شعار سال : در حالی که در یک دهه گذشته سازمان حفاظت محیط‌زیست برای صدور مجوز اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده به عنوان بخشی از ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله با چالش‌های زیادی مواجه بوده است، از اسفند ۱۴۰۰ و با دستور سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در سفر اول هیات دولت سیزدهم به استان گلستان برای رفع موانع اجرای این طرح، عملا پروژه طبیعت‌گردی آشوراده روی غلطک افتاد و شهریورماه ۱۴۰۲ نیز پس از حدود یک سال و نیم مذاکره بین دستگاه‌های ذی‌ربط، سازمان محیط‌زیست مجوز نهایی اجرای این طرح را با شروط خاصی از جمله لزوم پرهیز از ایجاد اقامتگاه شبانه و احداث سازه‌های سنگین در زون ۲۲ هکتاری مربوط به انجام تفرج گسترده در جزیره آشوراده صادر کرد. 

اکنون نیز در آستانه دومین سفر رئیس‌جمهور و اعضای هیات دولت به استان گلستان، طرح گردشگری آشوراده مدتی است که وارد فاز اجرایی شده و صرف نظر از حاشیه‌هایی نظیر درگیری محمد جواد ساوری، مدیرکل میراث فرهنگی گلستان با محیط‌بانان پناهگاه حیات وحش میانکاله برای انجام بخشی از عملیات اجرایی این پروژه، مهمترین اتفاقی که اخیرا درباره این طرح رخ داده است، امضای تفاهم‌نامه اولیه میان حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست و علی‌محمد زنگاله، استاندار گلستان با مدیرعامل شرکت «کانسار خزر» برای سرمایه‌گذاری روی این طرح بوده است؛ حال آن که پیش از این حسن اکبری تاکید کرده بود که «صندوق ملی محیط‌زیست، سرمایه‌گذار طرح گردشگری آشوراده می‌شود.» 

مهمترین عامل انتقاد فعالان محیط‌زیست از تفاهم اولیه مسئولان دستگاه‌های اجرایی با مدیرعامل کارخانه کانسار خزر به عنوان یکی از صنایع بزرگ استحصال یُد در کشور، این است که در سال‌های اخیر چند مرتبه نام این شرکت توسط اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان در فهرست صنایع آلاینده استان قرار گرفته است و براساس اعلام شبکه تشکل‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی گلستان، این کارخانه که از سال ۱۳۸۷ کار خود را آغاز کرده، هیچ‌گاه به تعهدات محیط‌زیستی خود عمل نکرده و فعالیت آن باعث آلودگی «تالاب اینچه» شده است. همچنین این ابهام در افکار عمومی ایجاد شده است که چرا برخلاف وعده‌های قبلی، صندوق ملی محیط‌زیست از سرمایه‌گذاری در طرح گردشگری آشوراده پا پس کشیده است و چرا سرمایه‌گذاری این طرح به شخصی سپرده شده است که نه‌تنها یک صنعت آلاینده را اداره می‌کند، بلکه هیچ سابقه‌ای در زمینه فعالیت در حوزه گردشگری ندارد؟ 

صندوق ملی محیط‌زیست نمی‌تواند به‌تنهایی منابع مالی طرح را فراهم کند 

این سوالات و ابهامات را با حسن اکبری، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در میان گذاشتیم و او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه توضیح داد: صندوق ملی محیط‌زیست از سرمایه‌گذاری در طرح طبیعت‌گردی آشوراده منصرف نشده است، بلکه شرایط به گونه‌ای است که این صندوق نمی‌تواند به‌تنهایی منابع مالی مورد نیاز برای اجرای این طرح را فراهم کند. ضمن این که سازمان محیط‌زیست با شروط معینی با اجرای طرح گردشگری آشوراده موافقت کرده است، از جمله این که در محدوده ۲۲ هکتاری اراضی ملی مورد نظر برای اجرای این طرح، امکان ایجاد اقامتگاه شبانه و سازه‌های سنگین وجود ندارد و همچنین تعداد گردشگرانی که روزانه می‌توانند از آشوراده بازدید کنند، باید با توجه به ظرفیت بُرد محیط‌زیستی منطقه محدود شده است. 

معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: محدودیت‌هایی که سازمان محیط‌زیست در هنگام صدور مجوز برای طرح گردشگری آشوراده قائل شده است، باعث می‌شود که مشارکت در اجرای پروژه، از نظر اقتصادی برای بسیاری از سرمایه‌گذاران جذاب نباشد. این در حالی است که برای شروع اجرای طرح نیاز به هزینه‌های اولیه‌ای وجود دارد، بخصوص که در قالب این طرح، علاوه بر زون ۲۲ هکتاری داخل جزیره، قرار است یک سایت پشتیبان به مساحت ۱۳۸ هکتار در بندر ترکمن ایجاد شود. در چنین شرایطی، با توجه به این که منابع صندوق ملی محیط‌زیست برای اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده کافی نیست، در کمیته تخصصی شورای اقتصاد، تصویب شد که این طرح باید در قالب یک پروژه مشارکتی عمومی – خصوصی اجرایی شود. 

هنوز هیچ قراردادی با شخص حقیقی یا حقوقی امضا نشده است

وی افزود: براساس مکاتبات انجام‌شده توسط کمیته تخصصی شورای اقتصاد و همین‌طور درخواست صندوق ملی محیط‌زیست برای جذب سرمایه‌گذار مشترک در طرح گردشگری آشوراده، از استاندار محترم گلستان درخواست کردیم که شخصی را به عنوان سرمایه‌گذار بومی برای اجرای این طرح معرفی کنند و ایشان هم مدیرعامل شرکت کانسار خزر را برای این پروژه معرفی کرد. البته هنوز هیچ قراردادی با این فرد یا هیچ شخص حقیقی یا حقوقی دیگری برای مشارکت در سرمایه‌گذاری طرح طبیعت‌گردی آشوراده امضا نشده است و اساسا زمانی می‌توان گفت شخص معینی به عنوان سرمایه‌گذار مشارکت‌کننده در طرح گردشگری آشوراده انتخاب شده که قرارداد مشخصی بین مسئولان دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط با آن فرد امضا شده باشد. 

راهبری کامل طرح گردشگری آشوراده با صندوق ملی محیط‌زیست است

اکبری با تاکید بر این که باید چارچوب مشخص و قابل نظارتی درباره شیوه سرمایه‌گذاری و اجرای طرح گردشگری آشوراده تعیین شود، اظهار داشت: مهمترین مساله در طرح طبیعت‌گردی آشوراده برای سازمان محیط‌زیست، نظارت کامل و مستمر بر اجرای این طرح در یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های کشور است و به همین دلیل، نه‌تنها تا امروز صندوق ملی محیط‌زیست از اجرای این طرح کنار گذاشته نشده است، بلکه در آینده نیز قرار نیست چنین اتفاقی رخ دهد و چه اکنون، چه در حین اجرای پروژه و چه بعد از آن، راهبری کامل طرح گردشگری آشوراده با صندوق ملی محیط‌زیست است که در کنار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد. 

این مقام مسئول در سازمان محیط‌زیست خاطرنشان کرد: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، احتمال دارد که علاوه بر منابع خود صندوق ملی محیط‌زیست و کمک گرفتن از سرمایه‌گذار مشترک، اعتباراتی نیز از سوی دولت برای اجرای طرح گردشگری آشوراده تزریق شود تا پروژه در طول روند اجرای خود با مشکل مالی مواجه نشود. اما در حال حاضر هنوز هیچ‌کدام از مراحل قانونی لازم برای امضای قرارداد طی نشده و صرفا یک شخص از سوی استاندار محترم گلستان برای مشارکت در سرمایه‌گذاری معرفی شده و تفاهم‌نامه اولیه با او امضا شده است که به هیچ وجه به معنای بستن قرارداد نیست و زمانی می‌توان گفت قراداد طرح طبیعت‌گردی آشوراده منعقد شده است که مراحلی نظیر انتشار فراخوان، برگزاری مناقصه یا ترک تشریفات طی شده باشد. 

وجود اراضی مستثنیات مردم و برخی نهادهای عمومی در روستای آشوراده 

اکبری در بخش دیگری از صحبت‌های خود به مجوز صادرشده برای اجرای طرح گردشگری آشوراده توسط سازمان محیط‌زیست در سال ۹۷ اشاره کرد و گفت: مجوز اولیه اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده در سال ۹۷ و با تایید مشروط گزارش ارزیابی زیست‌محیطی این طرح در سازمان محیط‌زیست صادر شده بود، اما با توجه به این که برخی ابعاد قانونی لازم در طرح اولیه دیده نشده بود، در دولت قبل، شورای عالی شهرسازی و معماری ایراد مهمی را به این طرح وارد دانست و با صدور مصوبه‌ای اعلام کرد که امکان ایجاد تفرجگاه متمرکز در اراضی ملی تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست از جمله جزیره آشوراده وجود ندارد و به همین دلیل، از سال ۹۷ تا کنون، اجرای این پروژه با موانعی مواجه شده بود. 

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: در مجوزی که در سال جاری برای طرح گردشگری آشوراده صادر کرده‌ایم، قرار است در محدوده ۲۲ هکتاری، به‌جای تفرجگاه متمرکز، زون تفرج گسترده ایجاد شود و مجری طرح باید اقامتگاه شبانه را در حد ظرفیت بُرد محیط‎زیستی منطقه، از محدوده ۲۲ هکتاری به بافت روستای آشوراده منتقل کند. البته باید توجه داشت که در ۷ هکتار از روستای آشوراده، اراضی مستثنیات مردم وجود دارد و همچنین بنیاد مسکن نیز سند مالکیت ۱۲ هکتار از این روستا را در اختیار دارد و همچنین دستگاه‌های دیگری نظیر وزارت آموزش و پرورش و سازمان شیلات ایران نیز در بخش‌هایی از روستا دارای اراضی مستثنیات هستند و همه این مسثنیات، پیش از ارتقای سطح محیط‌زیستی شبه جزیره میانکاله تعریف شده بود. 

وی در ادامه خاطرنشان کرد: براساس قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست، سازمان ما نمی‌تواند متعارض کسانی شود که قبل از ارتقای سطح محیط‌زیستی یک محل، در آنجا صاحب حق بوده‌اند؛ بنابراین سازمان محیط‌زیست ناچار است که حقوق اشخاص حقیقی و حقوقی دارای اراضی مستثنیات در منطقه را در حین اجرای هرگونه پروژه‌ای حفظ کند؛ بنابراین اکنون قرار است که ایجاد اقامتگاه شبانه از محدوده ۲۲ هکتاری تفرج گسترده حذف شود و این اقامت در قالب بوم‌گردی در داخل روستای آشوراده و ترجیحا با اولویت افراد صاحب حق در منطقه انجام شود و در محدوده تفرج گسترده، صرفا فعالیت‌های مُجازی که نیازی به بارگذاری سنگین ندارد و می‌توان با ایجاد مجموعه‌های روباز آنها را انجام داد، اجرا شود. 

استفاده از ظرفیت صندوق ملی محیط‌زیست برای راهبری و نظارت بر اجرای طرح 

اکبری با بیان این که در سال ۹۷، قرارداد اجرای طرح گردشگری آشوراده با سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها منقعد شده بود، اما بعد از ایرادات قانونی واردشده به مجوز صادرشده برای طرح، قرارداد مربوطه نیز فسخ شد، یادآور شد: در حال حاضر هنوز هیچ قرادادی با هیچ شخصی درباره طرح طبیعت‌گردی آشوراده منعقد نشده و صرفا یک تفاهم‌نامه اولیه در راستای عملی کردن دستور رئیس‌جمهور برای اجرایی شدن این طرح امضا شده است. سرمایه‌گذار بومی هم که فعلا طرف تفاهم اولیه قرار گرفته، توسط استاندار محترم گلستان معرفی شده است، البته ما به‌دنبال یافتن اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری هم برای امضای تفاهم‌نامه اولیه بوده‌ایم، ولی با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی تعیین‌شده توسط سازمان محیط‌زیست برای اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده، سرمایه‌گذاری در این طرح برای بسیاری از افراد و شرکت‌ها جذاب نیست. 

وی در پایان تصریح کرد: در هر قراردادی که با هر شخص حقیقی یا حقوقی برای مشارکت در سرمایه‌گذاری طرح گردشگری آشوراده امضا شود، صندوق ملی محیط‌زیست علاوه بر این که جزو سرمایه‌گذاران طرح محسوب خواهد شد، راهبری اجرای طرح را نیز برعهده خواهد گرفت و به دلیل وابستگی صندوق ملی به سازمان حفاظت محیط‌زیست، علاوه بر ظرفیت خود سازمان، از ظرفیت صندوق هم برای نظارت بر نحوه اجرای طرح و رعایت کامل ضوابط قانونی استفاده خواهیم کرد. 

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت ایلنا ، تاریخ انتشار 27 آذر 1402 ، کد خبر : ۱۴۲۷۹۹۶،  ilna.ir