شعار سال: چای بعد از آب اصلی‌ترین نوشیدنی در ایران است و این امر بر پویایی صنعت چای کشور از دیرباز تاثیرگذار بوده است. با این وجود آنچه در ایران تولید می‌شود تنها بخشی از مصرف داخلی را تامین می‌کند و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود.

به طوری که به گفته احمد رضا بخشی، نماینده سازمان جهانی چای و مدیرعامل انجمن تخصصی چای دمنوش و فرآوروده‌های گیاهی ایران در وزارت جهاد ۷۰ تا ۸۰ درصد چای مصرفی در ایران از طریق واردات تامین می‌شود.

آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفتگوی بازار با احمدرضا بخشی است.

*در حال حاضر وضعیت بازار چای داخل و بازار جهانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در ابتدا باید بدانیم که در رتبه بندی جهانی ما چهارمین مصرف کننده چای هستیم و در این خصوص با توجه میزان تولیدی که داریم تکاپوی مصرف کشور را نمی‌دهند؛ بنابراین ۷۰تا ۸۰ درصد مصرف کشور را از کشور‌هایی مانند سریلانکا، هند و کنیا تامین می‌کنیم و مقداری جزئی هم از کشور‌های دیگری وارد می‌کنیم. به عبارت دیگر با توجه به تحریم‌ها و ارتباطی که ایران با هندوستان دارد در سال‌های اخیر شاهد هستیم غالب چای مصرفی خارجی ما هندی است که جای کشور سریلانکا را گرفته است. به طوری که اگر کل واردات را ۱۰۰درصد در نظر بگیریم حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد آن از هندوستان وارد می‌شود و مابقی از دیگر کشور‌ها نامبرده وارد می‌شود.

*تحلیل شما از قیمت فعلی چای وارداتی چیست؟ چقدر منطبق با واقعیت بازار‌های جهانی است؟

همانطور که می‌دانید تا پیش از این به چای ارز تعلق می‌گرفت و این باعث می‌شد که قیمت چای کنترل شود، اما طی دو سال گذشته ارز چای برداشته شد و ارز نیمایی به آن تعلیق می‌گیرد که این امر موجب افزایش قیمت چای شد. به عبارت دیگر در چند ماه اخیر افزایش بی سابقه قیمت دلار و بالا رفتن قیمت ارز نیمایی و هزینه‌هایی که تاجر بابت برگرداندن ارز پرداخت می‌کند، باعث شده که هزینه‌ها بالا برود و لذا الان شاهد رشد بی سابقه قیمت چای در بازار هستیم.

البته رشد قیمتی که الان در بسته بندی‌های چای می‌بینید در برخی موارد غیر واقعی است و به نوعی حباب است. به همین دلیل امیدواریم در ماه‌های آینده با نظارت سازمان‌های نظارتی جلوی این افزایش بدون دلیل قیمت چای را بگیریم. به عبارت دیگر قیمت چای وارداتی یک افزایش طبیعی دارد و یک حباب دارد که بعضا برخی از افراد در هر صنفی متخلف هستند و بر این حباب‌ها دامن می‌زنند. امیدواریم نظارت کنند و نگذارند این حباب بیش از این رشد کند.

*با توجه به اینکه تولید چای در داخل نیز همواره با مسائلی همراه است، تحلیل شما از وضعیت فعلی تولید چیست و این صنعت را مستلزم چه تغییر و تحولاتی می‌دانید؟

مساله اینجا است که سطح زیرکشت در شمال کشور با توجه به کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، و همچنین به واسطه عدم رغبت چای کاران به دلیل اینکه سودی که متصور است را دریافت نمی‌کند کاهشی است و اکثر مزارع ما به سمت ویلایی شدن پیش می‌رود و این حمایت قاطع دولت را از صنعت چای و کشاورزان ما داخل می‌طلبد. از سوی دیگر لازم است که کارخانه دار را به عنوان تولید کننده در نظر نگیریم، چون کارخانجات چای فرآوری چای را انجام می‌دهند و لذا صنایع تبدیلی هستند. اما تولید کننده وقتی گفته می‌شود منظور چای کاران هستند؛ بنابراین باید حمایت از تولید کننده که کشاورزان هستند، صورت بگیرد. اگرچه در این حوزه اقداماتی شده، اما کافی نیست؛ یعنی وقتی می‌خواهیم از تولید کننده‌ها حمایت کنیم باید نماینده‌های آن‌ها را در موقع تصمیم گیری‌ها داشته باشیم، اما بعضا به جای نماینده تولید کننده‌ها از نماینده کارخانه داران استفاده می‌شود که ربطی به تولید ندارند!

*حمایت از چایکاران و کشاورزان از نگاه شما دقیقا چه نوع اقداماتی محسوب می‌شود؟

در ابتدا باید بدانیم که ارزش چایی که در ایران تولید می‌شود یک ششم قیمت جهانی چای است، چون از نظر کمی و کیفی نتوانسته ایم خود را به صنعت چای جهان برسانیم. به عبارت ساده‌تر در ۴۰ سال گذشته هیچ کار جدیدی روی چای انجام نداده ایم. این در حالی است که حمایت از تولید در همه دنیا در وهله اول حمایت «علمی پژوهشی» است. در این صورت است که متوجه می‌شویم با تغییرات ژنتیک مثل سایر محصولات کشاورزی می‌توان محصول و چای ایرانی پرمحصول تولید کنند یعنی از این طریق چای کیفی پرمحصول تولید می‌شود.

بخش دوم حمایت در واقع حمایت «عملی» است که شامل ساپورت کشاورزان و تولید کننده‌های ما در بکار گیری از انواع ماشین آلات کشاورزی در این صنعت است. از سوی دیگر این نوع حمایت‌ها می‌تواند شامل حمایت‌هایی که در حوزه منابع صورت می‌گیرد مثل واگذاری زمین‌هایی که می‌تواند به افزایش سطح تولید کمک کند باشد.

*اخیرا انجمن تخصصی چای دمنوش و فراوروده‌های گیاهی ایران را تاسیس کرده اید. اصلی‌ترین اهداف این انجمن چیست؟

در واقع ما این انجمن را با این هدف که بتوانیم هر دمنوشی که قرار است تولید شود را بر اساس پایه چای داخلی باشد؛ یعنی قصد داریم از این طریق برای چای تولیدی ارزش افزوده تولید کنیم. به این معنا که به جای اینکه یک کیلو چای را به قیمت ۶۰ سنت تا یک دلار صادر کنیم با تبدیل آن به انواع دمنوش‌ها و فرآورده‌های گیاهی با نرخ ۴ تا ۵ دلار صادر کنیم. آن هم در شرایطی که این صنعت در دنیا رایج و پویا است و در ایران نیز چند شرکت به صورت محدود کار می‌کنند. اما برای اینکه بتوانیم این صنعت را در کشور شکوفا کنیم باید در تولید چای تغییراتی ایحاد کنیم تا محصول تولیدی ما قابلیت این ترکیب را داشته باشد.

*در نهایت این کار انجمن چه منفعتی برای کشاورز خواهد داشت؟

این کار باعث افزایش درآمد تولید کننده یعنی کشاورزان خواهد بود. در بخش دوم هم کارخانجات تولید چای را داریم که موجب شکوفایی صنعت کارخانه داری چای در کشور نیز خواهد شد؛ یعنی وقتی پایه کار را درست کنیم تمامی بخش‌ها به صورت یک زنجیره بهم وصل هستند و به تبع همگی ارتقا می‌بایند.

*چشم انداز شما از وضعیت آتی بازار چای چیست؟

در طی هفته‌های اخیر با مشکل بزرگی مواجه بوده ایم که اگر این روند ادامه یابد در ماه‌های آینده با رشد وحشتناک قیمت چای در کشور مواجه هستیم. متاسفانه به دلیالی جلوی ثبت سفارش و واردات چای از کشور هندوستان گرفته شده است یعنی یک بخشنامه یک شبه زده شده و اجازه واردات برخی کالا‌ها از جمله چای گرفته شده است! این در حالی است که با توجه به تحریم ها، بنابر مواضع سیاسی که دولت توانست با هند برقرار کند وابستگی صنایع غذایی بیشتر به سمت هندوستان رفته است. با این وجود این بخشنامه یکباره بدون اینکه با کارشناسان صنفی و انجمن‌های تخصصی صحبت شود که حداقل یک کشور جایگزین تعریف شود، عملی شده است. این امر باعث می‌شود در ماه‌های منتج به پایان سال که باید تنظیم بازار را برای خرید شب عید مردم داشته باشیم متاسفانه با افزایش قیمت مواجه شویم. به عبارت دیگر به دلیل اینکه الان مجوز واردات چای از هند لغو شده در ماه‌های منتهی به سال ۱۴۰۲ با افزایش ۲برابری قیمت چای مواجه خواهیم بود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری بازار، تاریخ انتشار:۶ دی ۱۴۰۱، کدخبر: ۱۹۶۲۹۰، www.tahlilbazaar.com