شعارسال: شکوه کرمانشاهی در خصوص ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس، اظهار کرد: جیاس به معنای «نظام‌های میراثی کشاورزی ارزشمند جهانی» است که توسط سازمان جهانی غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) به رسمیت شناخته می‌شود و ثبت می‌گردد. هدف از اقدام برای ثبت باغستان در فهرست جهانی جیاس این بود که ثابت و تأیید شود که باغستان سنتی قزوین برای حیات بشر ارزشمند است و باید حفظ شود و شایسته حمایت‌های بین‌المللی است. ثبت باغستان در فهرست میراث فرهنگی ملی افدام شایسته و به‌هنگامی بود، اما نکته مهمی که باید در مورد ثبت باغستان در فهرست جیاس مدنظر قرار گیرد، تفاوت این ثبت با ثبت در فهرست میراث فرهنگی است.

وی افزود: به صورت کلی هدف از ثبت یک اثر در عرصه ملی یا جهانی ارزشگذاری بر آن و حفظ آن اثر است؛ اما رویکرد و روش‌های حفاظتی در این ۲، باهم متفاوت هستند. وقتی اثری در فهرست میراث فرهنگی به ثبت می‌رسد، در واقع می‌خواهیم آن کالبد و آن عرصه و تا حد امکان مشخصات فرهنگی و اجتماعی آن را حفظ کنیم یا به یاد بسپاریم. ممکن است اثر ثبت شده دیگر اصالت کاربری خود را از دست داده باشد. به‌عنوان مثال یک حمام تاریخی که در فهرست میراث فرهنگی ثبت می‌شود، ممکن است دیگر به‌صورت حمام یا حتی کاربری‌های مشابه، ادامه حیات ندهد.

این فعال محیط زیست ادامه داد: موجودیتی مانند باغستان، موجودیتی زنده است و ادامه حیات آن وابسته به ادامه کاربری و امتداد چرخه حیات آن است. باغستان اگرچه به‌عنوان یک میراث فرهنگی قابل تأیید و دفاع است، اما باید با رویکردی تخصصی و نگاهی متفاوت، اقداماتی متفاوت و جامع در مورد آن به کار بسته شود. زمانی که اثری به عنوان نظام میراث کشاورزی جهانی به ثبت می‌رسد، باید نظام کشاورزی و چرخه حیات آن تقویت شود. هدف از این بازشناسی، حفاظت از تولید، دانش بومی، تنوع زیستی، خدمات اکوسیستمی و پیوند‌های اجتماعی و فرهنگی نظام ثبتی و مهمتر از آن، حفظ و ارتقاء معیشت افرادی است که شغل و زندگی آن‌ها به آن وابسته است. به‌عبارت دیگر اگر می‌خواهیم اثرات اکوسیستمی این نظام کشاورزی ادامه یابد، باید بتوانیم چرخه تولید و معیشت آن را حفظ و تقویت کنیم.

مفهوم میراثی بودن برای «جیاس» چگونه است؟

وقتی از «جیاس» به معنای «نظام‌های میراثی کشاورزی ارزشمند جهانی» صحبت می‌کنیم، مفهوم «میراثی بودن» این است که سیستم مورد نظر بر اثر تعامل سازنده با طبیعت و شرایط محیطی به وجود آمده است و توانسته است طی تاریخ خود، با تغییرات محیطی سازگار شود و روش‌هایی برای تاب‌آوری بیابد و توانسته است با زندگی و آداب و رسوم جامعه پیوند بخورد و از این راه، به بقا، تولید و تأمین معاش ادامه دهد و در نتیجه خدمات آن امتداد یابد.

کرمانشاهانی در ادامه بیان کرد: بنابراین تأکید فائو برای عرصه‌های ثبتی، بر حفظ این نظام و این سیستم است. امروز اگر این سیستم که همچنان زنده و قابل احیاست در فهرست جیاس ثبت می‌شود، برای آن است که اگر برای سازگاری با وضعیت امروز هم چالش‌هایی دارد، (که دارد)، حمایت‌های جدی به منظور رفع این چالش‌ها صورت بگیرد.

وی در ادامه تصریح کرد: طبیعتاً بعد از ثبت نیاز به پیگیری و برنامه‌ریزی است تا طرح اقدام، اجرایی شود واهداف مورد نظرمحقق گردد. یکی از مواردی که بعد از ثبت، توسط خود باغداران قابل حصول است، برندیگ جهانی محصولات است که از این طریق و طبق موارد مشابه در دنیا، محصولات باغستان در بازار‌های جهانی بطور قابل توجهی ارتقاء قیمت خواهند داشت.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: امیدواریم ثبت باغستان در فهرست نظام‌های ارزشمند کشاورزی جهانی باعث شود که باغستان در سطح دنیا بیشتر شناخته و معرفی شود، حمایت از آن صورت بگیرد، و به دنبال آن، گردشگری کشاورزی نیز به‌عنوان ارزش افزوده رونق بگیرد. همچنین امیدواریم با ثبت جهانی، حمایت‌های محلی و ملی از باغستان و منابع و منافع آن افزایش یابد.

وی افزود: ذکر این نکته لازم است که شهر هم می‌تواند از مزایای ثبت جهانی باغستان بهرمند شود و علاوه بر دریافت پایدار انواع خدماتی که باغستان ارائه می‌دهد، از نظر اقتصادی و اقتصاد گردشگری شرایط مناسب‌تری را تجربه کند. همه این‌ها مشروط به آن است که بتوانیم به درستی از این ظرفیت بهره‌برداری کنیم.

کرمانشاهانی بیان کرد: پروپوزال ثبت باغستان که در دبیرخانه جیاس مورد پذیرش قرار گرفته و توسط گروه علمی فائو تأیید و تحسین شده است، از اسفندماه ۱۳۹۹ در سه مرحله توسط انجمن توسعه حیات شهر تهیه شده است. ارسال اولیه پرونده باغستان برای دبیرخانه جیاس، از طریق دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) صورت گرفته بود.

وی گفت: ثبت باغستان در فهرست جیاس با دبیری سازمان جهاد کشاورزی قزوین و از طریق دبیرخانه جیاس در ایران که در مؤسسه پژوهش‌های اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی) قرار دارد انجام می‌شود. همکاری شکل‌گرفته بین سازمان‌های دولتی در قزوین مانند استانداری، فرمانداری، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی و شهرداری در روند بازدید نماینده فائو از باغستان، می‌تواند نویدبخش اتفاقات خوبی باشد. ثبت نهایی باغستان در فهرست میراث‌های ارزشمند کشاورزی جهان، با جلب نگاه و حمایت جهانی، برای باغستان، باغداران و برای قزوین موجب اعتبار و رونق خواهد بود.

چرا باید باغستان سنتی قزوین را حفظ کنیم؟

این فعال محیط زیست درباره اهمیت حفظ باغستان تصریح کرد: دلایل متعددی برای ضرورت حفظ باغستان وجود دارد. از نگاه محلی، باغستان در حال حاضر تنها عرصه‌ای است که آب را در قزوین تأمین می‌کند و این، هم شامل آبی است که خود باغستان به عنوان ذخیره رطوبت خاک از آن بهره‌برداری می‌کند و هم آبی که پشتوانه چاه‌های کشاورزی دشت قزوین است. همچنین در سال‌های اخیر چندین چاه آب شرب در باغستان حفر شده که هر ساله به تعداد آن‌ها افزوده می‌شود و بنابراین آب شرب قزوین هم به باغستان وابسته است.

رئیس هیئت مدیره انجمن توسعه حیات شهر ادامه داد: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، ارزش‌ها و خدمات اکولوژیک باغستان برای شهر، منطقه و کشور است. تلطیف هوا، جلوگیری از ورود ریزگرد‌ها و فرسایش خاک، وابستگی چرخه اقتصادی بازار و شهر قزوین و وجود مشاغل وابسته به باغستان، بخشی از این دلایل هستند. علاوه بر این نباید اثرات فرهنگی، اجتماعی و هویتی باغستان را کم‌اهمیت دید. باغستان نماد تدبیر و هوش انسان قزوینی در سازگاری با شرایط محیطی خویش است و این اتفاقاً یکی از محور‌هایی است که در جیاس هم مورد توجه ویژه قرار دارد.

کرمانشاهانی در پایان اظهار کرد: باغستان علاوه بر اثرات و اهمیت محلی و منطقه‌ای، اهمیت ملی دارد و همانطور که تأیید پروپوزال باغستان توسط گروه علمی فائو و صحبت‌های نماینده فائو، پروفسور سلیم ذکری اثبات می‌کند، باغستان برای بشریت ارزش جهانی دارد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 10آبان1402، کدخبر: 1402081007210، www.isna.ir