شعارسال: پرسش
چرا در قرآن نامی از حیوانات عصر حجر مثل دایناسورها نیامده است؟
پاسخ اجمالی
قرآن کتاب هدایت است و هر آنچه به این منظور کمک میرساند در این کتاب مقدس آمده است و روش آن در بیان مطالب، اشاره به اصل و کلیات آنهاست و کمتر به بیان فروع و جزئیات پرداخته است که شاید دلیل آن گستردگی بیش از حد تصور موضوعات و احکام جزئی باشد [۱].
در قرآن مجید اگر چه در بارهی اصل حیات و انواع موجودات، تقسیم موجودات زنده به گیاهان [۲]و جانوران، تقسیم جانوران خشکی به چهار پایان و پرندگان [۳]و تقسیم چهارپایان به خزندگان و حیواناتی که با چهار پا و حیواناتی که با دو پا حرکت میکنند [۴]اشارات زیادی شده است و از بعضی انواع حشرات و ماهیها و دیگر موجودات نام برده شده و نکات ارزشمندی در بارهی آنها بیان گردیده است، ولی در خصوص دایناسور و حیات طبیعی آن، در قرآن سخنی به میان نیامده و اسلام نیز نظر خاصی ابراز نداشته بلکه در این گونه مسائل، به نظرات دانشمندان و متخصصین هر علم احترام گذاشته و احکام و دستورات خود را بر پایهی یافتهها و نظرات آنان استوار ساخته است.
مباحث مربوط به اقسام و انواع و جزئیات جانوران و گیاهان و جمادات مربوط به علوم طبیعی است و باید نظر علم را در مورد آنها جویا شد، اطلاعات مربوط به دایناسور را نیز باید در کتب مربوط به دیرینه شناسی و جانوران منقرض شده و یا در موزههای حیات وحش جستجو نمود.
همان طوری که بیان شد در قرآن و دیگر منابع اسلامی به طبیعت و مظاهر آن و موجودات مختلف توجه بسیاری شده و از آنها به عنوان نعمتها و نشانههای خداوند یکتا و عظمت و قدرت او یاد شده است. زیرا یکی از راههای خداشناسی توجه به مخلوقات و آثار خداست، به همین دلیل بیشتر، از حیواناتی که در معرض دید مردم بوده، یاد شده تا در خلقت آنها دقت شود.
اگر علم بتواند سابقه و ویژگیهای موجودات باستانی و منقرض شدهای همچون دایناسورها را اثبات کند در حقیقت نشانهای از نشانههای بی شمار خداوند را اثبات کرده است که راه جدیدی برای شناخت عظمت پروردگار است، چنانکه قرآن میفرماید:
«]ای پیامبر [ بگو: در زمین سیر کنید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز نموده است. سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد میکند. خدا بر هر چیزی قادر است.» [۵]در تفسیر نمونه در توضیح این آیه چنین آمده است: امروزه این گونه آیات برای دانشمندان معنی دقیقتر و عمیق تری میتواند ارائه دهد و آن این است که بروند و آثار موجودات زندهی نخستین را که به صورت فسیلها و غیر آن، در اعماق دریاها، در دل کوهها و در لابلای طبقات زمین است، ببینند؛ و به گوشهای از اسرار آغاز حیات در کرهی زمین و عظمت و قدرت خدا پی ببرند، و بدانند که او بر اعادهی حیات قادر است. [۶]نکتهی دیگری که باید به آن توجه داشت این است که:
برخلاف برخی ادیان که گاهی آموزههای شان با مسایل علمی (و مخصوصاً علوم طبیعی و مطالب مربوط به آفرینش) تضاد و تعارض دارند، و به همین جهت مسائل جدا بودن زبان علم از زبان دین، جدا بودن نحوهی معیشت علمی و دینی و یا بی معنایی زبان دینی و ... را مطرح نموده اند، آموزههای اسلام و قرآن، هیچ گونه تعارضی با مسائل علمی نداشته و از همان عصر بعثت به بسیاری از پیشرفتها و اختراعات اکتشافات علمی اشاره داشته است و مقام علم و عالمان را ارج نهاده و برای نظریات آنان احترام و ارزش قائل است و در موارد بسیاری، از رهیافتهای علمی و عجائب و غرائب خلقت به عنوان بر هانهایی برای اثبات مبدأ و معاد استفاده کرده است.
اما دستورات و احکام فقهی موجوداتی که علم وجود آنها را ثابت میکند از نظر طهارت و نجاست، و حلیت و حرمت، در فقه اسلام به صورت «قضایای حقیقیه» مطرح گردیده؛ یعنی، به صورت قوانین عمومی که بر فرض وجود موضوع، احکام و دستورات آنها بیان شده است؛ بنابراین اگر دایناسوری وجود داشته باشد، یا در آینده موجودی با خصوصیات ذکر شده برای دایناسور، پدید آید، هر چند فقه اسلام در مورد خصوص آن نظر نداده است، اما فقها میتوانند از روی قواعد فقه بدون هیچ ابهامی احکام آن را استخراج نمایند. چنانکه تا کنون حکم دهها مسألهی مستحدثه (بدون سابقه) را استنباط و استخراج نموده اند. [۷][۱]برای آگاهی بیشتر؛ نک: ولایت و دیانت، جستارهایى در اندیشه ى سیاسى اسلام؛ استاد مهدى هادوى تهرانى، صص ۴۷-۵۷.
[۲]وَ هُوَ الَّذی أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ کُلِّ شَیْءٍ ...، انعام، ۹۹.
[۳]وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطیرُ بِجَناحَیْه...، انعام، ۳۸.
[۴]وَاللَّهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشی عَلى بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشی عَلى رِجْلَیْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشی عَلى أَرْبَعٍ، نور، ۴۵.
[۵]عنکبوت، ۲۰.
[۶]تفسیر نمونه، ج ۱۶، ص ۲۳۸.
[۷]بر گرفته از سؤال ۴۳۰.
سایت تحلیلی خبری شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شیعه نیوز، تاریخ انتشار: 23آبان1398، کدخبر: ۲۰۳۲۴۰، www.shia-news.com