شعارسال: حضور اتباع بیگانه دارای پیامد‌ها و بازتاب‌های مختلف طبیعی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی می‌باشد. یکی از مباحث مهم در بحث حضور اتباع بیگانه، ارتباط آن با ابعاد مختلف امنیت است، به عبارت دقیقتر، اتباع بیگانه با مهاجرت‌های غیر قانونی دارای بازتاب‌ها و پیامد‌های مختلف امنیتی اند. کشورمان مهاجرین زیادی را از خارج کشور در خود جای داده است که عمده‌ترین مهاجران خارجی، افغانی‌ها می‌باشند. حضور این مهاجران پیامد‌هایی را برجای گذاشته است و در طی سال‌های اقامت خود تأثیرات مثبت و منفی فراوانی از بُعد اجتماعی و فرهنگی برجای گذاشته اند که ضرورت دارد این بازتاب‌ها و تأثیرات مورد بررسی و تأثیرات آن بر امنیت ملی نیز مورد سنجش قرار گیرد. در گذشته، اکثر مطالعات بر روی نقش و تأثیر حضور اتباع بیگانه بر روی سرمایه فیزیکی و مسائلی، چون باز توزیع درآمد، باز توزیع نیروی کار و سرمایه انسانی و مهارت‌هایی که ذخیره ملی محسوب می‌گشت صورت می‌گرفت، اما از دهه ۱۳۷۰ به بعد، با وسیعتر شدن مقیاس حضور اتباع بیگانه، کشورمان به شدت درگیر این مساله گشته است و این مساله کماکان ادامه دارد و دیگر دیدگاه‌های اقتصادی به تنهایی نمیتوانند برای درک و تحلیل آن بسنده کنند و از اینرو حضور اتباع بیگانه را می‌توان از نظر سیاسی، امنیتی، فرهنگی مورد بررسی قرار داد.

تاکنون هیچ‌گونه آمار رسمی درباره تعداد افغانستانی‌های مجاز در کشورمان اعلام نشده و البته در سال ۱۴۰۱، مجید میراحمدی، معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور، در یک نشست خبری، تعداد مهاجران افغانستانی دارای مدارک اقامتی در ایران را یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر اعلام کرد و در سال ۱۴۰۲ نیز علیرضا فخاری، استاندار تهران در یک مصاحبه، تعداد این افراد را یک میلیون و ۶۹۰ هزار نفر دانست. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت مجلس مردادماه ۱۴۰۱ ضمن بیان اینکه روزانه ۱۰ هزار نفر تبعه افغانی به ایران وارد می‌شود، درباره تعداد اتباع افغانستانی گفته بود که «یک‌پنجم جمعیت افغانستان در ایران حضور دارند.». محمود احمدی‌بیغش، نماینده سابق شازند در مجلس از حضور «بیش از ۸ تا ۱۰ میلیون تبعه افغانستان در ایران» خبر داده بود. نماینده مردم کنگاور، صحنه و هرسین گفته بود که «با وجود بحران اشتغال در کشور، بین پنج تا ۱۰ میلیون اتباع افغانستانی در داخل کشور حضور دارند و این واقعیتی انکار‌ناپذیر است.». در مجموع، اما فارغ از این که در حال حاضر دقیقا چند تبعه افغانستانی ساکن ایران هستند و چند نفر از آن‌ها از مدارک اقامتی معتبر برخوردار هستند و مهاجران مجاز محسوب می‌شوند و چند نفر دیگر هیچ‌گونه مدرک اقامتی ندارند، موضوعی که تردیدی درباره آن وجود ندارد، این است که در حال حاضر میلیون‌ها افغانستانی در کشورمان حضور دارند که بخش زیادی از آن‌ها را مهاجران غیرمجاز تشکیل می‌دهند؛ این در حالی است که مهاجران غیرمجاز نیز مانند افغانستانی‌هایی که به صورت مجاز در ایران حضور دارند، از خدمات، منابع و امکاناتی استفاده می‌کنند که یا جزو انفال و ثروت‌های عمومی ملت ایران محسوب می‌شوند یا هزینه آن‌ها از جیب ده‌ها میلیون مالیات‌دهنده ایرانی تامین می‌شود؛ بنابراین دولت آینده با هر رویکرد سیاسی‌ای که بر سر کار می‌آید، باید ساماندهی موضوع مهاجران بخصوص اتباع افغانستانی را به صورت جدی در دستور کار قرار دهد.
اهمیت مساله ساماندهی اتباع بیگانه ساکن ایران به اندازه اهمیت موضوع حراست از استقلال و تمامیت ارضی کشور و حفظ جمهوری اسلامی بوده و حتما رئیس‌جمهور دولت چهاردهم باید نگاه و برنامه‌ای ویژه در این زمینه داشته باشد؛ بخصوص که در حال حاضر، مساله ساماندهی حضور بیش از حد اتباع بیگانه، به یکی از مطالبات جدی مردم بسیاری از مناطق کشورمان تبدیل شده است. متاسفانه در حال حاضر شاهد نوعی ولنگاری و رهاشدگی در موضوع حضور گسترده اتباع بیگانه در کشورمان هستیم و دستگاه‌های مسئول از جمله وزارت کشور، وزارت امور خارجه، سپاه و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه‌های امنیتی و فرهنگی، تا حدودی در این زمینه گرفتارعدم مسئولیت‌پذیری شده‌اند. این اتفاق سبب شده است که موضوع اتباع بیگانه به‌ویژه مهاجران افغانستانی به یک مساله اساسی کشورمان تبدیل شود و باید هرچه زودتر در سطوح عالی کشور به این موضوع توجه شود و برای حل آن، تدبیر دقیق و جامعی داشته باشیم تا روند تهدیدی این مساله متوقف شود، وگرنه روز به روز این آسیب بیشتر می‌شود و حل مساله سخت‌تر خواهد شد.

براساس لایحه‌ای که انتظار می‌رود دولت چهاردهم به مجلس تحویل دهد، هم در کل کشور نباید جمعیت اتباع بیگانه بیشتر از سه درصد باشد و هم دولت باید با کمک گرفتن از دستگاه‌های نظامی و انتظامی، شرایطی را فراهم کند که در تمام استان‌ها، شهرستان‌ها، شهرها، روستا‌ها و ... این نسبت سه درصد رعایت شود تا تناسب جمعیتی حضور اتباع در مناطق مختلف کشور به هم نخورد، زیرا تجمع بیش از حد اتباع در یک محله، روستا یا شهر خاص حتما خطرآفرین است و در حال حاضر شاهد آن هستیم که اتباع افغانستانی در برخی شهر‌ها و روستا‌های کشور به شکل نگران‌کننده‌ای متمرکز شده‌اند و دولت نباید اجازه بدهد که این تمرکز، تناسب جمعیتی مناطق مختلف کشورمان را با مشکل مواجه کند. در ادامه باید شرایطی را فراهم کند که همان تعداد اتباعی که در ایران باقی می‌مانند نیز صرفا در مشاغل خاصی که در قانون پیش‌بینی شده است یا پیش‌بینی خواهد شد، به‌کارگیری شوند. همچنین باید شرایطی فراهم شود که به اتباع بیگانه کارت‌هایی داده شود که صرفا در محدوده‌ای که در آن کارت‌ها مشخص می‌شود، بتوانند تردد کنند. راهکار‌هایی مانند دیوارکشی در مرز‌های شرقی برای جلوگیری از ورود بیشتر اتباع بیگانه به کشور، یکی از ابزار‌ها و ضروریات کنترل جمعیت اتباع و کاهش تعداد مهاجران ساکن ایران به میزان حداکثر ۳ درصد جمعیت کشور است.

آیا با عملیات روانی افغان هراسی در ایران مواجه هستیم؟

برخی معتقدند که گزارشات انتشار یافته از جرم و جنایات افاغنه در ایران، با نوعی راهبری پشت پرده و دامن زدن به سیاست افغان هراسی مواجه است. موضوعی که می‌تواند بنوعی ریشه در دیدگاه‌های تبعیض نژادی و پان ایرانیسم، تفرقه بین شیعه و سنی، پیمانکاری پروژه دیوار شرقی بین ایران و افغانستان و مواردی همانند داشته باشد. معصومی معاون سازمان ملی مهاجرت در این خصوص می‌گوید که اتاق فکر دشمنان به ویژه اسرائیل در تلاش برای تفرقه‌افکنی بین مردم ایران و افغانستان هستند.

ابوالفضل ابوترابی نماینده مجلس در آذرماه سال ۱۴۰۲، در تشریح طرح ساماندهی اتباع خارجی بیان کرده بود که، این طرح که از سوی بنده تهیه شده است ساماندهی واقعی اتباع خارجی را در یک برنامه جامع دنبال می‌کند. این طرح دارای ۱۰۳ ماده و تبصره بوده و همه مسائل مهاجران را دربر می‌گیرد. یکی از مفاد این طرح تشکیل سازمان ملی مهاجرت بود که در قالب بندی از لایحه برنامه هفتم توسعه به تصویب مجلس رسید. رتبه بندی اتباع خارجی یکی دیگر از مواردی است که در این طرح دیده شده است. اینکه اتباع خارجی با چه جرم‌ها و تخلفاتی از کشور نیز تردد خواهند شد در این طرح دیده شده است. امروز ۱۷ کارت از سوی دستگاه‌های مختلف به اتباع خارجی داده می‌شود که این اشتباه است. در این طرح پیش بینی شده است تا همه این کارت‌ها در یک کارت تجمیع شود که پشت آن نیز کارت بانکی اتباع باشد و قابل رصد باشد. این کارت هم کد شناسه اتباع را دارد هم کارت بانکی فرد به شمار می‌رود. با این کارت تمام کار‌های مالی، تحصیلی و شغلی اتباع دنبال خواهد شد. برای ساماندهی اشتغال و محل اقامت اتباع خارجی نیز پیش بینی کردیم تا کمیسیون ساماندهی استانی تشکیل شود. این کمیسیون سالی یکبار مشخص می‌کند که چه تعدادی اتباع و در کدام شهر و روستای استان می‌تواند باشد و سپس این اطلاعات را در سامانه ثبت اسناد و املاک به اطلاع همه می‌رسانند. از این طریق می‌توانیم ساماندهی کنیم تا همه اتباع به یک‌باره در یک شهر یا یک استان تجمع پیدا نکنند.

جمع بندی گزارش:

حضور اتباع بیگانه دارای پیامد‌ها و بازتاب‌های مختلف طبیعی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی می‌باشد. یکی از مباحث مهم در بحث حضور اتباع بیگانه، ارتباط آن با ابعاد مختلف امنیت است، به عبارت دقیقتر، اتباع بیگانه با مهاجرت‌های غیر قانونی دارای بازتاب‌ها و پیامد‌های مختلف امنیتی اند. کشورمان مهاجرین زیادی را از خارج کشور در خود جای داده است که عمده‌ترین مهاجران خارجی، افغانی‌ها می‌باشند. حضور این مهاجران پیامد‌هایی را برجای گذاشته است و در طی سال‌های اقامت خود تأثیرات مثبت و منفی فراوانی از بُعد اجتماعی و فرهنگی برجای گذاشته اند که ضرورت دارد این بازتاب‌ها و تأثیرات مورد بررسی و تأثیرات آن بر امنیت ملی نیز مورد سنجش قرار گیرد. در گذشته، اکثر مطالعات بر روی نقش و تأثیر حضور اتباع بیگانه بر روی سرمایه فیزیکی و مسائلی، چون باز توزیع درآمد، باز توزیع نیروی کار و سرمایه انسانی و مهارت‌هایی که ذخیره ملی محسوب می‌گشت صورت می‌گرفت، اما از دهه ۱۳۷۰ به بعد، با وسیعتر شدن مقیاس حضور اتباع بیگانه، کشورمان به شدت درگیر این مساله گشته است و این مساله کماکان ادامه دارد و دیگر دیدگاه‌های اقتصادی به تنهایی نمیتوانند برای درک و تحلیل آن بسنده کنند و از اینرو حضور اتباع بیگانه را می‌توان از نظر سیاسی، امنیتی، فرهنگی مورد بررسی قرار داد.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون