق می‌افتد که کودک در ازای دریافت چیز‌هایی مانند پول، مواد مخدر، غذا یا سرپناه، مجبور به اعمال جنسی شود.

چه کسانی تحت تاثیر این سوءرفتار قرار دارند؟

کودکان در معرض و مورد سواستفاده جنسی قرار می‌گیرند. اما براساس پژوهش‌ها، دختران درصد بیشتری با این خطر روبه‌رو هستند. گرچه این موضوع، نباید سبب نادیده‌گرفتن و سهل‌انگاری در مراقبت از پسران شود. همچنین کودکانی که با یک بیماری روانی، ناتوانی ذهنی یا جسمی زندگی می‌کنند نیز، دو برابر بیشتر از همسالان خود احتمال دارد این مساله را تجربه کنند. فقر، بی‌خانمانی، نژادپرستی و... از عوامل دیگری هستند که افراد را بیشتر در معرض آن قرار می‌دهد.

چه سازمان‌هایی در مواجهه با این مساله از کودکان حمایت می‌کنند؟

در حال حاضر اورژانس اجتماعی به شماره‌ی ۱۲۳ وظیفه رسیدگی به این مساله و حمایت از کودکان را برعهده دارد. برخی از انجمن‌هایی که در حوزه‌ی حقوق کودکان فعالیت دارند نیز، با دایر کردن واحد مددکاری و روان‌شناسی، خدمات‌شان را در جهت کاهش آسیب وارده به کودکان ارائه می‌دهند:

• صدای یارا به شماره‌ی ۴۲۱۵۲
• مشاوره تلفنی رایگان سازمان بهزیستی به شماره ۱۴۸۰
• ارسال پیامک به شماره‌ی ۳۰۰۰۳۶۳۶ برای گزارش کودک‌آزاری

سو استفاده جنسی در دوران کودکی چگونه بر رفاه بزرگسالان تأثیر می‌گذارد؟

سو استفاده جنسی می‌تواند آثار زیادی در بزرگسالی داشته باشد و بر سلامت روانی و جسمی، روابط خانوادگی و صمیمی، تحصیلات و شغل افراد نیز، تاثیر بگذارد. برخی از بزرگسالان ممکن است، مشکلات چندانی در زمینه‌ی سلامت روان نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر، مشکلات زیادی را تجربه می‌کنند که این مساله می‌تواند به یک تروما (رویداد آسیب‌زا) در زندگی آنان تبدیل شود.
برخی از مشکلات سواستفاده جنسی در بزرگسالی عبارتند از:
• اعتماد
• عزت‌نفس
• خشم
• خودآزاری
• استرس پس از سانحه (PTSD)
• افسردگی
• اضطراب
• اختلالات شخصیتی
• مشکلات وابستگی
• مشکلات مصرف مواد
• اثر جنسی

اعتماد
یکی از عمیق‌ترین اثرات سو استفاده جنسی، تاثیر مخربی است که بر ایجاد روابط صمیمی و اعتماد می‌گذارد. روابط می‌تواند قربانیان و بازماندگان را یاد خشونت جنسی بیاندازد و توانایی‌شان را برای اعتماد به دیگران مختل کند که همین عامل سبب می‌شود تا صحبت با شریک زندگی، خانواده و دوستان در مورد این موضوع دشوار و از کمک و حمایت دیگران جلوگیری شود.

عزت نفس
نداشتن حس خوب نسبت به خود چیز ترسناکی برای زندگی کردن است. هنگامی که مورد سو استفاده جنسی قرار گرفته‌اید، ممکن است این حس به‌طور دایم در شما وجود داشته باشد که خودتان را مقصر بدانید، با وجود اینکه تقصیری در پیشامد این موضوع ندارید. حتی زمانی که از شما سو استفاده می‌شود، فکر می‌کنید باید قوی‌تر و مسئول‌تر باشید که این حس، خود منجر به توسعه‌ی بیش از حد احساس مسیولیت می‌شود و در آینده شما را با این مشکل روبه‌رو خواهد کرد که تنها راه برای اینکه مورد دوست داشتن قرار بگیرید از خودگذشتگی است. اینکه کسی باشید که می‌بخشد و از گرفتن و خواستن می‌ترسد و به احتمال زیاد خود را در روابطی می‌یابید که ناخودآگاه این احساس را تکرار می‌کنند.

خشم
این مساله زمانی به وجود می‌آید که فرد نه تنها اذعان می‌کند که چیزی اتفاق افتاده است، بلکه این اتفاق را نیز، توهین‌آمیز می‌داند که باعث آسیب به او شده است. خشم، تاثیر قابل توجهی بر جنبه‌های زندگی دارد و دست‌و‌پنجه نرم کردن با آسیب ناشی از سو استفاده جنسی سبب می‌شود تا افراد احساسات منفی زیادی را تجربه کنند. همچنین ممکن است برای کنترل خشم خود نیز، با مشکل روبه‌رو شوند.

خودآزاری
افرادی که در دوران کودکی مورد سو استفاده جنسی قرار می‌گیرند، ممکن است مجموعه‌ی وسیعی از رفتار‌های خودتخریب‌گر را تجربه کنند و به خود آسیب برسانند که این راهی برای کنار آمدن با افکار یا احساسات دشوارشان باشد.

استرس پس از سانحه (PTSD)
فردیکه با تجاوز جنسی روبه‌رو شده است، خاطرات شدیدی از آزار را تجربه خواهد کرد. آنان ممکن است این اتفاق را از طریق مرور خاطرات گذشته وکابوس دوباره زنده کنند. فرد مبتلا به PTSD از موقعیت‌ها یا افرادی که رویداد آسیب‌زا را به آنان یادآوری کرده، اجتناب می‌کنند و احتمال دارد، واکنش‌های شدیدی نسبت به چیزی معمولی مانند صدای بلند یا لمس تصادفی داشته باشند.
اضطراب شدید، غم، ترس، عصبانیت و فکر ناخواسته به رخداد، از علایم دیگر این اختلال است.

افسردگی
استرس شدید، مکرر و طولانی مدت می‌تواند خطر مشکلات نامطلوب سلامت روانی از جمله افسردگی را افزایش دهد. در مواجهه با آسیب‌های ناشی از سو استفاده جنسی، از دست دادن استقلال و کنترل بر بدن باعث می‌شود تا حس خودارزشمندی در فرد کاهش یابد و بیشتر در معرض این اختلال قرار گیرد. احساسات افسردگی می‌توانند گاهی به صورت خفیف و زودگذر باشند یا به شکل شدید و طولانی مدت باقی بمانند.

اضطراب
بازماندگان این نوع آسیب، ممکن است ترس داشته باشند که حمله دوباره تکرار شود و حتی برخی از حملات پانیک را نیز تجربه کنند. برای بعضی دیگر این احتمال وجود دارد که به آگورافوبیا (ترس شدید از قرار گرفتن در شرایطی که فرار در آن راحت نیست) مبتلا شوند و از ترک خانه‌ی خود ترس داشته باشند. در برخی از موارد، یک بازمانده دچار ترسی مزمن از نوع فردی می‌شود که به او آسیب رسانده است. به طور مثال: کسی که توسط مردی قد بلند و مو روشن با چشمان آبی مورد تجاوز قرار گرفته است ممکن است به‌طور غریزی از همه‌ی مردانی که با این توصیف مطابقت دارند متنفر باشد، به او اعتماد نداشته باشد یا از او بترسد.

اختلالات شخصیتی
سو استفاده جنسی ممکن است منجر به اختلالات شخصیتی مانند شخصیت مرزی، پارانویید، ضد اجتماعی و هویت تجزیه‌ای شود. گرچه باید این نکته را در نظر گرفت که تحقیقات بر روی پیامد‌های این موضوع همچنان ادامه دارد و اظهار نظر قطعی نمی‌توان کرد. در ادامه به توضیح مختصری راجع به هر کدام از این اختلالات که بر اثر سو استفاده جنسی نمایان می‌شوند، می‌پردازیم:
• شخصیت مرزی
• پارانویید
• ضد اجتماعی
• هویت تجزیه‌ای

شخصیت مرزی
یک اختلال سلامت روان است که بر طرز فکر و احساس افراد در مورد خود و دیگران تاثیر می‌گذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد زندگی روزمره می‌شود. این افراد ترس شدیدی از رها شدن یا بی‌ثباتی دارند و ممکن است در تحمل تنهایی نیز، مشکل داشته باشند. با این حال کنترل در مدیریت احساسات و رفتار (عصبانیت نامناسب، تکانشگری و نوسانات خلقی مکرر) و الگوی روابط ناپایدار از علایم این اختلال است.

پارانویید
بی‌اعتمادی و بدگمانی بی‌امان به دیگران، بدون داشتن دلیل کافی برای مشکوک بودن از ویژگی‌های اساسی افراد مبتلا به پارانویید است. افراد مبتلا به این اختلال همیشه مراقب هستند و معتقدند که دیگران به‌طور دایم سعی در تحقیر، آسیب رساندن یا تهدید آنان دارند. این باور‌های بی‌اساس و همچنین بی‌اعتمادی آنان، در توانایی‌شان برای ایجاد روابط نزدیک نیز، اختلال ایجاد خواهد کرد.

ضد اجتماعی
در این اختلال روانی فرد به طور مداوم به درستی و نادرستی توجهی نشان نمی‌دهد و حقوق و احساسات دیگران را نادیده می‌گیرد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی تمایل دارند با دیگران مخالفت و با آنان بی‌تفاوت رفتار کنند. این افراد اغلب قانون را زیر پا می‌گذارند و مجرم می‌شوند. آنان ممکن است دروغ بگویند، رفتار‌های خشونت‌آمیز یا تکانشی داشته باشند و در مصرف مواد مخدر و الکل با مشکل روبه‌رو شوند.

هویت تجزیه‌ای
یک فرآیند ذهنی است که شکل شدیدی از گسستگی را به همراه دارد و در آن فرد دارای دو یا چند شخصیت متمایز است. افکار، اعمال و رفتار هر شخصیت ممکن است به‌طور کامل متفاوت باشد. این شخصیت‌های تکه تکه شده برای مدتی کنترل هویت فرد را به دست می‌گیرند. وقتی تغییر شخصیتی اتفاق می‌افتد، شخصیت جدید، تاریخچه‌ی مشخص، هویت جدید و رفتار‌های متفاوت خواهد داشت. از دست دادن حافظه یا فراموشی، نمونه‌هایی از علایم هویت تجزیه‌ای هستند.

مشکلات دلبستگی
یکی دیگر از مشکلات روان‌شناختی، عدم ایجاد دلبستگی سالم با افراد است. بزرگسالانی که در کودکی مورد آزار قرار گرفته‌اند، ممکن است الگو‌های دلبستگی ناایمن را داشته باشند. به این صورت که گاهی با صمیمیت و نزدیکی دست‌و‌پنجه نرم کنند یا گاهی برای ایجاد وابستگی نزدیک خیلی مشتاق باشند.

مشکلات مصرف مواد
بازماندگان سواستفاده جنسی در دوران کودکی در معرض استفاده‌ی بیشتر از الکل و سایر مواد مخدر قرار دارند و احتمال بیشتری برای شروع مصرف مواد در سنین پایین‌تر وجود دارد. تمامی موارد، ممکن است راهی برای کنار آمدن با تجربیات دشوار و کاهش آسیب وارده باشند.

اثرات جنسی
اختلال در میل، برانگیختگی و ارگاسم می‌تواند از اثرات سو استفاده جنسی باشد. مشکلات زنان و زایمان، از جمله عفونت مقاربتی، درد مزمن لگن، دیسپارونی (اختلال رابطه جنسی دردناک)، واژینیسموس (اسپاسم و گرفتگی به صورت ناخودآگاه در عضلات واژن) و واژینیت (اختلالات التهابی واژن) نیز، در میان بازماندگان رایج است.

چه کار‌هایی می‌توان برای بهبود آسیب ناشی از کودک آزاری جنسی انجام داد؟

موضوعی که اهمیت دارد، این است که در سریع‌ترین زمان کمک پیدا کنید. برقراری ارتباط با افرادی که به شما اهمیت می‌دهند، می‌تواند در برابر تاثیر منفی سو استفاده جنسی از شما محافظت کرده و به بهبودی‌تان کمک کند. متاسفانه بسیاری از مردم احساس می‌کنند که صحبت در ارتباط با این موضوع یک تابو است و از حمایت‌هایی مانند خانواده، دوستان و اعضای جامعه محروم می‌شوند که نتیجه‌ای جز سخت و طولانی‌تر کردن شرایط بهبودی نخواهد داشت. راه دیگری که برای کنار آمدن با این مشکل وجود دارد، مراجعه به روانشناس معتمد و طی کردن جلسات مشاوره است، تا آثار سو آن تا حدی کنترل شود. غلبه بر افکار و احساسات نگران کننده مانند سرزنش خود، پرورش عزت نفس پایین، مقابله با احساس گناه و آسیب رساندن به خود و ایجاد مهارت‌های سالم ارتباطی، برخی از نتایجی است که درمان در بزرگسالی به همراه خواهد داشت.
به یاد داشته باشید، ممکن است در گذشته رویداد‌های آسیب‌زا را تجربه کرده باشید، ولی هیچ‌وقت برای درخواست کمک دیر نیست.

نتیجه‌گیری:
سو استفاده جنسی از کودکان تنها آثار روانی بر جای نمی‌گذارد و همچنین بر سلامتی نیز عواقب طولانی مدت خواهد داشت. تمام موارد بالا واکنش‌های رایج به تروما هستند. اما زمانی‌که بر نحوه‌ی زندگی شما تاثیر بگذارند، می‌توانند منجر به مشکلات شوند. در این شرایط برای مقابله با آسیب‌های گذشته (کودک ازاری جنسی)، دریافت کمک بسیار مهم است. تجارب دوران کودکی، ادامه‌دهنده‌ی سبک زندگی افراد در آینده هستند و چنانچه به حل این آسیب‌ها پرداخته نشود، صدمات جبران‌ناپذیری را بر روان ایجاد می‌کنند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از دیدار نیوز، تاریخ انتشار:۱۸ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۱۳۰۷۸۴، www.didarnews.ir