شعارسال: مطابق با آمار‌های ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۸ حدود ۹ میلیون نفر جان خود را در اثر ابتلا به سرطان از دست داده‌اند. هرچند بنابر اعلامیه وزارت بهداشت آمار ابتلا به سرطان در ایران کمتر از متوسط جهانی است، اما سرطان در ایران نیز با روند رو به رشدی مواجه است و متوسط نرخ بروز آن در کشور سالانه ۱۵۸ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده است.

ازسوی دیگر، هزینه‌های گران درمان بیماری، کمبود مقطعی برخی دارو‌ها و هزینه بر بودن درمان آن از جمله معضلاتی است که بیماران با آن مواجه هستند، از همین رو رسانه برای بررسی چالش‌های درمان سرطان با دکتر حمیدرضا دهقان منشادی، متخصص رادیوتراپی آنکولوژی گفتگو کرده که در پی می‌آید.

*آقای دکتر بیماری سرطان به چه علائمی بروز می‌کند؟

- بیماری سرطان با یک سری علائم نظیر زردی، درد شکمی، خون ریزی، خستگی و ضعف و کاهش وزن آغاز می‌شود و حتی ممکن است بیمار با علائم تورم در قسمتی از بدن به پزشک مراجعه کند، این علائم ممکن است در هر نقطه از بدن نمایان شود و بیمار با درد مواجه شود، البته همه افرادی که با این علائم مواجه می‌شوند به بیماری سرطان مبتلا نیستند و تعدادی از آن‌ها ممکن است در تشخیص‌ها به بیماری سرطان مبتلا شده باشند.
در دنیا سرطان معمولا دومین یا اولین بیماری کشنده است، سه عامل کشنده مهم در دنیا وجود دارد، اولی بیماری قلبی، دومی سرطان و سوم تصادفات است. معمولا افراد مسن درگیر بیماری سرطان می‌شوند، اما در برخی مواقع سرطان در کودکان نیز بروز می‌کند و سن ابتلا به برخی از سرطان‌ها پایین آمده است، به طور مثال سرطان دهانه رحم و سرطان سینه در بانوان و سرطان ریه و سرطان پروستات در آقایان از جمله این موارد هستند. همچنین آمار‌ها نشان دهنده افزایش موارد سرطان معده است.
تشخیص بیماری مبتلا به سرطان توسط مجموعه‌های مختلف انجام می‌شود تا به درمان برسد، نمونه‌برداری و تشخیص، آندوسکوپی، نوار مغز، ام آر آی، آزمایشگاه و پاتولوژی از جمله این موارد هستند. نتیجه این موارد همگی به اطلاع پزشک می‌رسد و پزشک بعد از بررسی تشخیص می‌دهد و سپس درمان آغاز می‌شود.

*درمان بیماران سرطانی از چه روش‌هایی قابل انجام است؟

- درمان سرطان سه روش دارد، جراحی شیمی درمانی و رادیوتراپی از جمله این موارد هستند و در برخی از تومور‌ها از هر سه نوع درمان استفاده می‌شود. در هفتاد درصد موارد دو الی سه مورد درمان استفاده می‌شود. تومور‌های جامد در واقع تومور‌هایی هستند که قابل لمس هستند، اما تومور‌های خونی اینگونه نیست و در واقع نود درصد تومور‌ها جامد هستند که با آزمایش و کار‌های تشخیصی قابل تفکیک هستند. در روند درمان، انکولوژیست، جراح، پالولوژیست و رادیولوژیست درگیر هستند و خدمات اجرایی درمان را انجام می‌دهند.
میزان وقوع اولیه بیماری، تعداد بیماران سرطان موجود در کشور نسبت به صد هزار نفر درحال افزایش است، وقتی میزان وقوع بیماری بالا است یعنی ورودی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی زیاد است. از طرفی بالا بودن بیمار به معنی بالا بودن تعداد بیماران جدید بعلاوه بیماران موجود در هر صد هزار نفر است.
در کشور ما شیوع و وقع بالا است. افزایش طول عمر بیماران و بهبود روش‌های درمانی قسمت خوب ماجرا است که باعث افزایش شیوع می‌شود. یکی از دلایل نیز کاهش مرگ و میر بیماران است و درمان آن‌ها بهتر شده است و با افزایش طول عمر مواجه هستند. این دو عامل نشان دهنده افزایش تعداد بیماران است، افزایش طول عمر بیماران قسمت خوب ماجرا است، اما آمار ورودی به بیمارستان‌ها نگران‌کننده است و شیب افزایشی دارد. در برخی از سرطان‌ها آمار ما نسبت به کشور‌های همسایه بالاتر است.
اکنون با گذشت چند سال از ثبت سرطان در کشور با دقت بیشتری میتوانیم بیماران را شناسایی کنیم و خوشبختانه امکانات تشخیصی رو به بهبود بوده است. به نظر می‌رسد اتفاقاتی در حوزه جمعیتی ما درحال رخ دادن است و هنوز برای ما دلیل افزایش موارد ابتلا به سرطان مشخص نیست.

*روش‌های درمانی چقدر می‌تواند موثر باشد؟

- براساس آمار در کشور انگلیس ۴۰ درصد بهبودی به دلیل جراحی است، ۴۰ درصد به وسیله از روش رادیوتراپی و ۲۰ درصد از طریق کیموتراپی است. وقتی اسم سرطان می‌آید همه یاد شیمی درمانی می‌افتیم در صورتی که تنها ۲۰ درصد بهبودی با شیمی درمانی اتفاق می‌افتند و متاسفانه وقتی مسئولان می‌خواهند تصمیم‌گیری کنند به دارو‌های شیمی درمانی بیشتر توجه می‌کنند و تجهیز مراکز رادیوتراپی نوین و مراکز جراحی مغفول واقع می‌شود و باید به آن‌ها یادآوری کنیم که نیازی نیست پول‌های سنگین خرج دارو‌های سرطان شود و باید حوزه‌های دیگر را نیز جدی گرفت.

در برخی مواقع تولید دارو‌های سرطان در کشور با رانت صورت می‌گیرد و در واقع عده‌ای به دنبال منفعت اقتصادی هستند نه درمان بیماران. در برخی مواقع دارویی که تنها دو روز از تایید FDA آن میگذرد و در آمریکا هنوز بر سر مصرف آن، اما و اگر وجود دارد در کشور ما مونتاژ و تولید می‌شود! مثلا قیمت داروی خارجی ۱۰ میلیون تومان است و برای تولید آن همه مراحل تحقیقاتی و R&D طی شده است، اما تولیدکننده ما ماده موثره از هند وارد می‌کند و آن را ۸ میلیون تومان قیمتگذاری می‌کند و وزارت بهداشت نیز اعلام می‌کند به دلیل اینکه قیمت این شرکت پایین است دارو را از او میخریم و بیمه نیز قیمت پایه را بر همین اساس تعیین می‌کند.

با تولید این داروی ۱۰ میلیونی با احتساب پوشش بیمه بیمار باید ۲ میلیون تومان پرداخت کند و ۸ میلیون را بیمه تقبل کند و همین موضوع حجم مالی زیادی را به بیمه تحمیل می‌کند که در آن فقط دو میلیون تومان احتمالا هزینه تولید و مابقی سود شرکت است که از جیب بیمار و بیمه پرداخت می‌وشد.

در صورتی که باید قسمتی از این مبالغ هنگفت را بجای اینکه روانه جیب شرکت‌های انحصاری کنیم می‌توانی آن را صرف خرید دستگاه‌ها و بهبود وضعیت دستگاه‌های فرسوده کنیم و سرویس بهتری به بیمار ارائه دهیم و هزینه بیمه را منطقی کنیم. متاسفانه در حوزه دارو‌های بیماران سرطانی با رانت و انحصار مواجهیم. در این ماجرا خیلی از شرکت‌ها به دنبال منفعت خود هستند.

*کیفیت دارو‌های ایرانی با خارجی برابر است؟

- شرکت‌های تولیدکننده باید برای گذراندن مطالعات بالینی خود بین ۳ تا ۵ سال وقت صرف کنند، حقیقت این است که کیفیت برخی دارو‌های تولید داخل با دارو‌های خارجی یکسان نیست و صرف اینکه فرمولاسیون آن‌ها یکسان باشد نمی‌تواند تضمین‌کننده کیفیت آن بوده باشد، ده سال قبل یک شرکت ایرانی داروی زلودا را تولید کرد و وزارت بهداشت آن را تایید کرد، اما پس از مصرف تعدادی از بیماران جان باختند، ما به وزارت بهداشت گزارش مرگ‌ها را اعلام کردیم تا این دارو از بازار جمع‌آوری شد. این موضوع به این معنی نیست که کیفیت دارو‌های ایرانی پایین است، اما دارویی که مراحل بالینی خود را طی چند مرحله گذارنده است اطمینان مصرف بیشتری دارد.
بخش دیگری از کار ما با دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی است، برخی از شرکت‌های تولیدکننده اعلام می‌کنند که دستگاه را تولید می‌کنیم در صورتی که این دستگاه تولید نیست و مونتاژ است، برخی از شرکت‌ها با دریافت وام‌هایی کلان به اسم تولید اقدام به مونتاژ این دستگاه‌ها می‌کنند که کیفیت مناسبی ندارد لذا وزارت بهداشت باید نظارت بیشتری بر این موضوع داشته باشد. ما مخالف تولید داخل نیستیم، اما صرف اینکه از دستگاه‌های ایرانی نوپا استفاده کنیم درست نیست و باید ضمن حمایت از آن دستگاه مناسب برای درمان بیمار تامین شود.

*وضعیت تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها چگونه است؟

- در برخی از بیمارستان‌ها وضعیت دستگاه‌های تجهیزات پزشکی مناسب نیست و متاسفانه دستگاه‌ها فرسوده شده‌اند و بهتر است وزارت بهداشت به جای بها دادن به شرکت‌های دارویی انحصاری اقدام به تجهیز و نوسازی بیمارستان‌ها کند. برخی از دستگاه‌های رادیوتراپی مراکز دولتی بیش از ده سال قدمت دارند. شرکت زیمنس اعلام کرده است که به برخی از دستگاه‌ها خدمات نمی‌دهد در صورتی که با همین دستگاه‌های قدیمی ما روزی صد بیمار را ویزیت و درمان میکنیم. چرا باید هزینه نوسازی تجهیزات صرف واردات برخی دارو‌ها شود؟

*وضعیت تعرفه‌های پزشکی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

- به دلیل تعرفه‌های پایین تعرفه‌ها برخی از همکاران ما به فکر مهاجرت می‌افتند، متقاضیان ایرانی برای مهاجرت به کشور ترکیه و امارات رو به افزایش است، اینکه برای پزشکان تعرفه‌گذاری دستوری انجام می‌شود سیاست درستی نیست، قیمت جهیزات پزشکی طی سال‌های گذشته چندین برابر شده است، اما تعرفه پزشکان تنها ۴ برابر طی ده سال گذشته افزایش داشته است. قیمتگذاری دستوری تعرفه خدمات پزشکی باعث می‌شود پزشک و پرستار به فکر مهاجرت کردن بیفتند و موج مهاجرت پزشکان در کشور شکل گیرد.

تعرفه درمانی از ده سال پیش تا اکنون، فقط ۴ برابر شده است در صورتی که دستگاه‌ها و تجهیزات چندین برابر شده است. این دستگاه‌ها نیاز به تعویض دارند، چون قدیمی می‌شوند و با این اوضاع تعرفه‌ها نمی‌شود سرمایه‌گذاری کرد.

*هر بیمار سرطانی برای درمانش در هر دوره چقدر باید هزینه کند و چه میزان از این هزینه‌ها مربوط به دارو است؟

- در مورد یک بیماری شایع که سرطان سینه است، بیمار برای شیمی درمانی در بخش دولتی که ممکن است اصلا پولی هم گرفته نشود، برای این کار حدود ۳۰ الی ۴۰ میلیون هزینه دارویی می‌شود و همین حدود برای رادیوتراپی و آزمایشگاه و عکس و غیره. همچنین حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون برای مراحل درمان هزینه نیاز است که با احتساب جراحی حدود ۱۵۰ میلیون می‌شود. اگر بیمار بیمه باشد که ممکن است با یک هزینه خیلی کم در بخش دولتی انجام دهد. براساس همین تعرفه‌ها در بخش خصوصی کل این پروسه حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون می‌شود که البته ممکن است بیمار این خدمات را بیمه‌ای دریافت کند.
اختلاف هزینه بخش خصوصی و دولتی آنجا نمایان می‌شود که بیماری مجددا عود کند. ضمن این که بیمار هزینه غیر مستقیم هم مانند رفت و آمد، نیاز به پرستار، تغذیه اختصاصی، مشاوره‌های روانشناسی و اعصاب و روان، بستری و.. دارد که هیچ کدام از این‌ها جزو هزینه‌های محسوب شده نیستند. گاهی هزینه‌های جانبی خیلی بیشتر از هزینه‌های اولیه خواهد بود که فرقی ندارد بخش خصوصی است یا دولتی؛ این هزینه‌ها به بیمار تحمیل می‌شود. در مواردی از دست دادن شغل نیز از دیگر هزینه‌های غیر مستقیم بیمار است.

*نوسانات ارزی تا چه میزان روی هزینه دارو و درمان تاثیر گذاشت؟

- یکی از مشکلاتی که در واردات دارو داریم جابه جایی سخت پول و دیگری نوسانات ارزی است. ارز‌ها را که آزاد کردند باعث شد که قیمت‌ها به طرز فجیعی بالا برود و خیلی از این دارو‌ها از پوشش بیمه خارج شود. خیلی از دارو‌های ضروری گران قیمت از سبد کالایی ترجیحی خارج شدند و قیمت‌ها بالا رفت و بیمه تعداد محدودی از دارو‌هایی که گران شده را پوشش می‌دهد.
در درمان هم این اتفاق افتاده است. بیمه‌ها حتی در بخش دولتی خیلی از خدماتی که قبلا قبول می‌کردند الان تحت پوشش ندارند. حتی در بیمارستان‌های کاملا دولتی هم به جز تخت بیمار، بقیه وسایل مورد نیاز را خود بیمار باید تهیه کند. این سیاست که هزینه درمان بیمار را از جیب پزشک بدهیم غلط است. باید ساز و کار درستی برقرار باشد بیمه هم پول خود را برای بیمار هزینه کند.

*درحال حاضر کمبود دارو در این حوزه داریم؟

-جابجایی ارز گاهی باعث می‌شود کمبودی در این حوزه اتفاق بیفتد. از این طرف هم وزارتخانه، عریض و طویل است؛ آن شرکتی که می‌خواهد واردات انجام دهد یا برای تهیه دارو مواد اولیه خود را وارد کند، گاهی به دردسر‌های گرفتن مجوز می‌خورد. چون برای هر دارویی روند گرفتن مجوز وجود دارد. این اتفاق باعث می‌شود گاهی به کمبود دارو‌های خاص بخوریم و این اتفاق شایع‌تر از بحث گرانی دارو و بیمه و ... است و دلیل آن هم بیشتر نابسامانی مدیریتی است تا این که از عمد بخواهند دارو نباشد.

سایت تحلیلی خبری شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت سلامت نیوز، تاریخ انتشار: 18اردیبهشت1402، کدخبر: 354897، www.salamatnews.com